Xerox Alto
Xerox Alto — bu Xerox PARC kompaniyasida 1973-yilda ishlab chiqilgan kompyuter. Bu „ish stoli“ metaforasi va foydalanuvchi grafik interfeysidan foydalanadigan dunyodagi birinchi kompyuter. Xerox Alto zamonaviy maʼnoda birinchi toʻliq shaxsiy kompyuter edi, garchi baʼzi boshqa oldingi tizimlar (masalan, Kenbak-1[en] maktab kompyuteri yoki Datapoint 2200 dasturlashtiriladigan terminali) ham ushbu toifaga bir oz mos keladi. Bundan tashqari, Alto tijorat mahsuloti emas, balki tadqiqot prototipi edi. Alto ommaviy ishlab chiqarilgan mahsulotga aylanadi deb taxmin qilingan, ammo u hech qachon savdo maqsadida ishlab chiqarilmagan. Jami bir necha ming Altos ishlab chiqarilgan boʻlib, ularning aksariyati Xerox PARC kompaniyasining oʻzi va turli universitetlar tomonidan ishlatilgan.
Tuzilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kompyuterni ishlab chiqish 1972-yilda Butler Lampson tomonidan yozilgan maqola bilan boshlangan. Rivojlanishga Edvard Makkreyt, Charlz Teker, Bob Sproul va Deyv Bogglar ham hissa qoʻshgan.
Bob Teylor loyihaning tafsilotlarini ishlab chiqishda yordam berdi, chunki u oʻz jamoasi korporativ kompyuterlarga vaqt sarflashni xohlamadi. Displeyli bir nechta ixcham qurilmalarni ishlab chiqish va ularni tarmoqqa solish ancha qiziqroq edi. U oʻzining uchta sevimli muhandisi — Lempson, Teker va Kay birgalikda ishlayotganidan juda xursand edi. Lempson va Teker mumkin boʻlgan narsaning chegarasini bilishardi va Kay oʻz orzularidagi kompyuterga yoʻl oldi va boshqalarni imkonsiz narsaga intilishga undadi. Yangi kompyuter Xerox Alto deb nomlandi (garchi Kay uni Dynabook prototipi deb atashda davom etgan boʻlsa ham). Uolter Ayzekson. Innovatorlar[1] .
Xerox Alto 128 KB operativ xotiraga ega, 512 KB gacha kengaytiriladigan, 2,5 MB almashtiriladigan kartrijli qattiq disk, barcha qismlar kichik muzlatgich oʻlchamidagi blokda joylashgan edi. 4-chipli toʻplamga asoslangan kompyuterning markaziy protsessor birligi oʻsha paytda mikrokodni qoʻllab-quvvatlovchi juda ilgʻor protsessor boʻlib, u koʻpchilik kiritish-chiqarish funktsiyalari uchun ishlatilgan.
Grafik maʼlumotni koʻrsatish uchun noanʼanaviy portret yoʻnalishida bajarilgan monoxrom monitor ishlatilgan. Kompyuter, shuningdek, Xerox PARC tomonidan ishlab chiqilgan Ethernet protokoli yordamida uchta tugmachali sichqoncha, klaviatura va tarmoq kartasi bilan jihozlangan.
Alto bilan ishlatilgan barcha sichqonlar uch tugmali sichqonlar edi. Birinchi sichqoncha mexanik edi, ikkita gʻildirak bir-biriga perpendikulyar oʻrnatilgan. Tez orada bu model Bill English tomonidan ixtiro qilingan sharli sichqoncha bilan almashtirildi. Keyinchalik optik sichqoncha paydo boʻldi, avval oq yorugʻlik, keyin esa infraqizil nurlanishli. Birinchi sichqonlardagi tugmalar, odatdagidek, bir-birining yonida emas, balki bir-birining tepasida joylashgan edi.
Dasturiy taʼminot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Birinchi Alto dasturlari BCPL dasturlash tilida, keyin esa PARCdan tashqarida keng qoʻllanilmagan, ammo Modula kabi keyingi tillarga taʼsir koʻrsatgan Mesa[2] tilida yozilgan. Alto klaviaturasida pastki chiziq tugmasi yoʻq edi, u Mesa tilida tayinlash operatori sifatida ishlatiladigan chap strelka belgisi uchun moslashtirilgan. Alto klaviaturasining bu xususiyati CamelCase identifikatorini nomlash uslubining kelib chiqishi boʻlishi mumkin. Altoning yana bir xususiyati foydalanuvchi tomonidan protsessor mikrokodini bevosita dasturlash imkoniyati edi[3].
Nisbatan kichik hajmdagi operativ xotiraga qaramay, Xerox Alto faqat Mac OS va Microsoft Windows operatsion tizimlarining paydo boʻlishi bilan tanish boʻlgan grafik menyular, piktogrammalar va boshqa elementlarga ega dasturlarni ishlab chiqdi va ishlatdi. Xerox Alto uchun WYSIWYG printsipi boʻyicha ishlaydigan Bravo va Gypsy matn protsessorlari, grafik axborot muharrirlari (rastr tasvirlari, bosilgan elektron platalar, integral mikrosxemalar va boshqalar) ishlab chiqilgan. Smalltalkning birinchi versiyasi va dunyodagi birinchi onlayn multiplayer oʻyinlaridan biri — Alto Trek .
Eslatmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ The Innovators: How a Group of Inventors, Hackers, Geniuses, and Geeks Created the Digital Revolution (2014)
- ↑ Wadlow, Thomas A., (September 1981). (Retrieved 19 October 2013). „Byte. Vol. 6, no. 9. p. 58“. "The Xerox Alto Computer".
{{cite magazine}}: Cite magazine requires|magazine=(yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim:|year=(yordam) - ↑ „Alto Hardware Manual“. bitsavers.org (2019-yil 17-iyul).
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Yangilangan Xerox Alto
- Thomas A Wadlow. Xerox Alto kompyuteri : [ Ingliz ] ] // Bayt (inglizcha) . — 1981 yil. — T. 06, Yoʻq. 09 (sentyabr). — FROM. 58−68.