Vikram Sarabhai haqida

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Vikram Sarabhai
Tavalludi 1919-yil 12-avgust
Ahmadobod
Vafoti 1971-yil 30-dekabr
Trivandrum
Fuqaroligi Hindiston respublikasi
Millati hind
Sohasi astronom
Ish joylari Hindiston kosmik tadqiqot tashkiloti, Jismoniy tadqiqot labaratoriyasi
Taʼlimi Kembrij universiteti
Mukofotlari Padma Bhusham, Padma Vibhusha
Turmush oʻrtogʻi Marinalini Sarabhai
Dini induizm

Vikram Sarabhai—(1919-yil 12-avgust — 1971-yil 30-dekabr) hind fizigi va astronomi boʻlib, kosmik tadqiqotlarni boshlagan va Hindistonda yadro energetikasini rivojlantirishga yordam bergan. U 1966 yilda Padma Bhushan va 1972 yilda Padma Vibhushan (vafotidan keyin) bilan taqdirlangan. U xalqaro miqyosda Hindiston kosmik dasturining otasi sifatida eʼtirof etilgan.

Shaxsiy hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vikram Mrinalini Sarabxai Ambalal Sarabxayning oʻgʻli, u hindistonlik mashhur Sarabxay oilasidan boʻlib, Hindiston mustaqillik harakatiga sodiq boʻlgan yirik sanoatchilar edi. Vikram Sarabxai 1942 yilda klassik raqqosa Mrinalini bilan turmush qurdi. Uning ikki farzandi bor edi. Qizi Malika aktrisa juda ham koʻp shuhrat qozongan, oʻgʻli Kartikeya ham ilm-fanda faol boʻldi. U umri davomida jaynizm diniga amal qilgan. U Ahmadoboddagi Gujarat kollejida oʻqidi, lekin keyinchalik Angliyaning Kembrij universitetiga koʻchib oʻtdi va u yerda 1940 yilda tabiiy fanlar boʻyicha oʻz salohiyatini oshirdi. 1945-yilda u doktorlik dissertatsiyasini himoya qilish uchun Kembrijga qaytib keldi va 1947-yilda „Tropik kengliklarda kosmik nurlarni oʻrganish“ dissertatsiyasini yozdi.

Professional hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Doktor Vikram A. Sarabxai Hindiston kosmik tadqiqotlar tashkiloti (ISRO) raisi va Hindiston atom energiyasi departamenti rahbari va NASA maʼmuriyati doktori Tomas O. Peyn misli koʻrilmagan eksperimentda hamkorlik qilish toʻgʻrisida shartnoma imzoladilar. Koinot sunʼiy yoʻldoshini Hindistonning 5000 ga yaqin qishloqlariga oʻquv televizion dasturlarini olib kirishdi. Hindistonda kosmik fanlar beshigi sifatida tanilgan Fizika tadqiqot laboratoriyasi (PRL) 1947 yilda Vikram Sarabxay tomonidan asos solingan. PRL oʻzining qarorgohida, „RETREAT“da kosmik nurlar boʻyicha tadqiqotlar bilan oddiy boshlagan. Institutning birinchi direktori professor Kalpathi Ramakrishna Ramanatan edi. Dastlabki eʼtibor kosmik nurlar va yuqori atmosferaning xususiyatlarini oʻrganish edi. Tadqiqot yoʻnalishlari keyinchalik Atom energiyasi boʻyicha komissiya grantlari bilan nazariy fizika va radiofizikani oʻz ichiga olgan holda kengaytirildi. U Sarabxai oilaviy biznes konglomeratini boshqargan. Uning qiziqishlari fandan sportga, statistikaga qadar turlicha edi. U mamlakatdagi birinchi bozor tadqiqoti tashkiloti Operation Research Group (ORG) ni tuzdi. U tashkil etishga yordam bergan koʻplab institutlar orasida eng koʻzga koʻringanlari Ahmadoboddagi Neru taraqqiyot jamgʻarmasi, Hindistonning Ahmedobod boshqaruv instituti (IIMA), Ahmadobod toʻqimachilik sanoati tadqiqot assotsiatsiyasi (ATIRA) va (CEPT). U rafiqasi Mrinalini Sarabxai bilan birgalikda Darpana Ijro sanʼati akademiyasiga asos solgan. Uning tashabbusi bilan tashkil etilgan loyihalar va muassasalar orasida Kalpakkamdagi Fast Breeder Test Reactor (FBTR), Kalkuttadagi Variable Energy Cyclotron Project, Haydaroboddagi Electronics Corporation of India Limited (ECIL) va Uranium Corporation of India Limited (UCIL) Jaduguda, Jharkhand. Sarabxay hind sunʼiy yoʻldoshini yaratish va uchirish loyihasini boshladi. Natijada, birinchi hind sunʼiy yoʻldoshi Aryabhata 1975 yilda Rossiya kosmodromidan orbitaga chiqarildi. U Hindiston kosmik tadqiqotlar tashkilotining asoschisi edi.

Oʻlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

1971-yil 30-dekabrda Sarabxai Bombeyga joʻnab ketishidan oldin SLV dizaynini koʻrib chiqishi kerak edi. U A. P. J. Abdul Kalom bilan telefonda gaplashgan edi. Suhbatdan bir soat oʻtgach, Sarabxai Trivandrumda (hozirgi Tiruvananthapuram) yurak xuruji tufayli 52 yoshida vafot etdi. Uning jasadi Ahmadobodda kuydirilgan.

Taniqli lavozimlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

•Fizika boʻlimi prezidenti, Hindiston fan kongressi (1962) •I. A.E. A. Bosh konferentsiyasi prezidenti, Vena (1970) •Hindiston Atom energiyasi komissiyasi raisi (1966-1971) •Vitse-prezident, BMTning „Atom energiyasidan tinch maqsadlarda foydalanish“ toʻrtinchi konferentsiyasi (1971) •Kosmik ilovalar markazi asoschisi va raisi (1963-1971)

1972 yilgi hind markasida Sarabxay Kerala shtatining poytaxti Tiruvananthapuramda (Trivandrum) joylashgan Hindiston kosmik tadqiqotlar tashkilotining raketalarni ishlab chiqish boʻyicha yetakchi ob’ekti boʻlgan Vikram Sarabhai kosmik markazi (VSSC) uning xotirasiga nomlangan. U Ahmadoboddagi boshqa sanoatchilar bilan birgalikda Hindiston boshqaruv institutini tashkil etishda katta rol oʻynadi, Ahmadobod. Hindiston pochta departamenti vafotining birinchi yilligi munosabati bilan esdalik pochta markasini chiqardi (1972 yil 30 dekabr) 1973 yilda Xalqaro Astronomiya Ittifoqi Osoyishtalik dengizidagi Bessel A oy krateri Sarabxay krateri deb nomlanishiga qaror qildi. 2019-yil 20-sentabr kuni Oyning janubiy qutbi yaqiniga qo‘nishi kerak bo‘lgan Hindistonning Chandrayaan-2 oy missiyasidagi qo‘nuvchiga uning sharafiga Vikram nomi berildi. Gujaratning Ahmadobod shahrida joylashgan Vikram A Sarabhai Jamoatchilik Ilmiy Markazi (VASCSC) uning nomi bilan atalgan. Vikram Sarabxai ushbu institutni 1960-yillarda tashkil etgan. Viktorina boʻyicha sobiq jahon chempioni Vikram Joshi uning sharafiga nomlangan. 2019-yil 26-iyul kuni Haydaroboddagi BM Birla ilmiy markazida unga Koinot muzeyi bag‘ishlangan. Muzey Pranav Sharma tomonidan boshqarilgan. ISRO kompaniyasining Vikas (raketa dvigateli) uning nomi bilan atalgan. 2019-yil 12-avgust kuni uning 100 yilligi munosabati bilan Hindiston kosmik tadqiqotlar tashkiloti (ISRO) Vikram Sarabxay nomidagi mukofotni eʼlon qildi. Koinot fanlari texnologiyasi va tadqiqotlari sohasidagi Vikram Sarabxai jurnalistika mukofoti kosmik fanlar, ilovalar va tadqiqotlar sohalariga hissa qoʻshgan jurnalistlarga beriladi.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Shoh 2016 yil 1-bob.
  2. „Padma mukofotlari katalogi (1954-2013)“ (PDF) . Ichki ishlar vazirligi, Hindiston hukumati. 14 avgust 2013 yil. Asl nusxadan (PDF) 2015 yil 15 oktyabrda arxivlangan . 2015 -yil 21-iyulda olingan .
  3. „Vikram Sarabxayning oʻlimi ortidagi sir“. 2008 yil 30 dekabr . 2015 -yil 22-iyulda olingan .
  4. Unnithan, Chitra (2014 yil 8 yanvar). „Vikram Sarabxayning sevgi munosabatlari IIM-A ni tugʻdi“ . The Times of India . 2015 -yil 22-iyulda olingan .
  5. Singx, Xushvant (2006 yil 14 yanvar). „Quvgʻin guvohi“ . Tribuna (Yakshanba qoʻshimcha) . 2015 -yil 22-iyulda olingan .
  6. „Jainlar 7 Padmas bilan shouni oʻgʻirlashadi“ . Hindiston davri . Hindiston vaqtlari . 2015 yil 9 aprel . 2015 -yil 9-dekabrda olingan . Jayn hamjamiyati mamlakat kosmik dasturining otasi deb hisoblangan taniqli olim Vikram Sarabxaymi yoki hind adabiyotidagi birinchi avtobiografiya bo‘lmish „Ardxakathanaka“ asarini yaratgan shoir, mutafakkir va ruhiy yetakchi Banarsidas bo‘ladimi, har doim ajoyib isteʼdodni tarbiyalab kelgan. .
  7. Goyal Shikha (2019 yil 12 avgust). "Vikram Sarabxai ISRO 100 yilligi asoschisi: bilishingiz kerak bo'lgan hamma narsa". Jagran Josh. 2019-yil 12-avgustda olindi .
  8. R. Parthasarathy (2003 yil 3 aprel). "Vikram Sarabhai (1919-1971): Hindiston kosmik dasturi arxitektori". Hindular. 2003-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. 2019-yil 10-avgustda olindi .
  9. „QISQA TARIX“ . Jismoniy tadqiqotlar laboratoriyasi, Koinot departamenti, Hindiston hukumati. 2016 yil 8 aprelda asl nusxadan arxivlangan . 2016-yil 28-martda olindi .
  10. „Arxivdan (1969 yil 23-may): Sarabxay yadro siyosatini susaytirmoqda“ . Hindular . 23 may 2019 yil . ISSN 0971-751X . 2019 -yil 10-avgustda olindi .
  11. „Atom energiyasi boʻyicha komissiyaning sobiq raislari“ (PDF) . Hindiston hukumati Atom energiyasi departamenti . 2012 yil 5 iyun . 2019 -yil 10-avgustda olindi .
  12. „Kosmik ilovalar markazi“. 2019 -yil 10-avgustda olindi .
  13. (Praha 1991), Bessel bobi, 74-bet, ISBN 80-85277-10-7 (chex tilida)
  14. Sarabxay (krater) – “Sayyor nomlari: Oydagi Sarabxay;” . Sayyora nomenklaturasi gazetasi, IAU, USGS , NASA . 2010 yil 18 oktyabr . 2015 -yil 22-iyulda olingan .
  15. „Haydarobodda ISRO hamkorlik — ISRO bilan kosmik muzey ochildi“ . 2020 -yil 22-sentyabrda olindi .
  16. (2019 yil 6 dekabr). "Birla Ilmiy Markazi Pranav Sharma REX Karmaveer mukofotiga sazovor bo'ldi" . Hindular . ISSN 0971-751X . 2020 -yil 22-sentyabrda olindi .
  17. „ISRO kosmik fanlar, ilovalar va tadqiqotlar sohasidagi jurnalistika uchun Vikram Sarabxai mukofotlarini eʼlon qiladi“ . Birinchi xabar . 2019 yil 8 avgust.
  18. „Vikram Sarabxay tavalludining 100 yilligi“ .
  19. Vikram Sarabxayni notoʻgʻri oladi" . The Indian Express . 2022-yil 2-mart . Olingan 4-mart, 2022 -yil .
  20. „Nima uchun Rocket Boys juda koʻp ijodiy erkinliklarga muhtoj emas edi“ . 2022 yil 24 fevral . 2022 -yil 4-martda olindi .
  21. „Yadroviy dastur tarixchisi sifatida men faqat raketa oʻgʻil bolalaridagi ulovlarga kulishim mumkin“ 2022 -yil 4-martda olindi .
  22. „Raketa yigitlari“ yaxshi boshlanadi, keyin ochiq-oydin umumiy teginish bilan agiografiyaga aylanadi". Olingan 4 mart 2022 yil .
  23. Shoh Amrita (2016). Vikram Sarabxai: hayot . ISBN 978-93-86057-18-1.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikram_Sarabhai_haqida&oldid=3956035" dan olindi