Valiha
Valiha, shuningdek, Valia[1] (malag. valiha) — Madagaskar xalq torli cholgʻu asbobi, ichi boʻsh bambuk tanasi uzunligi 90 dan 120 sm gacha, diametri 7—10 sm gacha boʻlgan, tashqaridan 21—24 torli tortilgan; qaragʻay yoki metalldan ham tayyorlanishi mumkin[2][3]. Koʻpincha milliy Madagaskar asbobi deb ataladi [2]. Valihaning mashhurligi bu cholgʻu yasaydiganlar kasbining izolyatsiyasiga olib keldi[4].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Valiha diniy maqsadlarda, yaxshi ruhlarning eʼtiborini jalb qilish uchun ishlatilgan[3]. Faqat maʼlum bir tembrli asboblar kerakli ruhlarni uygʻotishga yordam beradi deb ishoniladi, chunki ular musiqa tovushining balandligini ajratib turadi[5].
Valiha Madagaskarda Malayziyalarning koʻchishidan keyin paydo boʻlgan, u bir nechta malay-indoneziya asboblari, Vyetnam togʻli xalqlarining asboblari va Hindistonning Bastar (bhuyabaja) tumani[6] bilan bogʻliq.
Konstruksiya va navlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Rulolar uchun iplar dastlab yogʻoch chiplari bilan mahkamlangan bambuk tolalar edi, XXI asrda, professional iplar yoʻqligida Bowden kabeli kabi kabellardan metall yadrolar ishlatilgan[4][5]. Madagaskarning sharqiy qirgʻogʻida Tuamasina yaqinida rulolar metall tom yopish plitalaridan yasalgan, ular silindrga emas, balki parallelepipedga egilgan va iplar faqat yuzlardan biriga tortilgan va ijrochining chap va oʻng qoʻllari uchun torlar alohida joylashtiriladi[5]. Antandroy etnik guruhi va boshqa janubiy xalqlarning qaragʻay taxtalaridan yasalgan oʻziga xos valiha „maro vani“ (soʻzma-soʻz „koʻp ip“) bor.
Valihada qatʼiy tizim yoʻq, bir nechta mahalliy, shuningdek, Yevropa teng temperamenti qoʻllanadi[5]. Maro vani toʻrtburchaklar kesimga ega va odatdagidan koʻra qalinroq iplar sanoat simlaridan tayyorlangan[5].
-
Valiha bilan ijrochi -
maro wani -
Valixa boshqa yirtilgan asboblar qatorida (oʻngda)
.jpg)
_Zither,_Kora,_Valiha_%E2%80%94_Soinuenea.jpg){kind=link}
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Музыкальный энциклопедический словарь. Москва: Советская энциклопедия, 1990 — 93-bet. ISBN 5-85270-033-9.
- ↑ 2,0 2,1 Wald 2007.
- ↑ 3,0 3,1 Abels 2011.
- ↑ 4,0 4,1 Летнев 1984.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Garland 2013.
- ↑ Dournon 2015.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Летнев, А. Б., В. А. Субботин, М. Ю. Френкель. .
- Wald, E.. Global Minstrels: Voices of World Music. Taylor & Francis, 2007 — 62-bet. ISBN 978-0-415-97930-6.
- Abels, B.. Austronesian Soundscapes: Performing Arts in Oceania and Southeast Asia, IIAS Publication Monographs. IIAS / Amsterdam University Press, 2011 — 136-bet. ISBN 9789089640857.
- The Concise Garland Encyclopedia of World Music. Taylor&Francis, 2013. ISBN 978-1-136-09570-2.
- Dournon, G. „Bhuyabaja“, . Grove Dictionary of Musical Instruments. Oxford University Press, 2015.