Uxlash vaqtini kechiktirish
_(cropped).png)
Uyqu evaziga kechiktirish yoki qasos olish uchun kechiktirish — bu tashqi holatlarga toʻsqinlik qilmasdan, belgilangan vaqtda uxlay olmaslikdir. Kundalik hayoti ustidan koʻp nazoratga ega boʻlmagan odamlar kechki soatlarda biroz erkinlikni tiklab, zarur boʻlganidan kechroq uxlash hodisasi[1][2].
Muddati va tadqiqoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
2014-yilda Gollandiyaning Utrext universitetida oʻtkazilgan ilmiy tadqiqot tufayli uyqudan oldin kechikish inglizcha atamasi keng maʼlum boʻldi[3]. Tadqiqotchilar uyquni kechiktirishni taʼrifladilar, bu yerda odamlar zarur boʻlganidan kechroq uxlashadi, bu kechikish uchun hech qanday amaliy sabablarsiz yotish vaqtini kechiktiradilar[3] .
Qasos prefiksi (inglizcha: месть), uyqu zarariga qasos procrastination atamasining kengayishi, ehtimol 2010-yillarning oxirida Xitoyda 996 ish soati tizimi[en] (haftasiga 72 soat) tizimi[4] tufayli paydo boʻlgan. Bu atamaning keng qamrovli taʼrifini jurnalist Dafna Li bergan, uning tungi kechikish haqidagi tvitlari virusga aylangan[5]. Shunday qilib, jurnalistning taʼkidlashicha, "uxlashdan oldin kechiktirish" kundalik hayotini nazorat qila olmaydigan odamlar tunning kech soatlarida erkinlik hissini tiklash uchun erta yotishdan bosh tortganlarida sodir boʻladi[5][6][4] ][4] . Hosildorlik boʻyicha mutaxassis Alessandra Edvardsning fikriga koʻra, uyqudan qasos olish hisobiga kechikish, oʻz vaqtini nazorat qila olmayotganini his qiladigan va juda kech turishga majbur boʻlsa[7], oʻz vaqtini qaytarish yoʻlini topadigan odamlar orasida keng tarqalgan.[7]. Voqea haqidagi Washington Post maqolasida aytilishicha, Li Xitoyda kuniga 12 yoki undan ortiq soat ishlaydigan va „qasos uchun“ uyquni qurbon qiladigan odamlar haqida maxsus yozgan. Biroq, butun dunyodagi odamlar bu taʼrifga bogʻlangan. Bu ayniqsa dolzarb boʻlib qoldi, chunki COVID-19 pandemiyasi ish, maktab va uy oʻrtasidagi chegaralarni yoʻq qildi[6] .
Gollandiyalik olimlarning 2018-yildagi yana bir tadqiqoti, shuningdek, Frontiers in Psychology jurnalida chop etilgan, hatto charchagan boʻlsa ham, uxlash vaqtini ataylab kechiktirish sababini aniqlashga harakat qildi. Tadqiqot natijalari shuni koʻrsatdiki, kun davomida oʻz xohish-istaklariga koʻproq qarshilik koʻrsatish odamning kech yotish ehtimolini oshiradi. Kun davomida kamroq yoqimli narsalarga sarflangan vaqtga, odam kechasi „qaytishga“ harakat qiladi[8].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Suni, Eric. „What Is “Revenge Bedtime Procrastination”?“ (inglizcha). Sleep Foundation (23 февраля 2021). 11-mart 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-avgust 2021-yil.
- ↑ Marples, Megan. „'Revenge bedtime procrastination' could be robbing you of precious sleep“ (inglizcha). CNN (15 февраля 2021). 8-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-avgust 2021-yil.
- ↑ 3,0 3,1 Floor M. Kroese, Denise T. D. De Ridder, Catharine Evers, Marieke A. Adriaanse. [Bedtime procrastination: introducing a new area of procrastination „Bedtime procrastination: introducing a new area of procrastination“] (inglizcha). Frontiers in Psychology (19 июня 2014). Qaraldi: 8-avgust 2021-yil.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Lu-Hai Liang. „The psychology behind 'revenge bedtime procrastination'“ (inglizcha). BBC (25 ноября 2020). 9-mart 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-avgust 2021-yil.
- ↑ 5,0 5,1 Daphne K. Lee. „Daphne K. Lee on Twitter“ (inglizcha). Twitter (27 июня 2020). 27 апреля 2021da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-avgust 2021-yil.
- ↑ 6,0 6,1 Haupt, Angela. „Sacrificing sleep to make time for yourself? Tips to stop ‘revenge bedtime procrastination.’“ (inglizcha). The Washington Post (10 июня 2021). 22-iyul 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-avgust 2021-yil.
- ↑ 7,0 7,1 Lauretta, Ashley. „Why You Stay Up So Late, Even When You Know You Shouldn’t“ (inglizcha). Wired (24 марта 2021). 8-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-avgust 2021-yil.
- ↑ Bart A. Kamphorst1, Sanne Nauts2, Denise T. D. De Ridder, Joel H. Anderson. „Too Depleted to Turn In: The Relevance of End-of-the-Day Resource Depletion for Reducing Bedtime Procrastination“ (inglizcha). Frontiers in psychology (14 марта 2018). 8-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-avgust 2021-yil.