USS Enterprise (CVN-65)

USS Enterprise (CVN-65) („Enterprise“) — AQSh harbiy-dengiz kuchlarining yadroviy hujumga uchragan samolyot tashuvchisi. Dunyodagi birinchi yadroviy samolyot tashuvchi kema hisoblanadi. 1961-yilda foydalanishga topshirilgan. Qurilishi rejalashtirilgan beshta seriyali kemaga qaramay, oʻz loyihasining birinchi va yagona kemasi. Korxonaning umumiy qiymati 451 million dollarga teng bo‘lgan, bu esa bir qator kemalar qurilishidan voz kechish sabablaridan biri deb qaralgan.

U dunyodagi eng katta (342,3 metr) harbiy kemalarga ega. „The first, the finest“ („Birinchi va eng yaxshi“) — samolyot tashuvchining shiori. Yadro yoqilgʻisining bir yuki 13 yillik xizmat koʻrsatish uchun yetarli boʻlib, bu vaqt ichida kema 1 million milya masofani bosib oʻtish imkoniyatiga ega. Qurollarning umumiy miqdori 2520 tonnani tashkil qiladi.

Dizayni[tahrir | manbasini tahrirlash]

Enterprise va Long Beach uchun reaktor yadrosini loyihalash boʻyicha tanlovda flotga yadro reaktorlarini yetkazib beruvchi sertifikatlangan beshta kompaniya ishtirok etgan^[1]. Oxir-oqibat, „Westinghouse“ loyihasi 1958-yil narxlarida bir birlik uchun 7,8 million dollar sotib olish bahosi bilan gʻalaba qozondi^[2].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1957-yil 15-noyabrda „Newport News Shipbuilding“da qoʻyildi. 1960-yil 24- sentabrda ishga tushirildi^[3].

1962-yil 12-yanvarda u 3 oy davom etgan birinchi sayohatini amalga oshirdi, bu safar kema komandiri Vinsent Depo qoʻmondonligi ostida samolyot tashuvchining toʻliq imkoniyatlarini aniqlash uchun dengiz sinovlari va mashqlari uyushtirildi.

1965-yildan beri korxona AQSh dengiz flotining 7-flotiga kirdi hamda Janubi-Sharqiy Osiyoga yoʻl olgan. Vetnam urushida ishtirok etishning boshlanishi bilan 1965-yil dekabr oyida korxona YSU bilan harbiy harakatlarda qatnashgan birinchi kemaga aylangan. Samolyot tashuvchisi bir kun ichida kemadan 165 marta parvoz qilib rekord oʻrnatdi.

1969-yil 14-yanvarda falokat roʻy bergan. Natijada 27 kishi halok boʻlgan, 343 kishi yaralangan, 15 ta samolyot yoʻqolgan (har biri 5-7 million dollar miqdordagi). Kemaga yetkazilgan zarar 126 million dollar deb baholangan.

1980-yillarning boshlarida modernizatsiya amalga oshirilgan. Buning natijasida SCANFAR radarlari olib tashlandi va reaktor kapital taʼmirdan chiqdi.

2011-yil boshida u Somali qirgʻoqlarida dengiz qaroqchilariga qarshi kurashda ishtirok etdi^[4].

2012-yil 4-noyabrda samolyot tashuvchi kemasi oxirgi 8 oylik sayohatini yakunladi. Hammasi boʻlib, samolyot tashuvchisi dengizga 25 marta chiqgan. 2012-yil 1-dekabrda esa flotdan chiqarilgan^[5].

2012-yil 1-dekabr, Norfolk harbiy-dengiz bazasida korxonaning „yadro yuragi“ ni oʻchirish tartibi oʻtkazildi.

2017-yil 3-fevralda AQSh harbiy-dengiz kuchlari tarixida ilk bor yadroviy samolyot tashuvchi kemani foydalanishdan chiqarish marosimi oʻtkazildi^[6].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

[1] „https://www.thesunchronicle.com/ti-closing-kentucky-m-c-plant/article_900c5883-d264-5345-8592-5e82ddf33fdf.html“.

[2] „https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uc1.b4291573;view=1up;seq=735“.

[3] „https://ru.wikipedia.org/wiki/USS_Enterprise_(CVN-65)#cite_note-3“.

[4] „http://briansk.ru/world/ssha-gotovyatsya-napravit-v-liviu-vojska.201131.246802.html“.

[5] „http://lenta.ru/news/2012/11/05/final/“.

[6] „http://www.navy.mil/submit/display.asp?story_id=98707“.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]