Turkiyada moliyaviy ta'lim
Anqara Mulk [1] bazasida tashkil etilgan Moliya fakulteti 1981 yildan keyin oliy taʼlim qayta tuzilgandan soʻng boshqa iqtisodiy fakultetlarda ochilgan boʻlib, uning qiziqish doirasi davlat sektori iqtisodiyotidir.
Respublika davrida Istanbul universiteti Iqtisodiyot fakulteti [2] va Iqtisodiyot va tijorat fanlari akademiyasi [3] Turkiyada moliya boʻlimlarining paydo boʻlishiga hissa qoʻshgan.
Moliya bo'yicha bakalavriat ta'limi Turkiya va dunyoning bir qancha uzoq sharq mamlakatlarida beriladi. G‘arb davlatlarida “Moliya” nomi ostida bakalavr dasturi yo‘q. G'arb mamlakatlarida magistratura va doktorantura ta'lim asosan moliyaviy masalalarda "Davlat iqtisodiyoti" nomi ostida beriladi.
Moliya fani[tahrir | manbasini tahrirlash]
Moliyaviy fan, bir tomondan iqtisodga, bir tomondan huquqqa qadar bo'lgan fanlararo sohadir. Moliya fanining qiziqish sohasi iqtisod fanining qiziqish sohasining alohida qismi bo'lgani uchun u iqtisod asosida ko'tariladigan fandir. Moliya - moliyaviy hodisalar va davlat va jamiyat o'rtasidagi munosabatlarni o'rganadigan fan.
Moliya atamasining inglizcha ekvivalenti “Public Finance”, fransuzcha ekvivalenti esa “Finance Publique”dir. Bu fanning barcha davlat muassasalari, xususan, davlat tomonidan jamoat mahsulotini ishlab chiqarish uchun qilgan xarajatlari, bu xarajatlarni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan daromadlar, shuningdek, daromadlar va xarajatlar o'rtasidagi muvozanatni o'rganadigan fan sohasidir.
Turkiyada fanning kichik tarmoqlari quyidagicha tashkil etilgan.
- Moliya nazariyasi: Mikrodavlat iqtisodiyoti
- Moliyaviy iqtisodiyot: Makro davlat iqtisodiyoti
- Fiskal huquq: davlat xo‘jaligining huquqiy o‘lchovi
- Byudjet va fiskal rejalashtirish: davlat iqtisodiyoti amaliyoti
- Moliyaviy tarix: davlat iqtisodiyotining tarixiy o'lchovi
- Moliyaviy menejment: davlat xo'jaligining ma'muriy va funktsional o'lchovlari
Bo'limning maqsadi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Moliya bo'limlari birinchi navbatda davlatning moliyaviy kadrlar va mutaxassislarga bo'lgan ehtiyojlarini qondirish uchun tashkil etilgan. Kafedraning maqsadi talabalarga ichki va jahon iqtisodiyotining ishlash qoidalarini o'rgatish va ularni davlat sektori ehtiyojlariga mos ravishda tayyorlashdir. Bundan tashqari, u xususiy sektorda faoliyat yurituvchi moliya institutlarining ehtiyojlarini ham qondiradi.
Talabalar moliyaning asosiy kurslaridan tashqari iqtisod va menejment sohalarida nazariy va amaliy kurslar hamda huquq va siyosatshunoslik kabi kurslarni oladilar. Statistika va matematika kabi kurslar ham yordamchi kurslar sifatida kiritilgan.
Kafedra bitiruvchilari ko‘plab vazirliklarda, xususan, G‘aznachilik va moliya, Savdo, Ichki ishlar, Soliq nazorati va h.k.larda ishlagan. Ular Prezidentlik qoshidagi Strategiya va Byudjet boshqarmasi, Turkiya boylik jamg'armasi kabi muassasalarda, shuningdek, ko'plab moliyaviy maslahat, maslahat, buxgalteriya va audit firmalari kabi xususiy sektor muassasalarida ishlaydi.
Bakalavr ta'limini taklif qiluvchi universitetlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Rasmiy ta'lim beruvchi universitetlar;
- Ankara Üniversitesi
- Hacettepe Üniversitesi
- Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
- Marmara Üniversitesi
- İstanbul Üniversitesi
- Dokuz Eylül Üniversitesi
- Anadolu Üniversitesi
- Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Çukurova Üniversitesi
- Bursa Uludağ Üniversitesi
- Akdeniz Üniversitesi
- Erciyes Üniversitesi
- Mersin Üniversitesi
- Sakarya Üniversitesi
- Pamukkale Üniversitesi
- Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Trakya Üniversitesi
- Harran Üniversitesi
- Balıkesir Üniversitesi
- Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Süleyman Demirel Üniversitesi
- Karadeniz Teknik Üniversitesi
- Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
- Afyon Kocatepe Üniversitesi
- Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi
- Uşak Üniversitesi
- Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi
- Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
- Hitit Üniversitesi
- Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi
- İnönü Üniversitesi
- Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
- İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
- Kırıkkale Üniversitesi
- Aksaray Üniversitesi
- Gümüşhane Üniversitesi
- Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi
- Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
- Avrasya Üniversitesi
- Atılım Üniversitesi
- Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi
- Siirt Üniversitesi
- Hatay Mustafa Kemal Ünivesitesi
- Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
- Yozgat Bozok Üniversitesi
- Fırat Üniversitesi
- Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
- Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
- Selçuk Üniversitesi (Akşehir İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi)
- İzmir Demokrasi Üniversitesi
- Necmettin Erbakan Üniversitesi
- İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Kırklareli Üniversitesi
- Gaziantep Üniversitesi
- Masofaviy yoki ochiq ta'limni taklif qiluvchi universitetlar;
- Sakarya universiteti
- Istanbul universiteti
- Anatoliya universiteti
Oliy o'quv yurtidan keyingi ta'limni taklif qiluvchi universitetlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ankara Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Hacettepe Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Marmara Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- İstanbul Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Dokuz Eylül Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Anadolu Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Çukurova Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Akdeniz Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Bursa Uludağ Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Pamukkale Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Manisa Celal Bayar Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Karadeniz Teknik Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Aydın Adnan Menderes Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Süleyman Demirel Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Kütahya Dumlupınar Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Afyon Kocatepe Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Harran Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- İzmir Katip Çelebi Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Mersin Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi (yüksek lisans + doktora)
- Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi (yüksek lisans + doktora) (Sakarya Üniversitesi ile ortak doktora programı)
- Sakarya Üniversitesi (yüksek lisans + doktora) (Bülent Ecevit Üniversitesi ile ortak doktora programı)
- Uşak Üniversitesi (yüksek lisans + doktora) (Afyon Kocatepe Üniversitesi ile ortak doktora programı)
- Sivas Cumhuriyet Üniversitesi (yüksek lisans)
- Trakya Üniversitesi (yüksek lisans)
- Balıkesir Üniversitesi (yüksek lisans)
- Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi (yüksek lisans)
- Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi (yüksek lisans)
- Erciyes Üniversitesi (yüksek lisans)
- Kırıkkale Üniversitesi (yüksek lisans)
- Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi (yüksek lisans)
- Aksaray Üniversitesi (yüksek lisans)
- Gümüşhane Üniversitesi (yüksek lisans)
- Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi (yüksek lisans)
- Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi (yüksek lisans)
- Siirt Üniversitesi (yüksek lisans)
- Atılım Üniversitesi (yüksek lisans)
- İzmir Demokrasi Üniversitesi (yüksek lisans)
- Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi (yüksek lisans)
- İnönü Üniversitesi (yüksek lisans)
- Hitit Üniversitesi (yüksek lisans)
Moliyaviy simpozium[tahrir | manbasini tahrirlash]
1985 yildan beri har yili may oyida Turkiyadagi barcha Moliya bo'limlari ishtirokida simpozium o'tkaziladi. 1985 yilda Anadolu universiteti rahbarligida boshlangan. 1996 yilda va 2020 yilda koronavirus pandemiyasi sababli o'tkazilmadi.
| Universitet | Tashkil etilgan yillar |
| Anatoliya universiteti | (1985), (1986), (1999) |
| Istanbul universiteti | (1987), (1994), (1997), (2012), (2019) |
| Dokuz Eylul universiteti | (1988), (1995), (1997) |
| Anqara Haci Bayram Veli universiteti | (1989), (2010) |
| Hacettepe universiteti | (1990), (2008) |
| Marmara universiteti | (1991), (1998), (2003) |
| Bursa Uludag universiteti | (1992), (2004), (2017) |
| Chukurova universiteti | (1993) |
| O'rta er dengizi universiteti | (2000) |
| Manisa Jalol Bayar universiteti | (2001) |
| Anqara universiteti | (2002) |
| Pamukkale universiteti | (2005) |
| Chanakkale Onsekiz Mart universiteti | (2006), (2018) |
| Sulaymon Demirel universiteti | (2007) |
| Eskishehir Osmangazi universiteti | (2009) |
| Harran universiteti | (2011) |
| Istanbul universiteti | (2012) |
| Tokat Gaziosmanpasha universiteti | (2013) |
| Sakarya universiteti | (2014) |
| Aydin Adnan Menderes universiteti | (2015) |
| Mersin universiteti | (2016) |
| Bandirma Onyedi Eylul universiteti | (2021) |
Asosiy darslar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Infratuzilmani qurish bo'yicha darslar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Mikroiqtisodiyot
- Ma'muriy huquq
- Majburiyatlar qonuni
- konstitutsiyaviy huquq
- Asosiy qonun
- fuqarolik huquqi
- Sotsiologiya
- Makroiqtisodiyot
- ekonometriya
- Xalqaro iqtisodiyot
- Iqtisodiy tafakkur tarixi
- Turkiya iqtisodiyoti
iqtisodiy kurslar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mikro
- Davlat iqtisodiyoti
- Moliya faniga kirish
- Davlat moliyasi yoki moliya nazariyasi
- Soliq nazariyasi
- Moliyaviy rag'batlantirish tizimlari
- Mahalliy ma'muriyatlar moliyasi
- Infratuzilma iqtisodiyoti
- Ta'lim iqtisodiyoti
- Sog'liqni saqlash iqtisodiyoti
- Parafiskal majburiyatlar
- Xalqaro moliya
Makro
- Fiskal siyosat
- Davlat qarzlari
- G'aznachilik operatsiyalari
Huquqiy darslar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Moliyaviy qonun
- Soliq qonuni
- Soliq yurisdiksiyasi qonuni
- Soliq jinoiy qonuni
- Soliq qonunchiligi
- Xarajatlar qonuni
- Turkiya soliq tizimi
- Xalqaro moliya huquqi
Byudjet darslari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Davlat byudjeti yoki byudjet nazariyasi
- Davlat siyosati
- Xarajat siyosati
- Ijtimoiy siyosat
- Soliq siyosati
- Davlat qarzi
- Davlat moliyasini boshqarish
- Davlat hisobi nazariyasi
Boshqa soha kurslari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Moliya tarixi
- Moliyaviy sotsiologiya
- Moliyaviy psixologiya
Amaliy darslar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Soliq tekshiruvi
- Soliq ma'muriyati
- Soliq uchun arizalar
- Davlat hisobi
Manba[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1913'te Kısm-ı Malî adıyla eğitim verilmiştir. Yapılan değişikliklerle 1950 yılında Mali Şube, 1955'te İktisat-Maliye Şubesi adıyla eğitim verilmiştir.
- ↑ 1940'lı yıllardaki Umumi İktisat ve Maliye Teorisi Kürsüsü ile Maliye ve Mali Kanunlar Kürsüsü 1952'den sonra Maliye Disiplini adıyla devam etmiştir.
- ↑ Maliye-Muhasebe Kürsüsü 1959'da kurulmuştur.
Ichki havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Moliya
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- TR Moliya vazirligi (Wayback Machine saytida 2020-05-10 sanasida arxivlangan) 10 Mayıs 2020 tarihinde
- TR Moliya vazirligi Davlat hisoblari bosh boshqarmasi (Wayback Machine saytida 2006-11-10 sanasida arxivlangan) 10 Kasım 2006 tarihinde
- TR Moliya vazirligi Byudjet va fiskal nazorat Bosh boshqarmasi 3 Kasım 2006 tarihinde
- Anadolu universiteti FEAS - Moliya bo'limi
- Anadolu universiteti IQTISODIYOT FAKULTETI - Moliya fakulteti