Torama (musiqa asbobi)

Torama (moksh. toʻrama, erz. moksh dan moksh. torams „doʻmbirlash“) — musiqa asbobi, Erzya va Moksha xalqlarining anʼanaviy madaniyatidagi karnay, umid ramzi. Torama chaqirigʻi dushmanga qarshi birdamlikka daʼvat boʻlib, torama Mordoviya rahbarlari, Tyushti haqidagi afsonalarda uchraydi.

Qadimgi afsonaga koʻra, Buyuk Tyushti xalqi oʻrtasida nizolar boshlanganda, u oʻzining sodiq jangchilari bilan ulardan yangi yerlarga chekindi, lekin torama trubasini qoldirdi. Baʼzi rivoyatlarga koʻra, torama daraxtlarning shoxlariga, boshqa manbalarga koʻra, yerga yashiringan. Toramaning torlari boʻlib, ularda shamol oʻynar edi. Afsonaga koʻra, Tyushtya sehrgarlik bilan shugʻullangan va faqat tanlangan kishi Tavrotni topishga muvaffaq boʻlgan. Tyushtining vasiyatiga koʻra, oʻz yurtiga dushmanlar kelgan kuni torama yangraydi va u oʻz xalqiga qaytib, dushmanlarni jazolaydi.

Ikki turdagi qadimiy harbiy va choʻpon signal asbobi . Erzya choʻponlari toramani kuniga uch marta puflar edilar: erta tongda mollar haydalganda, tushda sigir sogʻish paytida va kechqurun poda qishloqqa qaytganda.

Turlari va ishlab chiqarish

Birinchi turdagi torama qayin yoki chinor novdasidan yasalgan boʻlib, ular boʻylama yarmiga boʻlingan, har bir yarmining yadrosi oʻralgan, soʻngra novdaning yarmi qayin poʻstlogʻi bilan oʻralgan. Bunday oʻrash bilan qayin qobigʻi trubaning bir tomonini kengroq, ikkinchisini esa torroq qiladi. Asbobning uzunligi 80 dan 100 sm gacha boʻlgan. Quvurning ichiga qayin tili kiritilgan.

Ikkinchi turdagi torama joʻka poʻstlogʻining halqalaridan yasalgan, bir-biriga kiritilgan va qoʻngʻiroq shaklida baliq yelimi bilan yopishtirilgan. Asbobning uzunligi 50 dan 80 sm gacha.

Adabiyotlar

• Мордва. Очерки по истории, этнографии и культуре мордовских народов — Саранск, 2004.—992 с.
• Мордва: историко-культурные очерки. Саранск: Мордов. кн. изд-во, 1995 — 463—464 bet. ISBN 5-7595-1049-5.