Tiro
Tiro (dr. Pars) — yunon mifologiyasidagi qahramon. Poseydonning sevgilisi, Krefeyning rafiqasi, Peliy va Neleyning onasi.
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tiro Eliddagi Salmoniya shahrining oʻzi tomonidan tashkil etilgan Eolidlarning oilasidan Salmoniyning qizi edi. Otasiga soʻzlariga koʻra, u Ellin va Prometeydan (uchinchi va beshinchi tizzalarda) kelib chiqqan. Uning onasi Alkidika, Arkadiya shohi Aleyning qizi edi.
Manbalar va adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zevs chaqmoq bilan urgan Salmoneyning vafotidan keyin, Zevs Tironni oʻzining amakisi[1] boʻlgan Krefeyning Fesaliyadagi qirol Iolkga tarbiyalash uchun berdi (boshqa versiyasiga koʻra, birinchi Tiro otasining yana bir akasi, Deioney bilan yashagan[1]). Malika Daryo xudosi Enipeyni sevib qoldi, lekin u unga javob bermadi.
Poseydon bundan foydalandi: Tironing goʻzalligiga aldanib, Enipey qiyofasini oldi va uni egallab oldi. Poseydondan Tiro Neleus va Pelias egizaklarini dunyoga keltirdi[2].
Keyingi voqealar haqida qadimiy mualliflar turli yoʻllar bilan yozadilar. Ferekid va psevdo-Apollodorga koʻra, tiro oʻgʻillarining tugʻilishi haqiqatini yashirgan: u bolalarni dalaga tashlagan, u yerda ularni choʻpon topib olgan va asrab olgan[3]. Ammo Gomerning xabar berishicha, Poseydon Tiroga oʻgʻillarining haqiqiy otasi[4] kimligini hech kimga aytmasdan, sevgi bilan tarbiyalashni buyurgan Tez orada malika Krefeyga turmushga chiqdi (muqobil versiyaga koʻra, u Poseydondan[4] homilador boʻlganida turmushga chiqdi) va egizaklar saroyda tugʻilib, Shoh Iolkning qonuniy oʻgʻillari sifatida tarbiyalangan. Nihoyat, Sitsiliya Diodorusiga koʻra, Tiro egizaklarni ochiqchasiga dunyoga keltirdi va bu Poseydonning bolalari ekanini aytdi; bu Salmoneyning hayoti davomida va uning shohligida sodir boʻldi va Salmoney qiziga ishonmadi. Bu voqealardan keyin uning Tiroga yomon munosabati uning oʻlimiga sabab boʻldi[5].
Krefeydan Tiro yana uchta oʻgʻil tugʻdi — Eson, Feret va Amifaon[5]. Keyingi yillarda, bir versiyaga koʻra, uning hayoti bir xil Sidero — yoki Krefeyning ikkinchi rafiqasi yoki Tironing oʻgay onasi tomonidan har qanday tarzda uni haqorat qilgan. Ammo Peliy va Neley katta boʻlib, onalarini topib, Sideroni oʻldirishdi[6].
Afsonaning bir versiyasiga koʻra, Yeiro Korinf qahramoni Sisifdan yana ikki oʻgʻil tugʻdi va ularni oʻldirdi — "Apollon[7] Orakliga koʻra „yoki“ otasi uchun"[8]. Vizantiyalik Stefan Perrebiyada xuddi shu nomdagi shaharga asos solgan Tironing qizi Falang haqida yozadi.
Madaniyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tiro Aidadagi tosh ustida oʻtirgan Delflardagi Polignot rasmining Pavsaniya tomonidan tasvirlangan taʼrifi saqlanib qolgan[9]. Gomer „Odyssey“ da Tiro, Alkmen va Mikena bilan birga eng aqlli ayollar qatoridan deb aytadi (garchi ularning barchasi shoirga koʻra, Penelopdan past boʻlgan boʻlsa-da)[10]. TBunday yuqori baho nima bilan bogʻliq, nomaʼlum[10].
Tiro bir qancha qadimiy pyesalar bosh qahramoniga aylandi. Xususan, bu Sofoklning bir xil nomdagi ikkita tragediyasi boʻlib, ulardan bir qancha parchalari saqlanib qolgan; Bu bir xil syujetning ikkita moslashuvi yoki mifologik biografiyaning ikki xil epizodlari haqidagi hikoyalar ekanligi aniq emas[10].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- „Аполлодор. Мифологическая библиотека“. Сайт «История Древнего Рима». Qaraldi: 2018-yil 7-aprel.
- „Гесиод. Каталог женщин“. Сайт «История Древнего Рима». Qaraldi: 2018-yil 7-aprel.
- „Гай Юлий Гигин. Мифы“. Qaraldi: 2018-yil 7-aprel.
- „Гомер. Одиссея“. Сайт «История Древнего Рима». Qaraldi: 2018-yil 7-aprel.
- „Диодор Сицилийский. Историческая библиотека“. Qaraldi: 2018-yil 7-aprel.
- „Павсаний. Описание Эллады“. Сайт «История Древнего Рима». Qaraldi: 2018-yil 7-aprel.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Greyvs R. Mifi Drevney Gresii. — Yekaterinburg: U-Faktoriya, 2005. — 1008 s. — ISBN 5-9709-0136-9.
- Radke G. Tyro // Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. — Stuttg. : J. B. Metzler, 1948. — Bd. II, 14. — Kol. 1869—1875.