Shvetsiya akademiyasi

Shvetsiya akademiyasi (shvedcha: Svenska Akademien) 1786-yilda Gustav III tomonidan asos solingan Shvetsiya ilmiy tashkiloti boʻlib, Shvetsiya Qirollik akademiyalaridan biridir. Akademiya shved tili va adabiyotini o'rganish va tashkil etish uchun Fransiya akademiyasining modelida yaratilgan milliy analogdir. Akademiya Stortorjet maydonidagi sobiq birja binosida faoliyat yuritadi.

Akademiyaning dastlabki 18 a'zosi orasida qirolning 29 yoshli sevimlisi G. M. Armfelt ham bor edi. Shvetsiya ma'rifatparvarlari Armfelt va qirol Gustav asarlari orqali Stokgolmda drama va opera teatri, musiqa akademiyasi ochildi. Gustavdan uch yil oldin uning amakivachchasi Yekaterina II Sankt-Peterburgda Rossiya akademiyasiga asos solgan.

Shvetsiya akademiyasi bir umrlik mashhur shved yozuvchilari, olimlari, jamoat arboblari egallagan, asarlari ibratli deb topilgan cheklangan miqdordagi (Fransiyadagidan kamroq — 40 emas, 18 ta) oʻrinlardan iborat; Yozuvchi uchun Shvetsiya akademiyasiga a’zolik eng oliy milliy obro‘dir. Akademiyaning asosiy faoliyati shved tilini standartlashtirish yoki bu maqsad rasman shakllantirilganidek, “shved tilining sofligi, kuchi va nozikligini” (shvedcha: Svenska Språkets renhet, styrka och höghet) saqlab qolishdir. Akademiyaning shiori – “Iste’dod va did” (shvedcha: Snille och Smak).

Akademiya ikkita standart lug'atni nashr etadi: "Shvetsiya akademik lug'ati" (Svenska Akademiens ordlista bir jildda, bir necha marta qayta nashr etilgan) va ko'p jildli "Shvetsiya akademik lug'ati" (Svenska Akademiens ordbok). Ikkinchisi ustida ish 1898-yilda boshlangan. 2014-yildan boshlab "V" ustida ish olib borildi.

1901-yildan boshlab, har yili Shvetsiya akademiyasi, Alfred Nobelning vasiyatiga ko'ra, adabiyot bo'yicha Nobel mukofotini beradi. Bu alohida rol Shvetsiya akademiyasini o'sha paytgacha faqat milliy miqyosdagi nufuzli muassasa, bir asrdan ko'proq vaqt davomida dunyodagi eng nufuzli adabiy kuchlardan biriga aylantirdi. Shu bilan birga, ushbu mukofotni topshirish bilan bog'liq barcha tanqidlarga ham javob beradi.