Sere-mundu
Sere-mundu (shuningdek, baka, mambu, ndogo, ngaka) — Kongo Demokratik Respublikasi , Markaziy Afrika Respublikasi, Janubiy Sudan va Markaziy Afrikaning boshqa mamlakatlari hududlarida joylashgan qarindosh-urugʻli odamava-ubangi xalqlari guruhi. Bularga Sere, Mundu, Ndogo, Baka va boshqa xalqlar kiradi. Sere-Mundu xalqlarining umumiy aholisi 570 ming kishini tashkil qiladi. Sere-Mundu xalqlarining anʼanaviy hayoti va madaniyati, tarixi ham yetarlicha oʻrganilmagan[1].
Tarqalishi va aholi soni[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sere Mundu xalqlarining joylashish hududi Kongo Demokratik Respublikasining shimoliy-sharqiy hududlarini, Janubiy Sudanning janubiy hududlarini, shuningdek, Markaziy Afrika Respublikasining turli mintaqalarini oʻz ichiga oladi. Sere Munduning kichik guruhlari Kamerunda , Kongo Respublikasi va Gabonda yashaydi. " Dunyo xalqlari va dinlari " nashrida eʼlon qilingan 1980-yillardagi hisob-kitoblarga koʻra, Sere Mundu aholisi soni 338 ming kishini tashkil etgan, shundan 171 ming kishi Kongo Demokratik Respublikasida, 76 ming kishi Markaziy Afrika Respublikasi va Janubiy Sudanda — 57 ming kishi yashaydi. „Illustratsiyali entsiklopedik lugʻat“da (2000) berilgan hisob-kitoblarga koʻra, Seremundu aholisi soni 570 ming kishini tashkil etgan, shundan 260 ming kishi Kongo Demokratik Respublikasida, 110 ming kishi Markaziy Afrika Respublikasida va 100 ming kishi Janubiy Sudanda yashaydi. Joshua Project veb-saytida taqdim etilgan zamonaviy hisob-kitoblarga koʻra, Mundu aholisi soni 64 ming kishini, Ndogo soni 30 ming kishini, Sere soni 10 ming kishini va hokazo, tashkil qiladi[2].
Umumiy maʼlumot[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sere-munduning anʼanaviy mashgʻulotlari oʻrmonlarni yoqib oʻrnida dehqonchilik qilish, joʻxori, tariq, makkajoʻxori, yeryongʻoq, voandzeya [en] , manok, yams, sabzavot va boshqa ekinlarni yetishtirishdan iborat. Hunarmandchilikdan kulolchilik va yogʻochga ishlov berish rivojlangan boʻlib, ular hozirda sanoat ishlab chiqarishiga almashtirilmoqda. Yosh yigitlar ishlash uchun koʻproq shaharlarga koʻchib ketmoqda. Xalq amaliy sanʼati, xususan, musiqa folklori rivojlangan.
Sere-mundu turar-joylari deyarli yergacha yetadigan konussimon tomlari boʻlgan dumaloq qilib toʻqilgan kulbalardir. Aholi punktlari aylana shaklida joylashganligi bilan ajralib turadi.
Belga bogʻlanadigan bogʻiclarlar kiyim sifatida ishlatiladi. Hozirgi vaqtda Yevropa kiyimlari tobora keng tarqalmoqda.
Tillari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sere Munda xalqlari Niger-Kongo makro oilasining Adamava-Ubangi oilasining Ubangi kenja oilasi tillarida gaplashadi[3]. Bu tillar (Mundu, Ndogo, Sere va boshqalar) Sere-Ngbaka-Mba tarmogʻining Ngbaka va Sereguruhiga kiritilgan[4].
Dini[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosan sere-mundu xalqlari vakillari anʼanaviy eʼtiqodlarga (ular orasida tabiat ruhlariga sigʻinish, ajdodlarni ulugʻlash, sehr va jodugarlikka eʼtiqod keng tarqalgan), amal qiladilar, shuningdek xristianlarning muhim guruhlari ham mavjud.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Львова Э. С. Сере-мунду // Народы и религии мира: Энциклопедия / Гл. редактор В. А. Тишков; Редкол.: О. Ю. Артёмова, С. А. Арутюнов, А. Н. Кожановский, В. М. Макаревич (зам. гл. ред.), В. А. Попов, П. И. Пучков (зам. гл. ред.), Г. Ю. Ситнянский. — Большая Российская энциклопедия, 1999. — Andoza:Бсокр. — ISBN 5-85270-155-6. Архивировано 22 fevral 2017 года.
- ↑ „People Cluster: Adamawa-Ubangi“ (en) (2017). 2017-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Архивированная копия“. 2017-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-noyabr.
- ↑ Hammarström H., Forkel R., Haspelmath M., Bank S.: „Subfamily: Sere-Ngbaka-Mba“ (en) (2016). 2017-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Маршак М. А. „Сере-мунду“,. Народы мира. Энциклопедия, M.. ISBN 978-5-373-01057-3.