Satanovdagi Qayg‘uli Iso haykali
Qaygʻuli Iso (ukraincha: Скорботний Ісус) — Ukraina hududidagi eng qadimgi yodgorliklardan biri boʻlib, Bogdan Xmelnitskiy boshchiligidagi milliy ozodlik urushiga bagʻishlangan. Ukraina, Xmelnitskiy viloyati, Gorodokskiy tumani, Satanov shaharchasida oʻrnatilgan.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
1653-yil sentabr oyida kazaklar qoʻshini Podoliyaning eng boy shaharlaridan biri boʻlgan Satanovga yaqinlashdi. Shahar kuchli devorlar bilan oʻralgan edi, ammo shahar aholisining oʻzlari Xmelnitskiy qoʻshini oldida darvozalarni ochishdi. Faqat Satanov qal’asi garnizoni taslim boʻlmadi. Koʻp oʻtmay, qal’aning garnizoni va uning devorlari orqasida yashiringan tinch aholi (polyaklar va ukrainlar — uniatlar) kazaklar tomonidan yoʻq qilindi. Satanov getman Martin Kalinovskiy armiyasi tomonidan qaytarib olingandan soʻng, Satanovning butun pravoslav aholisi isyonchilarni qoʻllab-quvvatlagani uchun oʻlimga hukm qilindi. Keyinchalik tribunal jazoni yengillashtirdi — jinsi va yoshidan qatʼi nazar, faqat har oʻndan biri qatl etildi.
Satanovning qoʻzgʻolonchilardan va kazaklar tomonidan sodir etilgan qirgʻin qurbonlaridan „qutqarilishi“ xotirasiga Pan M. Kalinovskiy yodgorlik belgisini qurishni buyurdi — toʻrt metrli ustunga qaygʻuli Isoning haykali oʻrnatildi (haykalning oʻzi taxminan 1 m).
Masihning figurasi sodda-primitivistik uslubda yaratilgan, koʻrinishidan, uning muallifi mahalliy hunarmandlardan biri boʻlgan. Sement bilan shuvalgan poydevor ustuni liken bilan qoplangan qadimiy haykalga mos kelmaydi. Yodgorlik nima uchun shahar markazida bozor maydonida yoki cherkov yaqinida bunyod etilmagani aniq maʼlum emas. Yodgorlik qal’a himoyachilarining ommaviy qabriga oʻrnatilgan boʻlishi mumkin. Hozir yodgorlik qishloq kasalxonasining hovlisida turibdi.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Moshak M. — Kamyanets-Podilskiy, 2008. — S. 10.(Ukraincha) )
- Qaygʻuli Iso // Perova Olena, Baidak Igor. Sataniv — afsonaviy joy, dam olish maskani: maʼlumot beruvchi qoʻllanma (tarix, sanatoriy, ekskursiyalar). — Xmelnitskiy: Vidavnitstvo Alli Tsyupak, 2007. — S. 7-8.(Ukraincha) )
- Krushinska O. Steldagi osmon. Fransuz deja vu. Iso Satanovda: „Ukrainaning ajoyib xotiralari“ seriyasi // Xalqaro turizm. — 2008. — 1-son (79). — S. 118-119.(Ukraincha) )