SSSR va Yugoslaviya Qirolligi o‘rtasidagi do‘stlik va hujum qilmaslik to‘g‘risidagi shartnoma
SSSR va Yugoslaviya Qirolligi oʻrtasidagi doʻstlik va hujum qilmaslik — toʻgʻrisidagi shartnoma — 1941-yil 5-apreldan 6-aprelga oʻtar kechasi Moskvada Yugoslaviya Qirolligi va Sovet Ittifoqi vakillari oʻrtasida imzolangan shartnoma. SSSR tomonidan shartnomani Tashqi ishlar xalq komissari V. M. Molotov, Yugoslaviya tomonidan — Yugoslaviyaning Moskvadagi elchisi Milan Gavrilovich imzoladilar.
Xulosa va imzolash holatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
1941-yil 2-aprelda Yugoslaviya vakillari Bojin Simich va Dragutin Savich[1] Moskvaga tashrif buyurishdi. Shartnomani imzolashdan oldin Vyacheslav Molotov Germaniya elchisi Shulenburgni ushbu shartnoma 1925-yilgi[2]. Sovet-Turkiya kelishuvining nusxasi boʻlishiga ishontirdi.
1941-yil 5-aprel kuni soat 22:00 da shartnoma rasmiy ravishda Moskvada ortiqcha tantanalarsiz, biroq Iosif Stalin[3] ishtirokida imzolandi.
Shartnomaning mazmuni[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bitim ishtirokchilari bir-biriga hujum qilmasliklari va agar ulardan biri uchinchi shaxs tomonidan jangovar harakatlar obyektiga aylangan taqdirda, „doʻstona munosabatlar siyosati“ga rioya qilishlari shart edi. Shartnoma 5-yilga (uzaytirish imkoniyati bilan) tuzilgan va imzolangan[4] paytdan kuchga kirgan.
Oqibatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shartnomani imzolashning rasmiy marosimi yakunlanishidan oldin Germaniya Yugoslaviyaga[5] qarshi urush boshladi. Shartnoma imzolangandan soʻng, Stalinning buyrugʻiga koʻra, Yugoslaviya ofitserlari Sovet Bosh shtabining vakillari bilan Yugoslaviyaga[6] qurol yetkazib berish masalasini muhokama qilishlari kerak edi. Sovet tomoni Yugoslaviyaga 50-100 qiruvchi samolyot, 20-25 yengil bombardimonchi samolyot, 100 ta tankga qarshi qurol, batareyalar, 50 ta zenit quroli, 200 ta minomyot taklif qildi. Ammo Yugoslaviya elchisi Gavrilovich tomonidan yuborilgan ushbu Sovet taklifi haqidagi telegramma Yugoslaviya bosh vaziri Dushan Simovich tomonidan Yugoslaviya hukumati Afinada boʻlib turganida qabul qilingan. Hatto shartnoma matnining oʻzini ham Yugoslaviya hukumati darhol qabul qilib olish imkoniyati mavjud emas edi. 1941-yil 7-aprelda vazir Nichich Yugoslaviyaning Turkiyadagi elchisi Shumenkovichdan Milan Gavrilovichdan shartnoma[7] matnini soʻrashni soʻragan. Shumenkovich shartnoma matnini faqat 1941-yil 13-aprelda Yugoslaviyaning Gretsiyadagi elchixonasi orqali yuborishga muvaffaq boʻldi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Животич А. Югославско-советские отношения. 1939—1941 / Перевод с сербского П. Е. Зеновской, М. М. Василькиной. — М.: Политическая энциклопедия, 2019. — С. 242.
- ↑ Животич А. Югославско-советские отношения. 1939—1941 / Перевод с сербского П. Е. Зеновской, М. М. Василькиной. — М.: Политическая энциклопедия, 2019. — С. 247.
- ↑ Животич А. Югославско-советские отношения. 1939—1941 / Перевод с сербского П. Е. Зеновской, М. М. Василькиной. — М.: Политическая энциклопедия, 2019. — С. 252.
- ↑ Животич А. Югославско-советские отношения. 1939—1941 / Перевод с сербского П. Е. Зеновской, М. М. Василькиной. — М.: Политическая энциклопедия, 2019. — С. 253.
- ↑ Животич А. Югославско-советские отношения. 1939—1941 / Перевод с сербского П. Е. Зеновской, М. М. Василькиной. — М.: Политическая энциклопедия, 2019. — С. 253—254.
- ↑ Животич А. Югославско-советские отношения. 1939—1941 / Перевод с сербского П. Е. Зеновской, М. М. Василькиной. — М.: Политическая энциклопедия, 2019. — С. 254.
- ↑ Животич А. Югославско-советские отношения. 1939—1941 / Перевод с сербского П. Е. Зеновской, М. М. Василькиной. — М.: Политическая энциклопедия, 2019. — С. 255.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ikkinchi jahon urushi tarixi 1939-1945 (12 jildda) / tahririyat hay’ati, ch. ed. A. A. Grechko. 3-jild. M., Harbiy nashriyot, 1974-yil.
- Kurt fon Tippelskirch. Ikkinchi jahon urushi tarixi 1939 — 1945. Sankt-Peterburg, „Poligon“, 1998-yil.