Rus-Vizantiya shartnomasi (971)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Rus-Vizantiya shartnomasi (971) ― Rus-Vizantiya munosabatlarini tartibga soluvchi qadimiy Rus va Vizantiya oʻrtasidagi xalqaro shartnoma.U 971-yil iyul oyida  tuzilgan va ikkita variant bor edi: biri yunon tilida (saqlanib qolmagan) va biri eski slavyan tillarida. Qadimgi rus xronikalarining keyingi roʻyxatlarida, xususan, „Oʻtgan yillar voqeasi“da saqlanib qolgan. Rus qonunchiligining eng qadimgi yozma manbalaridan biri.

Matnshunoslik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shartnoma cherkov slavyan tarjimasida „Oʻtgan yillar voqeasi“ ning bir qismi sifatida tanilgan. Shartnomalarning matnlari, Ya.Malingudi maʼlumotlariga koʻra, cherkov slavyan tiliga tarjima qilingan xronikalar mualliflariga yetib keldi. Konstantinopoldagi Imperial idorasida joylashgan hujjatlarning nusxalari 971 va 1046-yil orasida olinishi mumkin[1]. Soʻzlarni tahlil qilish shartnoma normalarining bir qismida Vizantiya huquqiga asoslanganligini, ishlatilgan atamalar esa yunoncha tushunchalarning tarjimasi ekanligini aniqlashga imkon berdi[2].

Tarkib[tahrir | manbasini tahrirlash]

Svyatoslavning mulozimlari bilan yunonlar bilan tinchlik oʻrnatish boʻyicha maslahati. Radzivil yilnomasidan miniatyura, XV-asr oxiri

Dorostolning muvaffaqiyatsiz qamalidan soʻng, 971-yil iyul oyida, knyaz Svyatoslav Vizantiya bilan tinchlik shartnomasini tuzdi. Bunday partiyalar oʻrtasida Nizom qayd etildi:

  • Rossiya: knyaz Svyatoslavning oʻzi nomidan knyazlik askar boshi Sveneld ishtirokida;
  • Vizantiya: imperator Ioan I Tsimisxiya ishtirokida imperator Vasil II va Konstantin VIII dan[3].

Shartnomaning asosiy mavzusi knyaz Svyatoslavning Vizantiya, Bolgariya va Xerson yerlari bilan jang qilmaslik, shuningdek, Vizantiyaga qarshi kurashda boshqalarga yordam berish emas, balki har qanday urushga hissa qoʻshmaslikning roziligi edi.

Vizantiya va Rossiya oʻrtasidagi shartnomaning tuzilishi xronika yangiliklaridan tashqari, Leo Dikonning „Hikoyasi“ da ham eslatib oʻtilgan[4].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Malingudi Ya. Russko-vizantiyskie dogovori v X v. v svete diplomatiki // Vizantiyskiy vremennik. M.: Indrik, 1997. T. 57. S. 61, 78, 80, 84—87.
  2. Malingudi Ya. Terminologicheskaya leksika russko-vizantiyskix dogovorov // Slavyane i ix sosedi. M. : Indrik, 1996. Vip. 6. S. 61—65.
  3. Povest vremennix let / Pod red. V. P. Adrianovoy-Perets. — M.; L.: Akademiya nauk SSSR, 1950. — Ch. 1. Teksti i perevod. — S. 51—52, 249—250.
  4. Lev Diakon. Istoriya / Pod red. G. G. Litavrina. — M.: Nauka, 1988. — S. 81-82.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Бибиков М. В. Русь в византийской дипломатии: договоры Руси с греками X в. // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. — 2005. — № 1 (19). — С. 5—15.
  • Владимирский-Буданов М. Ф. Обзор истории русского права. — К.—СПб.: Изд-во Н. Я. Оглоблина, 1900. — 681 с.
  • Истрин В. М. Договоры русских с греками X века // Известия Отделения русского языка и словесности Российской Академии Наук. 1924 г. — Л., 1925. — Т. XXIX. — С. 383—393.
  • Левченко М. В. Очерки по истории русско-византийских отношений. — М.: Академия наук СССР, 1956. — 556 с.
  • Литаврин Г. Г. Условия пребывания древних русов в Константинополе в X в. и их юридический статус // Византийский временник. — 1993. — Т. 54. — С. 81—92.
  • Памятники русского права / Под ред. С. В. Юшкова. — М.: Госюридиздат, 1952. — Вып. 1. Памятники права Киевского государства X—XII вв. — 304 с.
  • Повесть временных лет / Под ред. В. П. Адриановой-Перетц. — М.—Л.: Академия наук СССР, 1950. — Ч. 1. Тексты и перевод. — 405 с.; Ч. 2. Приложения. — 559 с.
  • Фалалеева И. Н. Политико—правовая система Древней Руси IX—XI вв. — Волгоград: Изд-во Волгоградского государственного университета, 2003. — 164 с.
  • Юшков С. В. Общественно-политический строй и право Киевского государства. — М.: Госюридиздат, 1949. — 544 с.