Rastrum
Rastrum — besh qirrali yozuv qiroli — musiqa qoʻlyozmalarida parallel chiziqlarni chizish uchun qoʻllaniladi. Odatda jez yoki poʻlatdan yasalgan. Rastrum oʻz nomini shakli tufayli olgan — lotincha rastrum soʻzi tarjimada „xaskash“ degan maʼnoni anglatadi.
Tarixi va turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rastrum Yevropada taxminan oʻn toʻqqizinchi asrga qadar keng qoʻllanilgan, oʻsha vaqtlarda musiqa qogʻozi[en] hali keng tarqalmagan. Baʼzi rastrumlar (oʻn burchakli) bir vaqtning oʻzida bir nechta nota chiziqlarini chizish uchun moʻljallangan. Boʻr uchun qoʻshimchalar bilan rastrumlar ham bor edi[1].
Baʼzi paleograflar oʻz tadqiqotlarida rastrumlar va ularning oʻziga xos xususiyatlari haqidagi maʼlumotlardan musiqa qoʻlyozmalarining yozilgan sanasi va kelib chiqishini aniqlash uchun foydalanganlar. Paleografiyaning bu sohasi rasterologiya deb ataladi[2].
Bastakor Igor Stravinskiy rolikli rastrumni ixtiro qildi va unga „Stravigor“ nomini berdi. 1911-yilda Stravinskiy ushbu asbobni patentlashga harakat qildi, ammo patent berilmagan. Bastakor musiqa qoʻlyozmalarini yaratishda koʻpincha rastrumdan foydalangan[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Randel, ed. The New Harvard Dictionary of Music (1986; 9th printing, 1999), p. 681.
- ↑ Gustav Schilling (Hg.): Encyclopädie der gesammten musikalischen Wissenschaften oder Universal-Lexicon der Tonkunst, Stuttgart: Köhler 1841, Bd. 5, S. 643.
- ↑ Carl Gollmick. Kritische Terminologie für Musiker und Musikfreunde. G. A. Lauten, 1833 — 58 bet. „rastrum linienzieher-zu-noten.“