Qizil sahifasining manbasini koʻrish

{{Rang bilgiqutisi|title=Red}}
'''Qizil''' rang — koʻrinadigan yorugʻlik spektrining uzun toʻlqin uzunligi oxirida, toʻq sariq va binafsha rangining qarama-qarshi rang hisoblanadi. U taxminan 625-740 [[nanometr]] dominant toʻlqin uzunligiga ega. Bu [[RGB rang modeli]]<nowiki/>dagi asosiy rang va CMYK rang modelidagi ikkilamchi rang (magenta va sariqdan qilingan) va koʻk rangning qoʻshimcha rangidir . Qizillar yorqin sariq — toʻq qizil va vermilliondan koʻk-qizil toʻq qizil ranggacha boʻladi va och qizil [[Pushti (rang)|pushtidan]] toʻq qizil bordogacha oʻzgaradi<ref>{{Kitob manbasi|title=A dictionary of color|last=Maerz|first=A|date=1930|publisher=McGraw-Hill Book Co.|location=New York|language=en|oclc=1150631}}</ref>.

Oxra(sariq yoki qizli tusli mineral boʻyoq)dan tayyorlangan qizil pigment tarixdan oldingi sanʼatda ishlatilgan birinchi ranglardan biri edi. [[Qadimgi Misr|Qadimgi misrliklar]] va [[Maya sivilizatsiyasi|mayyaliklar]] marosimlarda yuzlarini qizil rangga boʻyashgan; [[Rim imperiyasi|Rim]] generallari gʻalabalarni nishonlash uchun tanalarini qizil rangga boʻyashdi. Bu [[Xitoy|Xitoyda]] ham muhim rang boʻlib, u yerda avvalroq sopol idishlarni va keyinchalik saroylarning darvozalari va devorlarini boʻyash uchun ishlatilgan<ref name=":0">{{Kitob manbasi|title=Chinese red|last=Chunling|first=Y.|publisher=Foreign Languages Press|year=2008|isbn=9787119045313|location=Beijing|oclc=319395390|url=https://archive.org/details/chinesered0000yanc}}</ref>. [[Uygʻonish davri|Uygʻonish davrida]] zodagonlar va boylar uchun yorqin qizil liboslar kermes va kokineal bilan boʻyalgan. 19-asrda anʼanaviy boʻyoqlar oʻrnini bosadigan birinchi sintetik qizil boʻyoqlar paydo boʻldi. Qizil rang [[kommunizm]] va [[Sotsializm|sotsializmning]] ramziy rangiga aylandi; [[Rossiya Sovet Federativ Sotsialistik Respublikasi|Sovet Rossiyasi]] 1917 [[Oktabr inqilobi|yildagi bolsheviklar inqilobidan]] keyin, 1991 yilda Sovet Ittifoqi parchalanmaguncha qizil bayroqni qabul qildi. Kommunistik Xitoy qizil bayroqni 1949 yilgi Xitoy inqilobidan keyin qabul qildi. U 1954 yilda Shimoliy [[Vyetnam|Vetnam]] tomonidan, 1975 yilda esa butun Vetnam tomonidan qabul qilingan.

Qizil rang [[Qon|qonning]] rangi boʻlganligi sababli, u tarixan qurbonlik, xavf va jasorat bilan bogʻliq. [[Yevropa]] va [[Amerika Qoʻshma Shtatlari|Qoʻshma Shtatlardagi]] zamonaviy soʻrovlar shuni koʻrsatadiki, qizil ham issiqlik, faollik, ehtiros, shahvoniylik, gʻazab, sevgi va quvonch bilan bogʻliq boʻlgan rangdir. Xitoy, [[Hindiston]] va boshqa koʻplab Osiyo mamlakatlarida bu rang baxt va omadni anglatadi<ref name=":1">{{Kitob manbasi|title=Psychologie de la couleur: effets et symboliques|last=Heller|first=Eva|date=1948|publisher=Pyramid|isbn=9782350171562|location=Paris|oclc=470802996}}</ref> {{Rp|39–63}}

== Ranglar va oʻzgarishlar ==
Qizil rangning turlari, xromada (toʻyinganlik, intensivlik yoki rang-baranglik deb ham ataladi) yoki yorugʻlik (yoki qiymat, ohang yoki yorqinlik) yoki bu sifatlarning ikkita yoki uchtasida farq qilishi mumkin. Qiymatdagi oʻzgarishlar, shuningdek, tints va soyalar deb ataladi, tint rangi — qizil yoki oq rang bilan aralashtirilgan boshqa rang, qora rang bilan aralashtirilgan soya beruvchi rangdir. Quyida toʻrtta misol keltirilgan.<gallery mode="packed" heights="150">
Fayl:Cardinal.jpg|[[Cardinal (bird)|Kardinal]](shimoliy Amerika qush nomi) katolik [[Cardinal (Catholic Church)|kardinallari]] kiygan rangdan shunday ataladi.
Fayl:Cherry blossoms in the Tsutsujigaoka Park.jpg|[[Pink|Pushti]] — qizil rangning och koʻrinishi. Tsutsujigaoka bogʻida gilos gullari, [[Sendai]], [[Miyagi Prefecture|Miyagi]], [[Yaponiya]] .
Fayl:Red tikka powder.jpg|alt=Vermilion is similar to scarlet, but slightly more orange. This is sindoor, a red cosmetic powder used in India; some Hindu women put a stripe of sindoor in their hair to show they are married.|[[Vermilion]] qizil rangga oʻxshaydi, lekin toʻq sariq. Bu [[Sindoor|sindur]], Hindistonda ishlatiladigan qizil kosmetik kukun; baʼzi [[Hindu|hind]] ayollari turmushga chiqqanliklarini koʻrsatish uchun sochlariga sindur chizigʻini qoʻyishadi<ref>{{cite book|author=Ahearn, Laura M|title=Invitation to love: Literacy, Love Letters, & Social Change in Nepal|url=https://archive.org/details/invitationstolov00ahea|publisher=University of Michigan : Michigan|year=2001|pages=[https://archive.org/details/invitationstolov00ahea/page/95 95]}}</ref><ref>{{cite journal|author=Selwyn, Tom|title=Images of Reproduction: An Analysis of a Hindu Marriage Ceremony|volume=14|issue=4|date=December 1979|pages=684–698}}</ref>.
Fayl:Ruby gem. JPG|[[Ruby (color)|Ruby]] — kesilgan va sayqallangan [[Ruby|yoqut]] qimmatbaho toshining rangi.
</gallery>

== Manbalar ==
{{manbalar}}