Qishqi Matryona

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Qishki matryona — Sharqiy slavyanlarning xalq taqvimi, 9 (22) noyabrga toʻgʻri keladigan, kuni. Kunning nomi Konstantinopolning Avliyo Matryonasi nomidan kelib chiqqan. Tul dehqonlari, qishqi Matryona bilan qish oyoqqa turishiga va togʻlardan sovuq kelishiga ishonishgan[1]. Keksa odamlar bu kun haqida shunday deyishgan: „Qish oʻz-oʻzidan oyoqqa turmaydi, balki Matryona oyoqqa qoʻyadi“[2].

Boshqa nomlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

ruscha: Зима становится, Матрёна наставница, Зимний день, Матрона зимняя[3], Матрёнин день [4], belaruscha: Дзень Матруны[5], ukraincha: Мотрони, Мотрин день, Мотря[6].

Kun anʼanalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shu kuni „Tez eshituvchi“ ikonasi oldida, koʻr koʻzning ochilishi, oqsoqlik, bolalar uchun, sogʻlom farzand koʻrish istagi, asirlikdan va kema halokatidan xalos boʻlish uchun ibodat qilishgan[7].

Xalq eʼtiqodiga koʻra, qish safarga ketayotganda, yerni qoʻlga olish va hukmronligini koʻrsatish uchun, odamlarga uning oq mulozimlari, boʻronlarga qarashlari uchun, peshtaxta ustidan oq biyasini olib chiqadi. Qish kelayapti, ayozlarni boshlab, daryolar boʻylab muz koʻpriklar yotqizib, oʻng yengidan qor, chapdan ayoz sepb; uning ortidan qor boʻronlari yugurar, erkaklarni ovutib, ayollarning qulogʻiga pechkani yanada qizdirishni aytib. Qishning yoʻli yaqin emas — Ona Rossiya ulugʻ, biya taqalarini shikastladi, charchadi. Qishning esa kutishga vaqti yoʻq. U qiyshiq toʻlgʻoqni jabduq qilib, orqasidan joʻnatishni buyuradi. Ammo uning oʻzi kutmaydi, u tartibsizlikka boradi. Zero, bejizga: „Noyabr koʻkrak qafasi, qayerga qarasang — chalkashlik“[4] deyishmagan.

Maqol va (xurofiy) alomatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Qish oʻz-oʻzidan oyoqqa turmaydi, buni Matryona amalga oshiradi[2].
  • Qishqi Matryona bilan qishda qish oyoqqa turib, togʻlardan ayozlar keladi (tul.)[1].
  • Agar noyabr oyida Motrya oq otda kelsa, u bizga oʻtkir qishni olib keladi (ukraincha: Якщо в листопаді Мотря на білім коні приїде, то гостру зиму нам привезе)[6].
  • Bulutli, qorli havo yomgʻirli may, qirov — suli hosili, yomgʻir — bugʻdoy (qatron) hosilini bashorat qiladi[8].
  • Daraxtlarda ayoz qanday boʻlsa, nonning rangi ham shunday boʻladi[9].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Сахаров 1885.
  2. ↑ 2,0 2,1 Рожнова 1992.
  3. ↑ Некрылова 1991.
  4. ↑ 4,0 4,1 Коринфский 1901.
  5. ↑ Васілевіч 1992.
  6. ↑ 6,0 6,1 Скуратівський 1993.
  7. ↑ Котович, Крук 2010.
  8. ↑ Соколовский 1996.
  9. ↑ Воскобойников, Голь 1997.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Золотые правила народной культуры, 3000 экз, Адукацыя i выхаванне, 2010. ISBN 978-985-471-335-9. 
  2. Korinfskiy A. A. Noyabr-mesyats // Narodnaya Rus : Krugliy god skazaniy, poveriy, obichaev i poslovits russkogo naroda. — M.: Izdanie knigoprodavsa M. V. Klyukina, 1901. — S. 457—467.
  3. Некрылова А. Ф.. Круглый год. М.: Правда, 1991. ISBN 5-253-00598-6. 
  4. Рожнова П. К.. Радоница. Русский народный календарь: обряды, обычаи, травы, заговорные слова. М.: Дружба народов, 1992. ISBN 5-285-00135-8. 
  5. Сахаров И. П.. Сказания русского народа. Народный дневник. Праздники и обычаи. Издательство МГУ, 1885. 
  6. Соколовский Вл.. Времена года. Православный народный календарь. Урал-Пресс, 1996. ISBN 5-86610-063-0. 
  7. Энциклопедия российских праздников, Русь Великая. Респекс, 1997. ISBN 5-7345-0094-1. 
  8. Vasіlevіch Ul. A. Belaruskі narodni kalyandar (belor.) // Paezіya belaruskaga zemlyarobchaga kalendara. Sklad. Lіs A.S.. — Mn., 1992. — S. 554-612. Arxivirovano 11 maya 2012 goda.  (belor.)
  9. Скуратівський В. Т.. Місяцелік: український народний календар. Мистецтво, 1993.  (Ukraincha)
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qishqi_Matryona&oldid=2595281" dan olindi