Pritxivi
Pritxivi (sanskr. पृथवी) yoki Pritxvi (sanskr. पृथ्वी) — Vedik mifologiyasida Yerning timsoliga aylangan maʼbuda.
„Rigveda“ (PB V, 84)[1] va „Atharvaveda“ (AB XII, 1) asarlarida unga bittadan madhiya bagʻishlangan[2]. Umuman Vedalarda Pritxivi osmon timsoli Dyaus Pitar bilan ajralmas tarzda namoyon boʻladi. Ikkinchisi oʻzini erkaklik printsipi, ota, Pritxivi esa ayollik printsipi, xudolarning va barcha tirik mavjudotlarning onasi sifatida namoyon boʻladi. Bu ikki belgi dastlab birlashtirildi, lekin Indra (yoki Varuna) ularni ajratdi, bu koinotning yaratilishiga teng[2]. Dyausa urugʻidan yomgʻir, asal, yogʻ shaklida Pritxivi barcha tirik mavjudotlarni tugʻdiradi. Oʻliklar ham bu maʼbudaga yuzlanishadi. Koʻpincha maʼbuda sigirning zoomorfik tasvirida paydo boʻladi[3].
Puranada u koʻpincha afsonaviy qirol Prithu (Pritha) nomi bilan bogʻliq. Shunday qilib Pritxivi uning qizi hisoblanadi va Pritxu nomidan uning ismi ham ishlab chiqariladi. Oʻsha podshoh oʻz rizqini olish uchun uni sigir shaklida sogʻdi.
Pritxivi post-Vedik adabiyotlarda ham uchraydi. Aynan u Parashurama („Mahabharata“ va „Vishnu Purana“) haqidagi afsonasida Xayxaylar oilasiga boshpana bergan; Markandeya Puranada maʼbuda Kali uchun sonlarni berdi[2]. Pritxivi ham Ramayanada Sitaning onasi sifatida paydo boʻladi.
Keyinchalik hinduizmda u Bhumi deb ataladi.
Buddizmda[tahrir | manbasini tahrirlash]
Pritxivi Pali kanonida (Pathavi) eslatib oʻtilgan, u yerda vasvasachi Maruni sharmanda qiladi, bu Siddharthaning maʼrifatga erishish qobiliyatini tasdiqlaydi[4]. Shingon Pritxivi shahrida (yaponcha: 地天 Jiten) — yerning qoʻriqchisi, oʻn ikki qoʻriqchi xudodan biri hisoblanadi[5].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Ригведа. Мандалы I—IV. / Подг. изд. Т. Я. Елизаренкова. — М.: Наука, 1999. — С. 86.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Мифы народов мира / Ред. С. А. Токарев. — М.: Советская энциклопедия, 1991. — Т. 1, с. 336.
- ↑ Эрман В. Г. Притхиви // Индуизм. Джайнизм. Сикхизм / Под общ.ред. М. Ф. Альбедиль и А. М. Дубянского. — М.: Республика, 1996. — С. 338—339. — ISBN 5-250-02557-9.
- ↑ Shaw, Miranda Eberle. Buddhist Goddesses of India. Princeton University Press, 2006 — 237 bet. ISBN 9780691127583.
- ↑ Сутра Великого Вайрочаны о становлении Буддой. Раздел III (Wayback Machine saytida 4-mart 2016-yil sanasida arxivlangan), Раздел IX (Wayback Machine saytida 4-mart 2016-yil sanasida arxivlangan), Раздел XI (Wayback Machine saytida 4-mart 2016-yil sanasida arxivlangan)