Orifiya
Orifiya (boshqa: Ὠρείθυια) — qadimgi yunon va rim mifologiyasining qahramoni, Amazon, amazonlar malikasi Marpesiyaning qizi[1].
Onasi vafot etgandan soʻng, Orifiya amazonlarning yangi malikasi boʻldi. Baʼzi versiyalarga[2][3] koʻra, u opasi Antiop bilan birgalikda hukmronlik qilgan. U oʻzining abadiy bokiraligi uchun hurmat-ehtiromga ega edi va uning harbiy mahoratlari ajoyib deb topillib Amazon qirolligiga juda koʻp shon-sharaf keltirdi[4][5].
"Pompey Trogning „Filippning tarixi“ asarining Epitomi" ga koʻra, Mark Yunian Justine Orifia Amazon qirolichasining belbogʻini qazib olish uchun Geraklning toʻqqizinchi ekspluatatsiyasi haqidagi afsonadagi asosiy qahramonlaridan biri edi. Pompey Trog bu hikoyani quyidagicha bayon qildi: Yevrisfey, qirol Myken, jangda Orifiyaning Qirollik kamarini olish deyarli mumkin emas deb hisobladi (kamar Ippolitga tegishli boʻlgan boshqa versiyalarning[6][7][8] aksariyatiga koʻra), shuning uchun u Geraklga buyruq berdi, unga qarzdor boʻlganligi uchun toʻqqizinchi jang sifatida jasorat koʻrsatishini buyurdi. Gerakl toʻqqizta harbiy kemani jihozladi va Orifiya yoʻqligida Amazon qirgʻoqlarini egalladi. Amazonlarning tartibsizligi va beparvoligi tufayli ularning saflari sezilarli darajada kamaydi. Keyin Gerakl osonlik bilan Melanippa va Ippolit, Antiopa opa-singillarini asirlkka oldi. Gerakl Melanippani Malika belbogʻini olganidan keyin qaytarib berdi, ammo Ippolitni Afina qiroli Tesey oʻljadan oʻz ulushi sifatida oldi. Orifiya keyinchalik Ippolitni ozod qilish va Antiopa magʻlub etilgani uchun qasos olishni moʻljallab Attik urushda amazonlarni boshqardi. U Skilu skif podshohidan yordam soʻradi va u oʻgʻli Panasagorni otliqlar jamoasi bilan yordamga yubordi. Biroq, ittifoqchilar oʻrtasida baʼzi kelishmovchiliklar yuzaga keldi va skiflar jang maydonini tark etdi. Oxir-oqibat, Amazonlar magʻlubiyatga uchradi, ammo ittifoqchilarining lageriga qochishga muvaffaq boʻldi va ularning himoyasi ostida uyga qaytdi[9].
Geraklning ishgʻolidan soʻng sodir boʻlgan voqealarning yana bir versiyasi mavjud: baʼzi frakya va skif qullari Afina qirolining himoyasi uchun Afinada saqlangan va Orifiya opasining magʻlubiyati uchun qasd olish uchun shu imkoniyatdan foydalangan. U Frakiya bilan birga skif ittifoqchilarini chaqirdi va muzokaralar uchun ikki guruh elchilarni yubordi. Ulardan birining vazifasida guruh qullar rahbarlari bilan erkinlikka erishish uchun yordam olish, ikkinchisi esa Lakonia Afinaga yordam bermasligini kafolatlashni oʻz ichiga oladi. Soʻng Orfiya oz' armiyasini Kimmer Bosfori, Dunay va Frakiya hududlaridan gʻalba bilan oʻtkazdi. Orifiya Afinani qamal qildi, ammo jangda Antiop oʻldirildi. Orifiya afinaliklar bilan shartnoma tuzganidan keyin Antiopa uchun qabr qurdi. Urushda Orifiya jiddiy jarohatlar olgan va oxir-oqibat ulardan vafot etgan. Uyga qaytayotganda uning qoʻshini uni dafn etishdi. Orifiyaning oʻrniga Pentesiliya taxtga oʻtirdi.
Jovanni Bokkachchoning „Mashhur ayollar haqida“ inshosining boblaridan biri Orifiya va Antiopga bagʻishlangan edi[10].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Queens of the Amazons“ (deadlink). 2007-yil 14-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 17-fevral. (Wayback Machine saytida 2007-12-14 sanasida arxivlangan)
- ↑ Павел Орозий, Historiae adversus paganos, I. 15
- ↑ „Antiope the sister of Orithya“ (deadlink). 2007-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
- ↑ Justinʼs Epitome of Trogus Pompeius' History of the World, Book 2, part IV
- ↑ „The Scythian Amazons page 26“ (deadlink). 2007-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
- ↑ Bibliotheca 2. 5. 9
- ↑ Bibliotheca 2. 5. 9
- ↑ „Amazons and the girdle of Queen Hippolyte“ (deadlink). 2007-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
- ↑ Justin, Cornelius Nepos, and Eutropius: Literally Translated by John Selby Watson (1853), p. 21
- ↑ Джованни Боккаччо’s Famous Women translated by Virginia Brown (2001), p. 41-42; Cambridge and London, Harvard University Press;
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Orosius Historiae adversus paganos I.15.7-9
- Justinus Epitoma Historiarum philippicarum Pompei Trogi II.4.17-30
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Watson, John Selby Justin, Cornelius Nepos, and Eutropius: Literally Translated, pp 21-22, 547; Published 1853 H. G. Bohn, original in the New York Public Library
- Williams, Henry Smith The Historians' History of the World: A Comprehensive Narrative of the Rise, v.2, p. 440—441; Published 1904 The Outlook Company, New York Public Library