Oq yulduz ordeni

Oq yulduz ordeni
Asl nomi	Valgetähe teenetemärk
Mamlakat	Estoniya
Turi	orden
Statistika
Taʼsis sanasi	7-oktabr 1936-yilda
Navbat
Toʻngʻich mukofot	Maryam yurtining xochi ordeni
Kenja mukofot	Maryam yurtining xochi ordeni
VikiOmborda Oq yulduz ordeni

Oq yulduz ordeni (estoncha: Valgetähe teenetemärk) — Estoniya Respublikasining davlat mukofotidir.

„Oq yulduz“ ordeni bilan davlat xizmatida yoki mahalliy davlat hokimiyati organlarida ishlayotgan shaxslar, shuningdek, iqtisodiy, taʼlim, fan, madaniyat, sport yoki boshqa jamoat xizmatlari va yutuqlari uchun boshqa shaxslar taqdirlanadi.

Tarixi

Oq yulduz ordeni Estoniya Respublikasining davlat mukofotlari toʻgʻrisidagi 1936-yil 7-oktabrdagi qonuni bilan eston xalqining ozodlik kurashini nishonlash maqsadida taʼsis etilgan. Orden 2 ta maxsus daraja (orden zanjiri va maxsus yirik lenta), 5 ta asosiy daraja va 3 ta medal (oltin, kumush va bronza) boʻyicha oʻrnatiladi.

1940-yilda Estoniyaning SSSR tarkibiga kirishi Estoniya ordenlarining mavjudligini tugatdi. 1991-yilda Estoniya mustaqilligi tiklanganidan soʻng, Oq yulduz ordeni 1994-yil 5-maydagi „Mukofotlar toʻgʻrisida“gi qonun bilan davlat xizmatidagi yoki mahalliy davlat hokimiyati organlarida ishlagan shaxslar, shuningdek, boshqa shaxslar uchun mukofot sifatida qayta tiklandi. iqtisodiy, taʼlim, ilmiy, madaniy, sport yoki boshqa jamoat xizmatlari va yutuqlari 5 ta asosiy daraja va 1 ta medal (bronza) boʻyicha tartib tiklandi. 1995-yil 16-mayda ordenning eng yuqori darajasi — zanjir tiklandi va medal kumushga almashtirildi.

Birinchi Oq Yulduz ordeni 1937-yil 21-iyunda sakkiz nafar Estoniya politsiyachisiga topshirildi — toʻrt nafari III darajali, ikkitasi 4-darajali va ikkitasi 5-darajali. Mukofotlar ularga 1937-yil 23-iyunda, Gʻalaba kunida topshirildi. Hammasi boʻlib, 1940-yil iyuliga kelib, 28 shtatdan 2000 nafar estoniyalik va 363 nafar chet ellik barcha darajadagi ordenlar bilan taqdirlandi. 1994-yilda tartib tiklanganidan soʻng, birinchi mukofotlar 1995-yil 16-mayda boʻlib oʻtdi — Estoniya prezidenti Lennart Marining Finlandiyaga tashrifi chogʻida Finlandiyaning 80 nafar fuqarosi bir vaqtning oʻzida turli darajadagi ordenlar bilan taqdirlandi.

Bu ordenlarning eng yuqori zanjiri boʻlib, uning maqomiga koʻra Estoniya ordenlari zanjiri faqat davlat rahbarlariga berilishi mumkin. Oq yulduz ordenining birinchi zanjiri Konstantin Pakga 1938-yil 24-aprelda, u Estoniya prezidenti boʻlganida taqdim etilgan. Ordenning boshqa barcha zanjirlari xorijiy davlatlar rahbarlariga topshirildi. Darhaqiqat, Oq yulduz ordenlari zanjiri Estoniyaga tashrifi chogʻida davlat rahbarlari uchun diplomatik mukofot yoki Estoniya prezidentining xorijiy tashriflari chogʻida „Doʻstlik belgisi“ sifatida xizmat qiladi. Diplomatik bayonnomada, shuningdek, chet el davlat xizmatchilariga ordenning boshqa darajalarini berish, shuningdek, berilgan unvon va oluvchining unvoni oʻrtasidagi yozishmalar jadvali ham nazarda tutilgan.

1940-yilgacha zanjirdan keyin ikkinchi eng yuqori daraja maxsus katta lenta edi. Faqat ikki kishi — general Yoxan Laydoner va Polsha marshali Edvard Ridz-Smigli u bilan taqdirlangan edi xolos.

Mukofot yiliga bir marta beriladi. Mukofotlash toʻgʻrisidagi farmonlar fevral oyi boshida Estoniya prezidenti tomonidan imzolanadi va koʻkrak nishonlarini topshirish anʼanaviy tarzda Estoniya Mustaqillik kuni arafasida boʻlib oʻtadi. Istisno hollarda qaror boshqa vaqtda qabul qilinishi mumkin.

Keyinchalik Estoniya prezidenti qarori bilan 9 nafar Oq yulduz ordeni sohibi mukofotdan mahrum etildi.

Estoniya mukofotlari ierarxiyasida 1936-yildan 1995-yilgacha Oq yulduz ordeni Ozodlik xochi va Davlat gerbi ordenidan keyin uchinchi oʻrinni egalladi. 1995-yildan beri esa u, toʻrtinchi oʻrinni egalladi — yangi tashkil etilgan Maryam erining xochi ordeni esa, uchinchi oʻrinni egallagan.

Mukofotlar statistikasi

1936—1940-yillarda Oq yulduz ordeni

Darajalar:	Markaziy	SBL	I	II	III	IV	V	1m	2m	3m	Jami
Estoniya fuqarolari:	1	bitta	19	53	226	372	546	314	234	234	2000
Chet elliklar:	6	bitta	52	53	103	100	43	3	2	—	363
Jami:	7	2	71	106	329	472	589	317	236	234	2363

CPU — zanjir; SBL — maxsus katta lenta; 1m — 1-darajali medal; 2m — 2-darajali medal; 3m — 3-darajali medal

1995—2021-yillarda Oq yulduz ordeni

Darajalar:	0	I	II	III	IV	V	m	Hammasi	xorij
1995	—	29	23	27	26	18	23	146	146
1996	—	1	—	3	—	—	—	4	4
1997	—	—	2	8	4	7	15	36	4
1998	—	6	4	29	33	35	21	128	23
1999	—	15	5	18	40	24	8	110	43
2000	—	—	8	24	12	14	10	68	6
2001	—	2	10	90	123	170	140	535	42
2002	2	6	19	23	65	74	28	217	59
2003	1	5	3	15	56	82	13	175	22
2004	2	3	9	30	99	109	13	265	42
2005	2	8	5	19	100	87	12	233	34
2006	—	4	21	32	242	146	18	463	2
2007	1	1	1	9	76	99	8	195	12
2008	—	1	—	8	47	61	3	120	6
2009	1	3	1	6	19	19	1	50	2
2010	—	—	—	4	27	22	—	53	2
2011	1	2	—	8	26	23	—	60	6
2012	—	—	—	4	24	28	3	59	1
2013	—	—	1	11	33	22	—	67	1
2014	1	3	—	12	34	28	15	93	23
2015	—	1	1	4	29	33	—	68	5
2016	—	—	—	7	36	29	3	75	4
2017	—	—	—	6	27	37	3	73	4
2018	—	—	—	5	57	57	2	121	3
2019	—	—	—	7	29	33	2	71	1
2020	—	—	—	7	30	43	1	81	0
2021	—	—	—	5	43	51	—	99	1
2022	—	—	4	4	44	45	2	99	1
Hammasi:	11	90	117	425	1381	1396	344	3764	499

Orden darajalari

1-darajali nishon, old tomoni, 1940-yilgacha

1-darajali nishon, teskari, 1940-yilgacha

Yulduzli 1-sinf, 1940-yilgacha

2-darajali medal, 1940-yilgacha

1936-yildan 1940-yilgacha „Oq yulduz“ ordeni 2 ta maxsus daraja (orden zanjiri va maxsus katta lenta), 5 ta asosiy daraja va orden medalining 3 darajasidan oltin, kumush va bronza) iborat edi. 1994-yilda Oq yulduz ordeni 5 asosiy daraja va medalning 1 darajasi (bronza) boʻyicha tiklandi. 1995-yil 16-mayda ordenning eng yuqori darajasi — zanjir tiklandi va medal kumushga almashtirildi. 1995-yildan beri tartib 7 darajadan iborat edi:

orden zanjiri — zanjirdagi koʻkrak nishoni, oʻng yelkadagi keng lentadagi nishon va koʻkrakning chap tomonidagi yulduzcha;

1-darajali (sinf) — oʻng yelkadagi keng lentadagi koʻkrak nishoni va koʻkrakning chap tomonidagi yulduzcha;

2-darajali (sinf) — boʻyniga taqiladigan lentadagi belgi va koʻkrakning chap tomonidagi yulduz;

3-darajali (sinf) — boʻyniga taqiladigan lentada belgi;

4-darajali (sinf) — koʻkrakning chap tomonida kiyiladigan rozetli lentadagi belgi;

5-darajali (sinf) — koʻkrakning chap tomoniga taqiladigan lentada nishon;

orden medali — koʻkrakning chap tomoniga taqiladigan lentada koʻkrak nishoni.

Orden nishonlari

1936-yilgi tanlovda gʻolib chiqqan orden nishonlari dizayni Pol Luxteyn tomonidan ishlab chiqilgan (estoncha: Paul Luhtein). Barcha darajadagi Oq yulduz ordeni nishonlari bir xil koʻrinishga ega. 1994-yilda tartib qayta tiklanganidan soʻng, yulduz va medaldagi kichik oʻzgarishlar bundan mustasno, orden belgilari oʻz koʻrinishini saqlanib qolindi. Toʻrning rangi qizil (xalqaro PANTONE rang tizimi boʻyicha 206MC) mos keladi.

Maxsus darajadagi „zanjir“ belgilari

Boʻyin zanjiridagi xoch (ayniqsa, tantanali marosimlarda) yoki oʻng yelkadagi keng lentada xoch va koʻkrakning chap tomoniga yulduz taqiladi.

Zanjir — zarhal kumush, kengligi — 30 mm (1940-yilgacha — 28 mm). U still qilingan atirgul va nilufar gullari shaklidagi artikulyatsiya va Estoniya davlat gerbi (diametri — 38 mm) koʻrinishidagi markaziy artikulyatsiyadan iborat (oltin qalqonli eman gulchambar bilan oʻralgan uchta jozibali leopard). Bogʻlanishlar kichik halqalar zanjirlari bilan oʻzaro bogʻlangan. Ordenning xochi markaziy havoladan toʻxtatiladi.

Xoch va yulduz 1-darajali yulduzlarniki bilan bir xil, ammo yulduzning barchasi zarhallangan. 1940-yilgacha lenta „maxsus katta lenta“ unvoniga sazovor boʻlgan, 1995-yildan — 1-darajali lenta qoʻshib berilgan.

Maxsus darajadagi „maxsus katta lenta“ belgilari

Oʻng yelkada keng lentada xoch va koʻkrakning chap tomonida yulduzcha. Xoch va yulduz 1-darajali yulduzlarniki bilan bir xil darajada, ammo yulduzning barchasi zarhallangan holatda.

Lenta — qirralarning oltin chiziqlari bilan qizil ipak moire. Lenta kengligi — 105 mm, oltin chiziqlar kengligi — 5 mm.

1-darajali nishonlar

Oʻng yelkada keng lentada xoch va koʻkrakning chap tomonida yulduzcha joylashgan.

Xoch — olti burchakli, nayli, kumush xoch, ikkala tomoni oq emal bilan qoplangan. Har bir vilkaning markazida xochning uchlarida ikki burchakli qisqa poyalar joylashgan. Koʻndalang toʻsinlarning oʻrtasida uchlarida shpalli ikki burchakli kamar bor. Xochning old tomonining markazida rozetga oʻrnatilgan olti burchakli oq emal yulduzi joylashgan. Orqa tomonning markazida oltin hoshiyali dumaloq oq emal, oltin rangdagi „19 7/X 36“ ordenining sanasi koʻrsatilgan. Xochning diametri — 65 mm.

Yulduz — kumushrang olti burchakli yulduzdir. Eng uzun va eng qisqa nurlar piramidal qismga ega, boshqa nurlar silliq yuzga ega. Oq emaldan yasalgan olti burchakli xoch yulduzga mixlangan, uning uchlari uchlari bilan oʻralgan. 1940-yilgacha olti burchakli oq emal yulduzi xochning oʻrtasida joylashgan rozetga oʻrnatildi va 1994-yilda qayta tiklanganidan soʻng Estoniyaning zarhal davlat gerbi (oltin qalqonli eman gulchambar bilan oʻralgan uchta jozibali leopard) qoʻyildi. Uning diametri — 38 mm. Yulduz diametri — 83 mm.

Lenta — ipak moir qizil rangda. Erkaklar uchun lentaning kengligi — 105 mm, ayollar uchun — 64 mm.

2-darajali nishonlar

Boʻyin atrofidagi lentada xoch va koʻkrakning chap tomonida yulduz bor. Xonimlar koʻkrakning chap tomonida tekis kamon shaklida lentada xoch kiyishadi. Xoch va yulduz 1-daraja bilan bir xildir. Tasma kengligi — 41 mmdir.

3-darajali nishonlar

Boʻyin atrofidagi lentada xoch xonimlar koʻkrakning chap tomonida tekis kamon shaklida lentada xoch kiyishadi. Xoch va lenta 2-darajadagi bilan bir xil joylashadi.

4-darajali nishonlar

Koʻkrakning chap tomonidagi lentada xoch 3-darajali bilan bir xil, ammo diametri — 47 mm. Lenta kengligi — 35 mm. Xuddi shu lentadan 22 mm diametrli dumaloq rozet lentaga biriktirilgan.

5-darajali nishonlar

Koʻkrakning chap tomonidagi lentada xoch tasvirlangan. Xoch va lenta 4-daraja bilan bir xil, ammo lenta nishonisiz joylashgan.

Orden medali

Medal dumaloq shaklga ega va diametri 31 mm. Old tomonida 1940-yildagi oq emalli — 1994-yil emalsiz ordenli xochning boʻrtma tasviri bor edi. Orqa tomonda ordenning taʼsis etilganligi haqidagi relyef sanasi koʻrsatilgan. Lenta kengligi — 30 mm.

1940-yilgacha medal uch darajaga boʻlingan — oltin, kumush va bronza. 1994-yilda medal bir darajaga tiklandi, dastlab bronza, 1995-yilda kumushga almashtirildi.

Ordenning miniatyuralari

Ordenning miniatyurasi 5-darajali nishonlarning qisqartirilgan versiyasidir. Xochning diametri — 17 mm, lentaning kengligi — 15 mm, miniatyuraning umumiy balandligi — 50 mm. Ordenning miniatyura medali bir xil oʻlchamlarga ega.

Fuqarolik kiyimlarida kundalik kiyish uchun lentali nishonlar, formada kiyish uchun orden chiziqlari taqdim etiladi.

Tasvirlar

• 
  1995-yildan beri orden zanjiri
• 
  Yulduzdan zanjirga, 1995-yildan beri
• 
  Ayollar uchun lentada 1-darajali nishon
• 
  1 va 2-darajali yulduz, 1994-yildan
• 
  2 va 3 darajali belgi
• 
  4-darajali koʻkrak nishoni
• 
  5-darajali koʻkrak nishoni
• 
  Orden medali, 1995-yildan

Adabiyotlar

• Eesti tänab 1919—2000. Tallinn: Riigi Teataja Kirjastus, 2000. ISBN 9985607783. 
• Eesti tänab 2004—2005. Tallinn: Riigi Teataja Kirjastus, 2005. 
• Hannes Walter, Paul Luhtein, Ivo Manfred Rebane.. Eesti riiklikud teenetemärgid. The Estonian State decorations. Les decorations nationales de L'Estonie. Tallinn: Riigikantselei, ETPV Trükikoda, 2003. ISBN 9985788591. 
• Kavaliauskas, Vilius.. Orders, Decorations and Medals of Estonia, Latvia and Lithuania 1918—1940. Copenhagen: Ordenshistorisk Selskab, 1996. ISBN 8788513106. 
• Walter, Hannes.. Eesti teenetemärgid. Estonian orders and decorations. Tallinn: Miniplast Pluss, 1998. ISBN 9985900170. 

Havolalar

• Valgetähe teenetemärk : [arx. 28.06.2020] : [est.] // Sayt Prezidenta Estonskoy Respubliki. — Data obraщeniya: 28.06.2020.
• Valgetähe teenetemärgi valmistamine = Изготовление ордена Белой звезды YouTubeda // Vabariigi Presidendi Kantselei ^(est.)

Shuningdek

• Zanjirdagi Oq yulduz ordeni bilan taqdirlanganlar roʻyxati