Novo-Aleksandr bozori

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Novo-Aleksandr bozori — Sankt-Peterburgdagi Voznesenskiy prospektidagi bozor, 1864-1867-yillarda meʼmor Aleksandr Bruni tomonidan Apraksin hovlisi savdogarlari uchun qurilgan[1]. 1932-yilda buzilgan[1][2].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

„Bozorda“, Frantisek Kratki, 1896-yil

Bozor Sadovaya koʻchasi, Malkov koʻchasi, Fontanka va Voznesenskiy prospekti oʻrtasida keng maydonda joylashgan edi. Egalik tarixi XVIII-asrning birinchi yarmigacha kuzatilishi mumkin-oʻsha paytda Voznesenskiy prospektidagi teri ustasi Richterga tegishli edi. 1760-yilda shahar xazinasi ularga sharob omborlarini qurish uchun yer sotib oldi. Keyinchalik, XIX-asrda, Voznesenskiy prospekti va Fontanka xiyoboni oʻrtasidagi saytni „ichimlik sotib olish komissiyasi“ egallagan[3].

Novo-Aleksandrovskiy bozorini qurish sababi 1862-yilda yoqib yuborilgan Apraksin sudining savdo qatorlarining yoʻq qilinishi edi. Savdogarlar jamoasi yangi bozor qurishga qaror qildi, loyihani boshqarish uchun meʼmor Aleksandr Bruni taklif qilindi. U ot shaklidagi kompleksni ishlab chiqdi, unda ikki qavatli skameykali uchta yoʻlak bitta Gable shisha tomini birlashtirdi[3]. Ish 1867-yilda yakunlandi, imperator Aleksandr II tantanali ochilish va marosimiga tashrif buyurdi[4].

Yangi bozorda 800 dan ortiq doʻkonlar mavjud boʻlib, oʻrtacha daromadli xaridorlar uchun moʻljallangan: yangi mahsulotlarga qoʻshimcha ravishda ikkinchi qoʻl narsalar ham sotilgan[5][3]. Bozor hududida katta va kichik hududlar, shuningdek, savdo-sotiq uchun tatar tujjorlari ajralib turardi. 1878-yilda ibodatxona qurildi[6].

Bozor 1932-yilda buzib tashlangan, keyinchalik uning oʻrnida toʻqimachilik va yengil sanoat instituti yotoqxonasi va yengil sanoat uyi qurilgan[7]. Taxminlarga koʻra, poydevor va yertoʻla qisman keyingi rekonstruksiya paytida ishlatilgan[3].

Zamonaviylik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Novo-Aleksandrovskiy bozorining qazish ishlari, 2019-yil oktabr

2019-yilda yangi SPBGSU korpusini qurishga tayyorgarlik koʻrishda arxeologlar Novo-Aleksandr bozorining Vladimir passajining muhim qismini (taxminan 800 m2) topdilar[8]. Olimlar uning noyob xavfsizligini taʼkidladilar: deyarli butun zamin, arklar va kemerli shiftlar. 2019-yil avgust oyida KGIOP topilmaga madaniy meros ob’yekti maqomini berdi, uning xavfsizlik majburiyatiga binoan ob’yektning asl turiga har qanday nomuvofiq aralashuv taqiqlanadi[9][3].

2019-yil dekabr oyida qazishmalar yana yer ostiga olib tashlandi, KGIOP bu masala boʻyicha izoh bermaydi va shahar himoyachilari ob’yekt qurolsizlanib, madaniy yodgorlik maqomidan mahrum boʻlishidan qoʻrqishadi[10].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. 1,0 1,1 „Власти Петербурга признали памятником сохранившиеся архитектурные фрагменты рынка XIX века“. ТАСС (2019-yil 16-avgust). 2019-yil 21-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 19-oktyabr.
  2. „О включении в перечень выявленных объектов культурного наследия выявленного объекта археологического наследия "Участок сохранившегося культурного слоя, вмещающий архитектурные остатки владимирского пассажа Ново-Александровского рынка, построенного в 1867 г. по проекту арх. А.К.Бруни" и об утверждении границ территории выявленного объекта культурного наследия“. Комитет по государственному контролю, использованию и охране памятников истории и культуры Санкт-Петербурга (2019-yil 6-avgust). Qaraldi: 2019-yil 29-oktyabr.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Антонов Е. „Во дворах общежития в Петербурге нашли подвалы Ново-Александровского рынка XIX века. Как ведутся раскопки и что там находилось до революции“. «Бумага» (2019-yil 23-oktyabr). 2019-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-oktyabr.
  4. Северюхин 2008.
  5. „Во дворе общежития ГАСУ на Фонтанке раскопали рынок XIX века. На этом месте хотят построить учебно-спортивный комплекс“. «Фонтанка.ру» (2019-yil 16-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 19-oktyabr.
  6. Процай 2005.
  7. Пукинский 1981.
  8. „В центре Петербурга археологи обнаружили руины Ново-Александровского рынка XIX века. Вот как они выглядят и какие вещи там нашли“. «Бумага» (2019-yil 20-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 29-oktyabr.
  9. Корбат И. „ГАСУ раскопал пособие XIX века. Осталось решить — вам рынок или учиться“. «Фонтанка.ру» (2019-yil 28-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 29-oktyabr.
  10. „Раскопанные фрагменты Ново-Александровского рынка засыпали“. Градозащитный Петербург (2019-yil 16-dekabr). Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Б. К. Пукинский. 1000 вопросов и ответов о Ленинграде. Lenizdat, 1981 — 144—148 bet. 
  • Северюхин Д. Я.. Старый художественный Петербург: рынок и самоорганизация художников (от начала XVIII века до 1932 года). Mirʼ, 2008 — 183 bet. ISBN 978-5-98846-049-7. 
  • Процай Л. А.. Рынки Петербурга: конец XIX-начало XX века. Историческая иллюстрация, 2005 — 13 bet. 
  • Антонов В. В.. Петербург: новое о старом. Центрполиграф, 2010 — 339 bet.