Neptun (qanotli raketa)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

"Neptun" — Ukrainaning past balandlikdagi kemaga qarshi raketasi 5000 tonnagacha boʻlgan kemalarni, shuningdek, yerdagi nishonlarni yoʻq qilish uchun moʻljallangan raketasi hisoblanadi[1].

„Luch“ Kiyev konstruktorlik byurosi tomonidan „Sovet X-35“ raketasi asosida ishlab chiqilgan boʻlib, uni yigʻish va ishlab chiqarishda Ukraina korxonalari birga hamkorlikni yoʻlga qoʻyib ishlashgan[2]. „Neptun“ X-35 dan kattaroq hajmi va uzoqroq diapazoni, shuningdek, yangi boshqaruv tizimi bilan ajralib turadi[3].

U kemalar, samolyotlar va yer usti qurilmalaridan foydalanish imkoniyatiga ega deb qaraladi.

Yaratilish tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2014-yilda Qrim Rossiya Federatsiyasiga qoʻshib olinganidan keyin Ukraina Harbiy-dengiz kuchlari asosiy kema tuzilmasi, shuningdek, „Rubej“ qirgʻoq raketa tizimlarini boy berib qoʻydi. Ukraina dengiz flotining salohiyati Rossiya Federatsiyasining Qora dengiz flotiga, xususan, Rossiya Federatsiyasining ehtimoliy hujum operatsiyasiga, shu jumladan Ukraina qirgʻoqlariga qoʻnishga, shuningdek dengiz blokadasi tahdidiga qarshi turishga yetarli darajada tayyor boʻlmadi va bunga imkoni yetmadi[4].

Shuningdek, 2014-yildan keyin Rossiya Qrimdagi harbiy kuchlarini sezilarli darajada oshirgan va shu bilan bir qatorda Qrim hududida kemalarga qarshi mudofaa tizimi joylashtirilgan. 500 km gacha boʻlgan masofadagi kemalarni aniqlash uchun quyi tizimni oʻz ichiga olgan; avtomatlashtirilgan boshqaruv va maqsadli belgilash uchun quyi tizim; „Bal“, „Bastion“, „Utyos“ katta raketa kemasi kemalarga qarshi raketa boʻlinmalari, shuningdek, RF Qurolli Kuchlarining kemalari suv osti kemalari va dengiz aviatsiyasini boshqaradigan 350 km gacha boʻlgan masofaga ega yongʻinni yoʻq qilish quyi tizimi kabilarni oʻz ichiga oladi[4].

Ukraina uchun oʻzining kemaga qarshi raketa tizimini yaratish masalasi juda muhim deb qaralgan, chunki kompleks hududiy suvlar va kanallarni nazorat qilishni taʼminlashi, dengiz bazalarini, qirgʻoq ob’ektlarini va qirgʻoq infratuzilmasini himoya qilishi, shuningdek, potentsial dushman Rossiyaning amfibiya hujumiga qarshi turishi muhim masala deb qaralgan[4].

Rivojlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Raketa ustidagi ishlar 2014-yilda boshlangan[5]. U birinchi marta 2015-yilda Kiyevdagi Qurol va mudofaa koʻrgazmasida ommaga namoyish etilgan va Sovet X-35 kemaga qarshi raketasining dizayn yechimlari asosida ishlab chiqilgan. Birinchi sinovlar 2016-yil 22-martda boʻlib oʻtgan.

Ochiq manbalardan olingan maʼlumotlarga koʻra, 2016-yilning bahorida qanotli raketaning birinchi parvoz namunalari yaratilgan. Ilgʻor raketa qurollarini ishlab chiqarish Ukrainaning boshqa korxonalari, jumladan Xarkov aviatsiya zavodi, Motor Sich korxonasi bilan hamkorlikda amalga oshirilgan hamda 2016-yilda Neptun raketa tizimining uchta modifikatsiyasini ishlab chiqish mumkinligi haqida xabar tarqatilgan: kemada, yerda va havoda. Kompleksni ishlab chiquvchi davlat „Luch“ Kiyev dizayn byurosi deb tanlangan. Raketaning maqsadi ham aniq boʻlib, jangovar yer usti kemalari va transport kemalarini zarba guruhlari (konvoylar) tarkibidan yoʻq qilish yoki 5000 tonnagacha suv oʻtkazuvchanligi bilan yakka holda harakatlanish deya qatʼiy qilib belgilangan[6].

Statistikani ishga tushirish
sana Maqsadni ishga tushirish
2018-yil yanvar Raketani otish sinovi, ishga tushirish va quvvatlantiruvchi dvigatellarning ishlashini tekshirish
2018-yil 5-dekabr Raketa masofasi, boshqaruv va yoʻl-yoʻriq aniqligini tekshirish. 280 km masofadagi nishon yoʻq qilindi
2019-yil 5-aprel Raketani muntazam sinovdan oʻtkazish va Kraz avtomashinasi asosida ishga tushirgichning ishlashini tekshirish.

Raketa murakkab trayektoriya boʻylab 225 km masofani uchib, 300 metrdan 10 metrgacha pastga tushdi.

„Luch“ konstruktorlik byurosining bosh direktori Oleg Korostelevning taʼkidlashicha, raketa tizimi cheklangan moliyaviy resurslar sharoitida 2,5 yil ichida ishlab chiqilgan, LCD-360MTs Neptun qurolini ishlab chiqishda asosan Ukraina komponentlaridan, xususan, dvigatel, inertial navigatsiya tizimi, radar aloqa tizimidan foydalanilgan.

2020-yil 23-avgustda Ukraina Mudofaa vazirining farmoni bilan Neptun raketa tizimi Ukraina Qurolli Kuchlari tomonidan foydalanish uchun maʼqul deb topilgan[7].

2020-yilning 20-oktabr kuni Ukraina Mudofaa vaziri Andrey Taran yaqin yillar ichida, 2020-yil oxirigacha Neptunning bitta boʻlinmasini sotib olish uchun mablagʻlarni qayta taqsimlashni eʼlon qilgan[8].

2021-yil 15-martda RK-360MTs Neptun majmuasining prototiplari Ukraina harbiy-dengiz kuchlariga foydalanish uchun topshirilgani aytilgan.

Ukraina mustaqilligining 30 yilligi sharafiga oʻtkazilgan paradda birinchi marta kompleksning bir qismi boʻlgan birinchi seriyali namunalar namoyish qilingan hamda Chexiya Tatra maxsus shassisida bir nechta ishga tushirish moslamalari, yuk ortish mashinalari, transport vositalari va qoʻmondonlik punkti joylashtirilgan[9].

Taktik va texnik xususiyatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Uzunlik:
    • kema, qirgʻoq, vertolyotga asoslangan: 5,5 m[10]
  • Qanotlari kengligi: 1,33 m
  • Raketaning diametri: 0,38 m
  • Boshlangʻich vazni: 870 kg
  • Dvigatel: turbofan MS-400[11]
  • Yoqilgʻi: reaktiv yoqilgʻi
  • Yoʻl-yoʻriq tizimi: faol radar qidiruvi
  • Jang boshi: yuqori portlovchi boʻlinishli penetratsion turdagi
  • Jang kallagining ogʻirligi: 150 kg
  • Uchirish masofasi: 280 km gacha
  • Parvoz balandligi:
    • yurish qismida: 10-300 m
    • yakuniy qismda: 3-10 m
  • Parvoz tezligi: 0,8-0,85 M

Kompleks RK-360MTs[tahrir | manbasini tahrirlash]

RK-360MTs qirgʻoq majmuasi, 2020-yil 26-may

RK-360MTs qirgʻoq majmuasi bir vaqtning oʻzida 3-5 soniya oraligʻida turli nishonlarga 24 ta qanotli raketalarni otish imkoniyatini oʻzida mujassam etgan qurol hisoblanadi.

Kompleks 72 tagacha R-360 raketalari bilan qurollanish salohiyatiga ega boʻlib, ularning har biri toʻrttadan ishga tushirish moslamasida, yuk tashuvchi transport vositasida va transport vositasida bir xil sondaligi diqqatga sazovor.

Kompleks oʻz ichiga quyidagilarni oladi:

  • 6 ta USPU-360 ishga tushirish moslamasi
  • Butun kompleksni boshqarish uchun RKP-360 qoʻmondon posti
  • 6 ta TZM-360 transport-yuklash avtomashinalari TPK-360 tashish-tushirish konteynerlari bilan
  • R-360 raketalari bilan qoʻshimcha toʻrtta konteynerni tashish uchun 6 ta TM-360 transport vositalari[12][13][14][15].

Operatorlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ukraina Ukraina — 2022-yil uchun „The Military Balance“ harbiy statistik byulleteniga koʻra 1 ta RK-360MTs kompleksiga yoki „19FortyFive“ onlayn nashriga koʻra 20 tagacha uchirish moslamalariga ega ekanligi taxmin qilinadi[16].

Analoglar bilan taqqoslash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Variantlar „Neptun“ raketasi Raketa X-35 (2003) Kh-35U raketasi (2015) „Garpoon“ D2 raketasi (2009)
Diapazon 280 km gacha 130 km gacha 260 km gacha[17] 280 km gacha
Ogʻirligi (tezlatgich bilan) 870 kg[18] 600 kg 670 kg 742 kg
Jang boshi massasi 150 kg 145 kg 145 kg 235 kg
Kalibr 380 mm 420 mm 420 mm 340 mm
Uzunlik (tezlatgich bilan) 5,05 m 4,40 m 4,40 m 5,18 m
Yoʻl-yoʻriq (mart) GPS tuzatish bilan inertial inertial GLONASS tuzatish bilan inertial GPS tuzatish bilan inertial
Yoʻl-yoʻriq (yakuniy boʻlimda) faol radar qidiruvchisi faol radar qidiruvchisi faol va passiv radar qidiruvi faol radar qidiruvchisi
Yerdagi nishonlarga hujum qilish u yerda Yoʻq u yerda u yerda

Jangovar foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022-yil 13-aprelda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida Ukraina harbiy-dengiz kuchlari Rossiyaning Moskva raketa kreyseriga Neptun qanotli raketa hujumini amalga oshirdi, bu esa kreyserga zarar yetkazdi va natijada Rossiya armiyasiga tegishli yirik kreyser choʻkib ketishiga olib keldi[19][20][21][22][23][24].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Уничтожит любую морскую и наземную цель: в Украине провели новые испытания крылатой ракеты“. 15-oktabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-oktabr 2018-yil.
  2. ↑ Mark Episkopos. „Ukraine Is Building Anti-Ship Missiles (In Part Thanks to Russia)“ (en). The National Interest (6-fevral 2019-yil). 10-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 10-aprel 2019-yil.
  3. ↑ © ИноСМИ ru 2000-2019. „The National Interest (США): Украина создает противокорабельную ракету, — отчасти благодаря России“ (ru). ИноСМИ.Ru (7-fevral 2019-yil). 12-fevral 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 10-aprel 2019-yil.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Аналитическая группа Defense Express. „УДАР «НЕПТУНА»“. Defense Express (06 апреля 2019). Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.
  5. ↑ „СОСТОЯЛОСЬ ОЧЕРЕДНОЕ ИСПЫТАНИЕ БЕРЕГОВОЙ ВЕРСИИ противокорабельные ракетные комплексы ЖК-360МЦ «Нептун»“. Defense Express (25 мая 2019). Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.
  6. ↑ „Дослідна протикорабельна ракета «Нептун»“ (12 августа 2016). 15-avgust 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 20-avgust 2022-yil.
  7. ↑ „Міністр оборони України підписав наказ про прийняття на озброєння берегового ракетного комплексу «Нептун»“ (uk). www.mil.gov.ua. 23-avgust 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-avgust 2020-yil.
  8. ↑ „Министерство обороны закупит комплекс «Нептун» еще в этом году“ (uk). 24-oktabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.
  9. ↑ „Знакомимся с военной техникой на параде в Киеве“. 2-noyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2-noyabr 2021-yil.
  10. ↑ „ПРОТИКОРАБЕЛЬНА РАКЕТА «НЕПТУН» ПРОЙШЛА ЧАСТИНУ ВИПРОБУВАНЬ У 2017 РОЦІ“. 24-dekabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-oktabr 2018-yil.
  11. ↑ „Крылатый «Нептун»: Чем Украина будет топить российские корабли в Азовском море — Война в Украине. Последние новости АТО“. 24-dekabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-oktabr 2018-yil.
  12. ↑ „ЯК ПРАЦЮЄ “НЕПТУН”: КАДРИ З КАБІНИ ТА АЛГОРИТМ РОБОТИ КОМПЛЕКСУ РК-360МЦ (ВІДЕО)“. old.defence-ua.com. 18-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
  13. ↑ „Як працює «Нептун»: Кадри з кабіни та алгоритми комплексу“. 16-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
  14. ↑ Defense Express“ (uk). defence-ua.com. 18-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
  15. ↑ Defense Express“ (uk). defence-ua.com. 15-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-aprel 2022-yil.
  16. ↑ Stavros Atlamazoglou. „Meet the Neptune: Ukraine's Homemade Cruise Missile That Struck the Moskva“ (en-US). 19FortyFive (14-aprel 2022-yil). 16-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-aprel 2022-yil.
  17. ↑ „Новая ракета X-35: гроза американских эсминцев“. 15-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 27-avgust 2019-yil.
  18. ↑ „Новости Украины — Испытание крылатой ракеты в Украине: раскрыты ключевые характеристики Нептуна“. 6-may 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 10-aprel 2019-yil.
  19. ↑ „Sunken Russian warship Moskva: What do we know?“. BBC News (18-aprel 2022-yil). Qaraldi: 26-aprel 2022-yil.
  20. ↑ Jack Buckby. „Neptune: The Missile That Killed Russia's Moskva Warship“ (en-US). 19FortyFive (20-aprel 2022-yil). 29-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-aprel 2022-yil.
  21. ↑ Brent M. Eastwood. „How the Moskva Was Sunk: Meet Ukraine’s Neptune Anti-Ship Missile“ (en-US). 19FortyFive (20-aprel 2022-yil). 23-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-aprel 2022-yil.
  22. ↑ Peter Suciu. „Moskva: The Story of Russia's Navy Warship That Ukraine Destroyed“ (en-US). 19FortyFive (21-aprel 2022-yil). 26-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-aprel 2022-yil.
  23. ↑ „Украинские военные нанесли удар по российскому ракетному крейсеру «Москва» в Черном море – Марченко“. 15-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-aprel 2022-yil.
  24. ↑ „Архивированная копия“. 16-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-aprel 2022-yil.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Neptun_(qanotli_raketa)&oldid=3083693" dan olindi