Monument Yakov Smushkevich
Yakov Smushkevich haykali (yoki yahudiylar orasida sovet Ittifoqining birinchi qahramoni haykali[1]) — hozirda yoʻqolgan (2017-yil avgust oyida demontaj qilingan) yahudiylar orasida Sovet Ittifoqining birinchi qahramoni Yakov Smushkevich haykali. U Litvaning shimoli-gʻarbiy qismida Rokishkis tuman markazida joylashgan edi[1].
Tarix maʼlumotnomasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Litvada Xolokost paytida yahudiylarning 95-96 % gacha yoʻq qilindi. Urushdan keyin Litvada yahudiylar orasida Sovet Ittifoqining birinchi qahramoni haykali paydo boʻldi. Yodgorlikning ochilishi 1969 — yil 26-fevralda Litva SSR Rokishkis tuman markazida boʻlib oʻtdi, u yerda General Ya. V. Smushkevich[2] tugʻilgan, uning nomidagi maydonda unga yodgorlik ochilgan[2]. Endi bu Litvaning shimoli-gʻarbiy qismida, Rokishkis tuman markazida[1]. Yodgorlikning muallifi taniqli Litva haykaltaroshi Konstantinas Bogdanas[3] edi, yodgorlik granitdan qilingan. Litvada Smushkevich nomi va familiyasi bilan yozuv yozilgan[3]. Quyida aytilishicha, bu kommunistik qatagʻon qurbonlari uchun yodgorlik[3]. Haykalning ochilishiga havo kuchlari[3] delegatsiyasi keldi. Bundan tashqari, ilgari Rokishkisda Smushkevich memorial muzeyi ham bor edi, ammo u yopildi[4].
Mustaqillik bilan davlat siyosati oʻzgardi. 2015-yilda yodgorlik taqdiri toʻgʻrisida referendum oʻtkazishga qaror qilindi[5]. Yodgorlik bundan omon qoldi va buzilmagan va zararsiz qoldi. 2017-yil 28-mayda yodgorlik qizil boʻyoq bilan toʻldirilgan va yodgorlikda svastikaga oʻxshash belgilar chizilgan[6]. Litva mustaqilligining 25-yilidan soʻng, 2017-yil aprel oyida SSSR yahudiy qahramoni haykalini buzishga qaror qilindi. Rokisi tumani meri Antanas Vagonisning taʼkidlashicha, bronza Smushkevich „mahalliy bezorilar va vandallardan saqlash, himoya qilish uchun“ buzib tashlangan[1].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „В ЛИТВЕ ДЕМОНТИРОВАЛИ ПАМЯТНИК ПЕРВОМУ ГЕРОЮ СОВЕТСКОГО СОЮЗА СРЕДИ ЕВРЕЕВ“. 2017-yil 14-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-avgust.
- ↑ 2,0 2,1 „Трагедия генерала Дугласа“. 2017-yil 22-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-avgust.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „СЫН МЕСТЕЧКОВОГО ПОРТНОГО — ГЕНЕРАЛ ДУГЛАС * THE SON OF A SHTETLE TAILOR, GENERAL DUGLAS“. 2017-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-avgust.
- ↑ „СЫН МЕСТЕЧКОВОГО ПОРТНОГО — ГЕНЕРАЛ ДУГЛАС * THE SON OF A SHTETLE TAILOR, GENERAL DUGLAS“. 2017-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-avgust.
- ↑ „Литовцы готовятся к референдуму о судьбе памятника дважды Герою Советского Союза“. 2017-yil 22-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-avgust.
- ↑ „Памятник знаменитому генералу Дугласу осквернен в Рокишкис“. 2017-yil 22-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-avgust.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Quddus Ibroniy universiteti, Sharqiy Yevropa yahudiyligini tadqiq qilish va hujjatlashtirish markazi, 1978-yil
- Albertas Laurinciukas. Abadiy qirgʻoqlar: Rossiya siluetlari. — Yosh gvardiya, 1986-yil
- Twinkle. — „Pravda“ nashriyoti, 1991-yil
- Sovet Ittifoqining ikki karra qahramonlari: albom. — Harbiy nashr, 1973-yil
- Evrei i evreĭskiĭ xalqi: yahudiylar va yahudiy xalqi. Sovet kundalik va davriy matbuotidan toʻplangan materiallar. Sbornik materialov iz sovetskoĭ ezhednevnoĭ ĭ (sic) periodicheskoĭ pechati, 81-84-jildlar
- Litva adabiyoti. — Vaga, 1969-yil
- Litva adabiy. — Litva SSR Yozuvchilar uyushmasi, 1970-yil
- A. P. Kovalenko. Ular haqida afsonalar bor edi. — MOF „Gʻalaba-1945“, 1994-yil
- „Toshkent fronti“ qahramonlari: Yahudiylar natsizmga qarshi kurash qahramonlari. — KKJI „Pravda Vostoka“, 1993-yil
- Yahudiylar — Sovet Ittifoqi Qahramonlari. — G. Shapiro, 1982-yil — Jahon urushi, 1939-1945-yillar
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Litvada Sovet Ittifoqi Qahramoni Smushkevich haykali demontaj qilindi Arxivnaya kopiya -da
- RGAKFD. V. A. Teminning shaxsiy arxivi. Suratga olingan sana — 1970. Arxivnaya kopiya -dagi