Montixo jangi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Montixo jangi
Sanalar 1644-yil 26-may
Urush yeri Montijo, Ispaniya
Natija Kuchlar tengligi
Qoʻmondonlar
Matias de Albukerke Baron Mollingen
Markiz Torrekusa
Kuchlar
6 ming piyoda va 1100 otliq 4 ming piyoda va 1700 otliq

Montixo jangi 1644-yil 26-mayda Ispaniyaning Montixo shahrida portugal va ispan qoʻshinlari oʻrtasida boʻlib oʻtdi. Jang portugaliyaliklarning gʻalabasi bilan yakunlangan boʻlsa-da,[1][2] ispanlar Matias de Albukerkening Badaxosni qo'lga kiritishiga to'sqinlik qilganliklari sababli buni strategik muvaffaqiyat sifatida baholadilar. Vaholanki, Albukerkening shaharga hujum qilish niyati yo'q edi.[3][4][5] Jangning xaotik tabiati tufayli qurbonlar soni turlicha.

Boshlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portugaliyalik general Matias de Albukerke ispanlarga taniqli harbiy taktik Markiz Torrekusa qoʻmondonlik qilishini bilar edi. U jangga kirishish uchun 6000 piyoda, 1100 otliq va 6 ta toʻp yigʻishga muvaffaq boʻldi. U Montixo shahriga yetguncha jangsiz taslim boʻlgan Vilar del Rey, Puebla va Boka-de-Manfaretega hujum qilib, talon-toroj qildi va yoqib yubordi.

Jang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ispaniya armiyasini uchrata olmagan Matias de Albukerke Alentexoga qaytishga qaror qildi.[3][4][5] Portugallar qaytish paytida Torrekusa armiyasining Mollingen baroni boshchiligidagi 4000 piyoda va 1700 otliq askardan iborat qoʻshiniga duch kelishdi. 1644-yil 26-mayda ikki qoʻshin Montixo yaqinida toʻqnashdi.

Mollingen qoʻshinlari Portugaliya qoʻshinlari markazi va qanotlariga bir vaqtning oʻzida hujum qilishga imkon beradigan yarim doira shaklida saflandilar. Portugaliya qoʻshini esa piyoda askarlari orqada eng kuchli boʻlinmalar bilan ikkita mudofaa chizigʻiga, otliqlar ikki qanotga boʻlinib, mudofaa hujumiga tayyorlandi. 

Portugallarning oltita toʻpi jangovar harakatlarni boshlab berdi, Ispaniya tomoni tez orada juda samarasiz javob qaytardi. Ispan otliqlari portugallarning chap qanotiga hujum qilib, kapitan Piper boshchiligidagi 150 golland otliqlarini yoʻq qilishdi.[6][7] Har ikkala qanotdagi otliqlarning qolgan qismlariga ham vahima tarqalib, ular tarqalib ketib, Xévora yaqinidagi oʻrmonda panoh topib, piyoda qoʻshinni himoyasiz qoldirdi. Mollingenning oʻzi boshchiligidagi ispan otliqlari portugal artilleriyasini egallab, portugal pozitsiyalarining markaziga osongina yoʻl ochdi. Jangda gʻalaba qozondik deb oʻylagan Mollingen qoʻshinlari talon-toroj uchun tarqalib ketishdi. Albukerkening oti oʻldirildi va uni piyoda jang qilayotganini koʻrgan Lamorle ismli fransuz zobiti (portugallar uchun kurashayotgan) oʻz otini berdi.

Ispaniya zaxiralari yetishmasligi va tarqoqlikdan foydalangan Matias de Albukerke va uning zobitlari tarqoq qoʻshinlarining bir qismini toʻpladilar va tezda portugal artilleriyasini qaytarib oldilar. Portugaliyalik artilleriya ofitseri D. Joã da Kosta ispan qoʻshinlarining qayta toʻplanishini toʻxtatish uchun artilleriyadan samarali foydalandi.[8] Birlashgan portugal qoʻshinlari ustunlikni qaytarib oldi[9][10] va ispanlarni Gvadiana boʻylab quvib, katta yoʻqotishlarga olib keldi.[11][12][13]

Oqibat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ertasi kuni portugal qoʻshinlari Kampo Mayorga qaytib kelishdi. Ikkala tomon ham bir biriga katta talafotlar keltirib, gʻalaba qozonishgan edi. Albukerkening gʻalabasi haqidagi xabar Portugaliya qiroli Ioann IV ga yetib borgach, u generalga graf Alegret unvonini berdi.[14] Madrid ham, Lissabon ham Yevropa hukmron doiralarida katta aks-sado bergan jang haqidagi xabardan quvonishdi.[15][16]

Madaniyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ispaniyalik dramaturglar Pedro Fransisko Lamini va Ser Duran mos ravishda El más valiente Extremeño, Bernardo del Montixo, el segundo Don Rodrigo Dias de Vivar komediyasini va oʻzining toʻplamidagi " Romances vulgares de valentías, guapezas y desafuetl " sheʼrini yaratdilar.[17] Portugaliyalik João Soares da Gama ham oʻzining " Batalha do Montijo "sida urush sahnalarini kiritdi.[17]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ George Henry Townsend, The manual of dates: a dictionary of reference to all the most important events in the history of mankind to be found in authentic records Routledge, Warne, & Routledge, (1862), 1644.The Spaniards are defeated at the battle of Montijo. p.689
  2. ↑ Glenn Joseph Ames, Renascent empire?: the House of Braganza and the quest for stability in Portuguese monsoon Asia c.1640–1683 Amsterdam University Press (2000) ISBN 90-5356-382-2, The most notable Portuguese victories came at Montijo (1644) and Arronches (1653). p.23
  3. ↑ 3,0 3,1 Ângelo Ribeiro, p.56, p.59
  4. ↑ 4,0 4,1 Ericeira, p.51
  5. ↑ 5,0 5,1 Santos, Selvagem, p.398
  6. ↑ History of Portugal, p.292
  7. ↑ Ericeira, p.54
  8. ↑ Edward McMurdo, p.392
  9. ↑ Erica Wagner-Pacifici p.62
  10. ↑ Disney p.226
  11. ↑ Edward McMurdo, ... and in accord with the general commanding the artillery, D.João da Costa, cast themselves upon the Spaniards, who had become dispersed as though they had buried the enemy; and, driving all before them, without giving them time to recover themselves, compel them to cross the Guadiana. p.392
  12. ↑ H.V.Livermore, Albuquerque rallied his men and drove the Spanish troops across the Guadiana with heavy losses. p.179
  13. ↑ History of Portugal, ... Matias de Albuquerque rallied part of his troops, took advantage of the slackening of the enemy, recovered the cannon and drove the Spaniards back over the Guadiana river, with a loss, according to Ericeira, of over three thousand. p.292
  14. ↑ Edward McMurdo, When news of the victory attained by Mathias de Albuquerque reached D.João IV, he rewarded the general with the title of Count of Alegrete. p.392
  15. ↑ Ângelo Ribeiro p.60
  16. ↑ Edward McMurdo p.392
  17. ↑ 17,0 17,1 Díaz y Pérez p.93

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Toni Jaques, Janglar va qamallar lug'ati: FO. Greenwood Publishing Group, (2007)ISBN 0-313-33538-9
  • Stenli Sandler, quruqlikdagi urush: xalqaro ensiklopediya, 1-jild. ABC-CLIO, (2007)ISBN 1-57607-344-0
  • Maykl Klodfelter: Urush va qurolli mojarolar: qurbonlar va boshqa raqamlarga statistik ma'lumotnoma, 1500-2000. Makfarlend, (2002)ISBN 978-0-7864-1204-4
  • Edmund Rayt, Tomas Edmund Farnsvort Rayt: Jahon tarixi lug'ati. Oksford universiteti nashriyoti, (2006)ISBN 0-19-920247-8
  • Luis de Menezes Eriseira (conde da), Historia de Portugal restaurado: 1643–1656 (1751)
  • Benjamin Vinsent, Biografiya lug'ati - o'tmish va hozirgi - barcha asrlar va xalqlarning taniqli shaxslari hayotidagi asosiy voqealarni o'z ichiga oladi. Oldinda dunyo qirollik uylarining bosh vakillarining tarjimai hollari va nasabnomalari. KITOBLARNI O'QING, (2008)ISBN 978-1-4437-3455-4
  • Karlos Afonso dos Santos, Karlos Selvagem, Portugaliyalik harbiylar. Imprensa Nacional, (1931)
  • HV Livermore: Portugaliyaning yangi tarixi. Kembrij universiteti matbuot arxivi, (1976)ISBN 0-521-29103-8
  • Encyclopædia Britannica, yoki San'at, fanlar va umumiy adabiyotlar lug'ati: Pla - Rei, 18-jild (1859).
  • Portugaliya tarixi: risolalar to'plami CUP arxivi, (197?).ISBN 1-00-128780-0ISBN 1-00-128780-0
  • Migel Artola: Entsiklopediya de Historia de España: Diccionario temático. Alianza Ed. (2007)ISBN 978-84-206-5241-2
  • Xuan Kontreras va López de Ayala Lozoya (marqués de): Ispaniya tarixi: La "Edad Antigua" Americana a la politica exterior de Felipe IV. Salvat Editores (1968).
  • Eduardo Ibarra va Rodriges: Ispaniya Bajo los Avstriya. Tahririyat mehnati. (1979)ISBN 978-84-335-2206-1
  • Enrike Garsia Hernan, Davide Maffi: Guerra y Sociedad en la Monarquía Hispánica: Moderna Yevropadagi siyosat, strategiya va madaniyat, 1500–1700, 1-jild. Laberinto. (2006)ISBN 978-84-8483-224-9
  • Virjiniya harbiy instituti, Jorj C. Marshall jamg'armasi, Amerika harbiy instituti : Harbiy tarix jurnali, 71-jild, 1-2-sonlar. Amerika harbiy instituti (2007).
  • Jordi Ventura va Subirats: Historia de España: Desde los Reyes Católicos hasta Carlos, 3-jild. Plaza va Janes. (1976)ISBN 978-84-01-60543-7
  • Real Academia de la Historia, Memorial Histórico Espãnol: Memorial Histórico Español: Hujjatlar to'plami, opúsculos va antiguedades. Haqiqiy tarix akademiyasi (1865).
  • Antonio Valladares de Sotomayor: Semanario erudito que que contrehende borias obras ineditas, tanqidlar, axloqlar, instructivalar, siyosatlar, históricas, satíricas, y jocosas de nuestros mejores mejores antiguos and modernos, 33-jild. Blas Roman (1790).
  • Disney A. R. Portugaliya va Portugaliya imperiyasining tarixi: boshidan 1807-yilgacha (1-jild) Kembrij universiteti nashriyoti; 1-nashr (2009)ISBN 0-521-60397-8
  • Ânjelo Ribeyro: Portugaliya tarixi: Independência-O Início da Dinastia de Bragança (2004)ISBN 989-554-110-4
  • Katal J. Nolan: Din urushlari davri, 1000-1650: global urush va tsivilizatsiya entsiklopediyasi (2006).ISBN 0-313-33733-0ISBN 0-313-33733-0
  • Edvard MakMurdo: Portugaliya tarixi - D. Joao II hukmronligidan. D. Joao V. hukmronligiga – III jild, 3-jild (2010).
  • Devid Eggenberger: Janglar ensiklopediyasi: miloddan avvalgi 1479-yildan hozirgi kungacha bo'lgan 1560 dan ortiq janglar haqida ma'lumot. (1985)ISBN 0-486-24913-1
  • Robin Erika Vagner-Tinch okeani: Taslim bo'lish san'ati: mojaro oxirida suverenitetni buzish. Chikago universiteti matbuoti. (2005)ISBN 978-0-226-86979-7
  • Modesto Lafuente: Historia general de España, 16-jild. Establecimiento Tipográfico de Mellado (1856).
  • Nikolas Dias va Peres: Talavera la Real tarixi: villa de la provincia de Badajoz. MAXTOR tahririyati. (2005)ISBN 978-84-9761-208-1

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Montixo_jangi&oldid=3624800" dan olindi