Mohammad Shafiq Hamdam

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Mohammad Shafiq Hamdam
Tavalludi 1981
Laghman Province, Afghanistan
Fuqaroligi Afghan
Veb-sayti www.aacn.af

Muhammad Shafiq Hamdam (pushtu : ډاکټر محمد شفیق همدم)) — Afgʻonistonlik yozuvchi va siyosiy tahlilchi[1][2]. U Afgʻoniston Islom Respublikasi Prezidentining katta maslahatchisi oʻrinbosari, NATOda katta tahlilchi maslahatchi[3] va Afgʻoniston korruptsiyaga qarshi kurash tarmogʻi (AACN) raisi lavozimlarida ishlagan[4].

Yoshligi va taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hamdam 1981-yil yanvar oyida Afgʻonistonning Lagʻmon viloyatida joylashgan Alishing qishlogʻida tugʻilgan. 1986-yilda Kobuldagi Lam-e-Shahid nomli maktabda taʼlimni boshladi.1999-yilda Jaloloboddagi Shahid Muhammad Orif oʻrta maktabini tamomlagan va oʻsha yili Nangarhor universitetining siyosatshunoslik fakultetiga oʻqishga kirgan, ammo Tolibon bosqini sababli universitetni tark etishga majbur boʻlgan. 2002-yilda Nangarhor Sogʻliqni saqlash fanlari institutida sogʻliqni saqlash fanlari boʻyicha oʻqishni tamomlab bakalavr darajasini oldi. 2003-yilda Shveysariya maʼmuriyati, iqtisodiyot kollejining maʼmuriyati iqtisod boʻyicha ilgʻor diplomi bilan unitaqdirlandi. 2010-yilda u Jorj C Marshall markazini[5][6] Germaniyadagi Xavfsizlik tadqiqotlari Yevropa markazini tamomlagan va u yerda xavfsizlik va xalqaro munosabatlar boʻyicha yana taʼlimni davom ettirb tahsil olgan. harvard universiteti Jon Kennedi nomidagi hukumat maktabining ijrochi dasturi sohasiningg bitiruvchisi. Shuningdek, u Vashingtondagi Jahon siyosati institutida Milliy xavfsizlik boʻyicha oʻqib magistrlik darajasini oldi. U George Vashington universiteti muhandislik va amaliy fanlar fakultetida kiberxavfsizlik boʻyicha muhandislik magistri bitiruvchisi. U bir qancha tillarni, jumladan dari, pushtu, urdu va ingliz tillarini yaxshi biladi.

Faoliyati tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muhammad Shafiq Hamdam va general. Devid Petreus AQSh Markaziy razvedka boshqarmasining sobiq direktori va 2011-yilda ISAF sobiq qoʻmondoni.

Hamdam Vashingtonda Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasida bosh loyiha menejeri boʻlib ishlaydi. Bungacha u DC asosidagi bir nechta muassasalarda katta maslahatchi boʻlib ish faoliyatini davom ettirgan. Afgʻonistonga qaytib, u Afgʻoniston Islom Respublikasi Prezidentining katta maslahatchisining oʻrinbosari[7] boʻlib, Prezidentning BMT ishlari boʻyicha Katta maslahat boshqarmasida (SAOP UN-Affairs) xalqaro masalalar boʻyicha faoliyat olib borgan. SAOP BMT ishlari Afgʻoniston uchun Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyotga Yordam Dasturi (UNDAF) oʻrnini bosgan strategik asos boʻlgan Afgʻoniston uchun yagona BMT masalalari boʻyicha ham ishladi. Shuningdek, maslahatchi Afgʻoniston hukumati va Birlashgan Millatlar Tashkiloti oʻrtasida oʻzaro javobgarlik tizimini muvaffaqiyatli ravishda ishlab chiqdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti yoki Yagona Yetkazib berish (DAO) BMT oilasi va Afgʻoniston hukumati uchun eng qiyin vazifalardan biri edi, ammo SAOP buni muvaffaqiyatli bajara oldi. Yangi asosda BMT oʻz dastur va loyihalarini Afgʻonistonning milliy strategiyalari va ustuvor yoʻnalishlari asosida muvofiqlashtirishi kerak degan fikirlarni ilgari surgan va shu fikirlar asosida oʻz amaliyotini olib borgan.

Muhammad Shafiq Hamdam afgʻon biznes va hukumat amaldorlari bilan Marokashda korrupsiyaga qarshi xalqaro konferensiya uchun

Katta maslahatchi va katta tahlilchi sifatida Hamdam NATO, AQSh va xalqaro siyosatchilar[8] bilan Afgʻoniston, Janubiy va Markaziy Osiyoning siyosiy va taraqqiyot masalalari boʻyicha yaqindan ishlagan va ularga maslahat bergan. U korruptsiyaga qarshi kurashuvchi fuqarolik jamiyati tashkilotlarining eng yirik va yetakchi tarmogʻi boʻlgan Afgʻoniston Korrupsiyaga qarshi kurash tarmogʻi (AACN) raisi[9] boʻlib ishlaydi[10]. U Merilend universitetida mavzu boʻyicha ekspert, Civil Vision International kompaniyasida katta ilmiy xodim boʻlib ishlagan[11] 2008-yildan 2014-yilgacha NATOning Afgʻonistondagi oliy fuqarolik vakilining ommaviy axborot vositalari, siyosiy va jamoatchilik diplomatiyasi boʻyicha katta maslahatchisi[12] Taʼlimni rivojlantirish boʻyicha zamonaviy tashkilot (MODE) direktorlar kengashi aʼzosi, „Anti“ tashkiloti ijroiya kengashi raisi boʻlgan. -Korruptsiyaga qarshi kurash tashkiloti U shuningdek, „Tinchlik uchun yoshlar“, „Afgʻon yoshlari korrupsiyaga qarshi“, „Korrupsiyaga qarshi kuzatuv tashkiloti“, „Kabul Tribune“ internet gazetasi asoschisi va korrupsiyaga qarshi Afgʻoniston ayollari koalitsiyasining hammuassisi hisoblanadi. Hamdam Afgʻoniston yosh yetakchilari Fridrix-Ebert jamgʻarmasi (FES) aʼzosi, Xirosima tinchlik quruvchilar markazining dastur hamkori, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Korruptsiyaga qarshi koalitsiyasi (UNCAC), Korruptsiyaga qarshi ovozlarni yigʻish vathlil qilish tashkiloti aʼzosi, Advokatlik uchun fuqarolik jamiyatining 2009-yilgi prezidentlik va Afgʻonistondagi viloyat saylovlarida u Moby Media, Tolo telekanalida 2009-yilgi prezidentlik saylovlarida siyosiy davra suhbati boshlovchisi sifatida ishlagan. 2003-yildan 2008-yilgacha u Operatsiya Bardoshli erkinlik va Mudofaa vazirligi bilan OAV koordinatori va matbuot kotibi[13], Madaniyat — aloqa boʻyicha maslahatchi va tilshunos sifatida ishlagan[14] 2002 va 2003-yillarda Hamdam Kobuldagi Birlashgan Millatlar Tashkilotining Demobilizatsiya Qurolsizlanishi va Reintegratsiya loyihasida loyiha menejeri lavozimida ishlagan. 2001-yildan 2003-yilgacha u frilanser tarjimon boʻlgan va undan oldin 1998-yildan 2001-yilgacha Afgʻoniston sharqidagi Jalolobod shahrida Health Net International TPO va Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotida loyiha yordamchisi boʻlib ishlagan. Osiyo jamiyati uni Osiyoning 21 yosh yetakchisi sifatida tan oldi[15].

Korruptsiyaga qarshi kurash[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-fgʻoniston Korruptsiyaga qarshi butun mamlakat boʻylab poyga Afgʻoniston Korruptsiyaga qarshi kurash tarmogʻi tomonidan uyushtirildi, unda minglab afgʻon yoshlari hukumatga islohotlar uchun bosim oʻtkazish uchun qatnashdi.
Kapitan Farzana Mari, shoir va fan nomzodi, Fuqarolik jamiyati bilan ishlash guruhining sobiq rahbari Shafafiyat idoralararo qoʻshma ishchi guruhi (CJIATF) Muhammad Shafiq Hamdamga tinchlik uchun Nobel mukofoti nominatsiyasi sertifikatlarini topshirdi.

Hamdamning aytishicha, korrupsiya Afgʻonistondagi xavfsizlikni taʼminlovchi eng katta muammo, shuningdek, isyon[16] koʻknori yetishtirish, giyohvand moddalarni qayta ishlash va giyohvand moddalar savdosi. U dunyoning eng korruptsiyalashgan va beqaror davlatlaridan biridagi eng xavfli va eng ogʻir ish boʻlgan korrupsiyaga qarshi kurashish uchun Afgʻoniston boʻylab koʻngilli ijtimoiy faollarning eng katta guruhini tuzdi. Tinch namoyish va norozilik namoyishlari orqali bunday butun mamlakat boʻylab korruptsiyaga qarshi kurashda u minglab fuqarolarni hukumatga islohot uchun bosim oʻtkazish uchun safarbar qildi, shuningdek, yoshlar, talabalar va xotin-qizlarni korrupsiyaga qarshi kurashda faol ishtirok etishga safarbar etdi. U yuqori martabali korruptsionerlarning ishlarini oshkor qilgan va vazirlar mahkamasi aʼzolari va yuqori martabali siyosatchilarni[17] taʼqib qilish va taʼqib qilishni himoya qilgan ochiq-oydin faol boʻlib barchani chorladi. Hamdam yerga tajovuzkorlik, yuqori lavozimli amaldorlar va vazirlar mahkamasi aʼzolarining korruptsiyasini fosh qildi. U saylovlarning shaffofligi va islohotlarni yoqlab chiqdi[18]. Shuningdek, u Kobul Bank korruptsiyasini fosh qilishda muhim rol oʻynadi, bu erda milliard dollarga yaqin korruptsiya talon-toroj qilingan va bankning qulashi bilan yakunlangan.

Hamdam Karzay hukumatini korruptsiyaga qarshi kurashda qatʼiy qadamlar qoʻymagani uchun tanqid qilgan edi. CBS telekanaliga bergan intervyusida u korruptsiya koʻchadan boshlanib, saroygacha borishi haqidagi fikrini aniq holatda aytgan aytdi va u Karzay hukumatini eng korruptsiyalashgan hukumat deb atadi. U korruptsiyaga qarshi kurashdan hech qachon qoʻrqmagan va bu masala boʻyicha Afgʻoniston hukumatiga qayta-qayta qoʻngʻiroq qilgan va unga bosim oʻtkazgan va korruptsiyaga mamlakat uchun asosiy muammo sifatida qaraydi[19]. Afgʻonistonning shaffofligi, adolati, tinchligi va xavfsizligiga qoʻshgan hissasi uchun u 2013-yilgi Nobel Tinchlik mukofotiga[20]. Birlashgan Idoralararo Task Force-Shafafiyat (NATO Transparency Task Forces) tomonidan nomzod qilib koʻrsatilgan[21].

Afgʻonistondagi ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muhammad Shafiq Hamdam 2013-yil Bryusseldagi xavfsizlik va mudofaa kun tartibi konferensiyasida

Hamdam Afgʻoniston va mintaqa mamlakatlaridagi voqealarni yaqindan kuzatib boradi. Afgʻoniston masalalari boʻyicha kuzatuvchi sifatida u Afgʻoniston boʻyicha xalqaro konferensiyada, 2009-yilda Niderlandiyada boʻlib oʻtgan Gaagada, 2009-yilda Strasburg va Fransiyada boʻlib oʻtgan 60 -sonli NATO sammitida, 2010-yilda Kobul xalqaro konferensiyasida, 2010-yilda Portugaliyaning Lissabon shahrida boʻlib oʻtgan NATO sammitida qatnashgan. Afgʻoniston boʻyicha konferensiya, 2011-yilda NATOning Chikagodagi sammiti[22] va Afgʻoniston boʻyicha oʻnlab boshqa milliy va xalqaro konferensiyalar. Kuzatuvchi sifatida u 2004 va 2009-yillarda Afgʻonistondagi prezidentlik saylovlarini, 2005-yilgi Afgʻoniston parlamenti va viloyatlariga saylovlarni hamda Afgʻoniston boʻyicha Anʼanaviy Loya Jirgʻani va AQSh oʻrtasidagi Strategik sheriklik kelishuvini kuzatgan[23].

Gʻarbiy ittifoqchilar bilan yaqinroq munosabatlarni qoʻllab-quvvatlagan[24] Hamdam Afgʻoniston va AQSh oʻrtasidagi Ikki tomonlama Xavfsizlik Shartnomasini (BSA) imzolashda muhim rol oʻynadi. Boshqa afgʻon yetakchilari va faollari qatorida u prezident Obamaga BSAni qoʻllab-quvvatlovchi maktubni imzolagan va maktubda shunday deyilgan: Biz oʻtgan oy Loya Jirgʻada boʻlib oʻtgan ikki tomonlama xavfsizlik bitimini maʼqullaganini qatʼiy tasdiqlaymiz va kelishuv kechiktirmasdan imzolanishi kerakligini yana bir bor taʼkidlaymiz.. Bizning ovozimiz afgʻon jamiyatining barcha qatlamlari, jumladan, mamlakatimiz kelajagi haqida qaygʻurayotgan va BSAning tez yakunlanishini istaydigan diniy va ishbilarmon hamjamiyat rahbarlarimizning oʻsib borayotgan xorini aks ettiradi.

Muhammad Shafiq Hamdam Afgʻonistondagi ichki koʻchirilganlarning muhtoj oilasiga gumanitar yordam tarqatish paytida.

Yevropa parlamentida Afgʻonistonni vakil qilib, u tinchlik[25] javobgarlik, shaffoflik va korruptsiyaga qarshi kurash tarafdori. U Yevropa Ittifoqi, Yevroparlament va Yevropa komissiyasi rahbarlarini korrupsiyaga qarshi kurashda afgʻonlarni qoʻllab-quvvatlashga chaqirdi. U Yevropa Ittifoqi rahbarlariga yoʻllagan maqolalaridan birida shunday yozgan edi: Afgʻonistonning oʻzi korrupsiyani kamaytirish maqsadiga erisha olmaydi; xalqaro hamjamiyatning qoʻllab-quvvatlashini talab qiladi. Kechiktirmasdan, muammoni bartaraf etish uchun jiddiy choralar koʻrish kerak. Bu harakatlar fuqarolik jamiyati tashkilotlari va ommaviy axborot vositalarining korruptsiyaga qarshi kurashda katta rol oʻynash imkoniyatlarini kengaytirishni oʻz ichiga olishi kerak. Agar Afgʻoniston kelgusi yillarda yordam olish huquqiga ega boʻlsa, Afgʻonistondagi korruptsiya muammosini yengish uchun zarur boʻlgan qonunlar va strategiyalarni amalga oshirish uchun jiddiylik, qatʼiy majburiyat, siyosiy qatʼiyat va amaliy qarorlar kerak boʻladi.

Hamdam gʻarbparast fikrlari uchun baʼzi afgʻon siyosatchilari va baʼzi gʻarbga qarshi arboblar orqali tez-tez tanqid qilingan. U Gʻarbparast sifatida koʻriladi. NATOning jamoatchilik diplomatiyasi boʻyicha katta maslahatchisi sifatida u koʻpincha NATO siyosatini himoya qilgan va ekstremist tomonidan NATO tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan faol sifatida koʻriladi. Hamdam koʻp hollarda NATO pozitsiyasini himoya qilgan va Afgʻonistonning NATOga aʼzo boʻlishini targʻib qilgan. Afgʻoniston NATO aʼzosi boʻlishi kerakligini aniq taʼkidlagan maqolasi uchun u musulmon ekstremistlari va mintaqaviy aktyorlar tomonidan qattiq tanqid qilindi. ISAF missiyasini tugatgandan soʻng, u oʻz maqolalaridan birida „Afgʻoniston hukumati va NATO yangi, keng qamrovli, yaqinroq, kuchliroq va oʻzaro munosabatlarga kirisha olishi kerak“ deb maslahat berdi. U Afgʻoniston suverenitetini toʻliq hurmat qilgan holda oʻzaro majburiyat va uzoq muddatli hamkorlikka asoslanishi kerak. Kelajakda Afgʻonistonni NATOga aʼzo davlatga aylantirishi mumkin boʻlgan munosabatlar". Baʼzi tahlilchilar ISAF missiyasini muvaffaqiyatsizlik deb atasa-da, Hamdam buni tarixiy va katta muvaffaqiyat deb atadi[26].

Yozuvchi sifatida faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muhammad Shafiq Hamdam Osiyoning 21-osh yetakchilari orasida
Muhammad Shafiq Hamdam amerikalik senator Lindsi Grem bilan

U The Huffington Post[27] va koʻplab yetakchi afgʻon gazetalari va jurnallarida siyosiy, xavfsizlik va tashqi ishlar boʻyicha bir qancha maqolalar yozadi[28]. Korruptsiya bilan bogʻliq muammolar va Afgʻoniston bilan bogʻliq masalalar haqida gapirar ekan, u Tolo News TV, Khaama Press News Agency, Ozodlik radiosi[29], BBC, CBS, AFP, ARD, Amerika Ovozi kabi koʻplab milliy va xalqaro ommaviy axborot vositalarida chiqish qilib kelmoqda. TRT TV, Aljazeera TV, The Washington Post va boshqa muhim milliy va xalqaro ommaviy axborot vositalarida ijodini olib borgan. u oʻzining shu salohiyati orqali jamiyatdagi bir qancha illatlarni bemalol ayta olgan.

U Afgʻonistonga optimistik ruhda qaraydi. ISAFning Afgʻonistondagi oʻn yillik missiyasi tugaganidan soʻng, u Khaama Press[30] nashrida 2001-yildagi Afgʻonistonni 2015-yilgi Afgʻoniston bilan taqqoslab boʻlmaydi, deb yozdi. AQSh va NATO tomonidan qoʻllab-quvvatlangan 352 ming nafar Afgʻoniston Milliy xavfsizlik kuchlari, fuqarolik jamiyatining tobora faollashgan sektori va koʻp sonli yoshlari bilan afgʻonlar oʻz mamlakatlari hech qachon qorongʻu davrga qaytmasligiga umid qilmoqda. Buning samarali boʻlib qolishi uchun Afgʻoniston va uning hamkorlari keyingi oʻn yil ichida oʻzgarishlarning yangi davrini boshlab, ushbu yutuqlarni kengaytirishda davom etishlari kerak.

Hamdam demokratiyaga Afgʻonistondagi yangi hodisa sifatida qaraydi[31] va islohotlar va korruptsiyaga qarshi kurashga urgʻu beradi[32]. U Unipath[33] jurnalida Amerika Qoʻshma Shtatlari Markaziy qoʻmondonligi qoʻmondoni tomonidan har chorakda Yaqin Sharq va Markaziy Osiyo mintaqasidagi harbiy xizmatchilar uchun xalqaro forum sifatida chop etiladigan professional harbiy jurnal boʻlib, shunday yozgan: Demokratik jamiyatlarda hukumatlar va muassasalar boshqacha ishlaydi. Uning taʼkidlashicha, Afgʻoniston uchun nafaqat terrorizm va ekstremistlarga qarshi kurash, balki yaxshi boshqaruv asosiy ustuvor yoʻnalish hisoblanadi. U Afgʻoniston va xorijda qonun ustuvorligining zaifligi, „jazosizlik doiralari“ va poraxoʻr shaxslar va amaldorlar uchun xavfsiz panohlar mavjudligini inson huquqlarining buzilishi va adolatsizlikning asosiy omili deb biladi.

Uning fikricha, Afgʻoniston va AQSh hukumati oʻn yildan koʻproq vaqt davomida munosabatlarini aniqlay olmadi. Hamdam oʻzining "Taʼrifsiz munosabatlar oʻn yilligi"[34] nomli muharrir maqolasida yozgan ediki, afgʻon-AQSh munosabatlari nafaqat bir-birlari uchun oʻlish va oʻldirishga asoslangan boʻlishi kerak, balki u ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy manfaatlarga ham asoslanishi kerak.. Bu uzoq muddatli va barqaror munosabatlarni oʻrnatish uchun koʻplab imkoniyatlar[35] allaqachon mavjud. Ayni damda baʼzi afgʻonlar AQShning Afgʻonistondagi mavjudligini Al-Qoida va Tolibonga qarshi jahon politsiyasi va kuch sifatida koʻradi[36], Hamdam Afgʻonistonda tinchlik oʻrnatish tarafdori[37] va u Afgʻonistondagi urushni faqat harbiylar bilan yakunlab boʻlmaydi, deb hisoblaydi. Biroq, Tolibon bir necha bor AQSh qoʻshinlarini toʻliq olib chiqishni soʻragan, biroq Hamdam AQSh va NATOning Afgʻonistonda uzoq muddatli boʻlishini xohlaydi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „12 Ways NATO Helped Build a Better Afghanistan“. Atlantic Community: Open Think Tank Foreign Policy (2013-yil 26-oktyabr). 2013-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.
  2. ↑ „Coming home, moving forward“. NATO.
  3. ↑ „Standing by Afghanistan: the strategic choice“ (en). NATO Review (2016-yil 4-may). Qaraldi: 2020-yil 25-may.
  4. ↑ „Here's what it means to be Afghanistan's 'most honest man': Low pay and no promotion“. The Washington Post.
  5. ↑ „Towards Self Sufficiency“. George C Marshall Center. 2013-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.
  6. ↑ „arxiv nusxasi“. 2013-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-avgust.
  7. ↑ „Alumnus Spotlight: Mohammad Shafiq, Nobel Peace Prize Nominee and Deputy Senior Advisor to the President of Afghanistan“ (18-dekabr 2017-yil). Qaraldi: 2018-yil 14-sentyabr.
  8. ↑ „American Conference Institute“. C4 USA (25-iyun 2014-yil).
  9. ↑ Sieff, Kevin. „To cut Afghan red tape“. The Washington Post (2013-yil 17-fevral). 2013-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.
  10. ↑ „MP, Traffic Cop Win 'Honest Man' Award“. Tolo News TV (12-nov 2013-yil). 2014-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ „Civil Vision International“. Civil Vision International (24-oktabr 2014-yil).
  12. ↑ „Database“. Afghans Biography. Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.
  13. ↑ Afghanistan, 2000-2007. IntelCenter Terrorism Incident. IntelCenter Terrorism, 2008. ISBN 9780966543780. 
  14. ↑ „One Translator's Story“ (en-US). Washington Free Beacon (2015-yil 10-sentyabr). Qaraldi: 2020-yil 15-yanvar.
  15. ↑ „Asia Society“. Asia Society.
  16. ↑ „An Open Letter to President Karzai and President Obama“. UNCAC Coalition. 2013-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.
  17. ↑ „AACN Statement about the Government's Recent Actions Against Corruption“. The Khaama Press News Agency. Khaama Press (KP) (5-avgust 2012-yil). Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.
  18. ↑ „Afghan Election Fraud–Who is Responsible?“. SISMEC. SISMEC. 2014-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-avgust.
  19. ↑ „Rule of Law Index 2016“ (PDF). World Justice Project. 3-jild. Dec 2016. 177-bet.
  20. ↑ „2013 AYLI Forum“ (en). Asia Society. Qaraldi: 2020-yil 25-may.
  21. ↑ „Afghanistan snapshot: how the experts see it“ (en). NATO Review (2012-yil 15-iyun). Qaraldi: 2020-yil 25-may.
  22. ↑ NATO. „How important is the fight against corruption?“. NATO Review Magazine (2011-yil sentyabr). Qaraldi: 1-jan 2019-yil.
  23. ↑ „Afghanistan is note alone“. The Khaama Press News Agency. Khamma Press (30-oktabr 2013-yil).
  24. ↑ Hamdam. „Standing by Afghanistan: the strategic choice“. NATO Review Magazine (4-may 2016-yil). Qaraldi: 4-may 2016-yil.
  25. ↑ Hamdam. „The prospect of life after peace agreement in Afghanistan- Interview“. Diplomatic Aspects Diplomatic, European and International News (23-avgust 2019-yil). 2020-yil 30-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-avgust.
  26. ↑ Nourzhanov, Kirill Nourzhanov. Afghanistan and Its Neighbors after the NATO Withdrawal. USA: Lexington Books, 2016 — 15 bet. 
  27. ↑ Mohammad Shafiq. „Mohammad Shafiq Hamdam's Biography“. Mohammad Shafiq Hamdam Blog. The Huffington Post (2016-yil 22-fevral). Qaraldi: 2016-yil 22-fevral.
  28. ↑ „Afghanistan: Gunmen attack Jalalabad education building“. Al Jazeera English (11-jul 2018-yil).
  29. ↑ „Adviser's Resignation Adds to Afghan Gov't Woes“. Radio Free Europe/Radio Liberty (29-avgust 2018-yil). Qaraldi: 14-yanvar 2020-yil.
  30. ↑ Shafiq Hamdam, Mohammad. „Afghanistan: Mission Impossible or Mission Accomplished?“. Khaama Press News Agency (21-aug 2014-yil).
  31. ↑ Pasarlay, Shamshad (March 2018). „Restraining Judicial Power: The Fragmented System“. Michigan State International Law Review. 26-jild, № 2. 283-bet.
  32. ↑ Hurst, Cindy (1–Jan 2014–yil). „Strategic Implications of the Afghan Mother Lode and China's Emerging Role“. Joint Force Quarterly NDU Press. 72-jild.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  33. ↑ Hamdam, Mohammad Shafiq (30–yanvar 2015–yil). „A FRESH START“. Unipath. V9N3-jild.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  34. ↑ Hamdam, Mohammad Shafiq. „A decade of relations without definition“. Pajhwok News Agency (17-may 2014-yil). Qaraldi: 14-jan 2020-yil.
  35. ↑ Hamdam. „Q&A with Mohd. Shafiq Hamdam, President of Afghanistan's Dy. Sr. Advisor, about opportunities for Indo-Afghan collaborations“. South Asia Fast Track (23-avgust 2018-yil). Qaraldi: 14-jan 2020-yil.
  36. ↑ Hamdam. „The Legacy of Mullah Mansour“. The Diplomat (27-may 2016-yil). Qaraldi: 27-may 2016-yil.
  37. ↑ KAURA, VINAY KAURA (March 2018). „Understanding the Complexities of the Afghan Peace Process“ (PDF). Observer Research Foundation | ORF. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mohammad_Shafiq_Hamdam&oldid=3850996" dan olindi