Metropolitana ensiklopediyasi

Ikkinchi nashrning uchinchi boʻlimidan (tarix va biografiya) sarlavha sahifasi

Qor parchalari, George Harveyning 1834-yildagi meteorologiya haqidagi maqolasidan

Metropolitana ensiklopediyasi - 1817-yildan 1845-yilgacha Londonda nashr etilgan ensiklopedik asar. U 59 qism, 22 426 bet, 565 varaq va 30 jilddan iborat .

Kelib chiqishi

1817- yilda ensiklopediyaning bir qismi tayror boʻldi, unga koʻra Samuel Teylor Coleridgenoshirni John Mathew Gutchdan Rest Fennerga koʻchirildi. Thomas Curtis Coleridgega muharrirlik rolini taklif qildi. U 1817-yilda 20 jildda nashr etilgan Britannica ensiklopediyasining beshinchi nashri bilan raqobat qilish uchun 1818-yil yanvarda nashr etilgan „Kirish“ni yozgan. Biroq, Fenner besh qismli jilddan keyin nashrni toʻxtatdi.

Metropolitana ensiklopediyasi 1820-yilda episkop William Howleyning aralashuvi bilan qayta tiklandi, u ham Britannica bilan raqobatlashmoqchi edi. Howley William Rowe Lyallni mas’uliyatni oʻz zimmasiga oldi. Lyall oʻz navbatida Edward Smedleyni muharrir etib tayinladi. Smedleyni oʻrnini 1836-yilda Hugh James Rose egalladi.

Raqib nashri Thomas Teggning London ensiklopediyasi (22 jildli, 1825-yilda boshlanib, bir necha yil ichida tugallangan) edi. Tegg original Coleridge loyihasidan Tomas Curtisni muharrir sifatida yolagan va buni sarlavha sahifasida eʼlon qilgan. U 1829-yilda oʻz asarining soʻzboshida tushuntirganidek, Teggga Metropolitana tomonidan qonuniy harakatlar toʻsqinlik qilgan, ammo ensiklopediyalar kabi toʻplamlar mualliflik huquqining turli qoidalariga muhtojligini aytib oʻtishgan.

Ish rejasi

Unda fanlar va sistematik sanʼatlar yaxlit va tabiiy ketma-ketlikda berilgan. Coleridgening „Muqaddima“ asarida ushbu risola berilgan:

Usul nafaqat narsalarni, balki xuddi shunday va asosan narsalarning munosabatlari, ularning bir-biriga yoki kuzatuvchiga yoki bir-biriga boʻlgan munosabatlari haqida oʻylashga odatlangan aql uchun tabiiy boʻlgan jarayondir. Bu munosabatlarni faqat qaysi sharoitda ochilishi mumkinligini tahlil qilish uslub fanini oʻrgatishdir.

Tanqidchilar bu reja haqida hali hech kimda sheʼriy xarakterga ega qarash bolmaganligi va faqat Coleridgening taklifi boʻlganligi sababli, (Carterly Review, cxiii, 379) arxiyepiskop Richard Veely, Sir Jon Xerschel, professorlar Piter Barlou, Jorj Peacock, Augustus De Morganning risolalarini aʼlo deb hisoblashgan.

Boʻlimlar

Ensiklopediya toʻrtta boʻlimdan iborat boʻlib, faqat oxirgi boʻlim alifbo tartibida berilgan:

• I. Sof fanlar, 2 jild, 1813 bet, 16 lavha, 28 risola, grammatika, huquq va ilohiyotni oʻz ichiga oladi;
• II. Aralash va amaliy fanlar, 6 jild, 5391 bet, 437 lavha, 42 risola, jumladan, tasviriy sanʼat, foydali sanʼat, tabiat tarixi va uning qoʻllanilishi, tibbiyot fanlari;
  • v.8 (yaʼni Aralash fanlar v.6)
• III. Tarix va tarjimai hol, 5 jild, 4458 bet, 7 ta xarita, tarjimai holi (135 insho) xronologik tartibda tartiblangan (3-jildda Foma Akvinskiyga) va eng falsafiy boʻlgan tarixga oid (210) bob (1815-yilgacha) bilan kesishgan, qiziqarli va tabiiy shakl (lekin zamonaviy hayot juda koʻp edi, chunki reja buzildi va biografiya boʻlimi 2 jildda boʻlishi eʼlon qilindi, ammo nashr etilmadi);
  • v.11 (yaʼni Tarix va biografiya v.3)
  • v.12 (yaʼni Tarix va biografiya v.4)
• IV. Turli va leksikografik, 13 jild, 10338 bet, 105 ta lavha, shu jumladan geografiya, ingliz tili lugʻati va tavsifiy tabiat tarixi. Ingliz tilidagi leksika qisman Charles Richardson tomonidan 1818-yilda taqdim etilgan.
  • v.16 (yaʼni Turli v.3)
  • v.18 (yaʼni Turli v.5)
  • v.23 (yaʼni Turli v.10)