Metro bekati

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Fransiyadagi Parij metrosining 14 -liniyasining har bir stantsiyasida avtomatik platformali ekranli eshiklar mavjud
Afina metrosida qurilish paytida topilgan arxeologik yodgorliklar namoyishi, Sintagma metro stansiyasi arxeologik kollektsiyasining bir qismi
Tayvanning Kaohsiung shahridagi Formosa bulvar stantsiyasida shisha sanʼati
Titan metro bekati, Buxarest, Ruminiya
Rouse Hill metro bekati, Sidney, Avstraliya
Nyu-York shahridagi Times Square-42nd Street/Port Authority avtobus bekati kirish joyi.

Metro bekati yoki metro stansiyasi tez tranzit tizimi uchun stantsiya boʻlib, u odatda „metro“ deb ataladi. Stansiya yoʻlovchilarga chipta sotib olish, poyezdlarga chiqish va favqulodda vaziyatlarda tizimni evakuatsiya qilish uchun bir qator vositalar bilan taʼminlangan. Buyuk Britaniyada ular metro stantsiyalari (undeground station) sifatida tanilgan bu nom, koʻpincha London metrosiga nisbatan qoʻllaniladi.

Manzil[tahrir | manbasini tahrirlash]

Metro stantsiyasining joylashuvi yoʻllar, savdo markazlari, yirik binolar va boshqa transport punktlari kabi muhim shahar ob’ektlariga oson kirishni taʼminlash uchun ehtiyotkorlik bilan rejalashtirilgan.

Aksariyat stantsiyalar yer ostida joylashgan boʻlib, kirish-chiqish yer yoki koʻcha hududiga olib chiqadi. Stansiyaning asosiy qismi odatda jamoat yoʻllari yoki parklar uchun ajratilgan hududning ostki qismida joylashgan boʻladi. Stansiyani yer ostiga joylashtirish stansiya egallagan tashqi maydonni qisqartiradi, bu esa transport vositalari va piyodalarga stansiya qurilishidan avvalgi holatdagidek yer sathidan foydalanishni davom ettirish imkonini beradi. Bu, ayniqsa, stansiya yuqori zichlikdagi shahar uchastkalariga xizmat koʻrsatayotgan, yer darajasidagi boʻshliqlar allaqachon tugallangan mamlakatlar uchun juda foydalidir[1].

Boshqa hollarda, stantsiya poezd yoʻllari darajasiga qarab yoʻl ustida yoki yer sathidan balandlikda qurilishi mumkin. Bunda stansiya faoliyatining jismoniy, vizual va iqtisodiy taʼsiri koʻproq boʻladi. Arxitektorlar koʻpincha metro liniyalarini yoki liniyalarning bir qismini shahar zichligi kam boʻlgan joyda yoki undan yuqoriroqdagi hududlarda qurishni taklif etib, tizimni kamroq xarajat evaziga kengaytiradilar. Metrolardan koʻproq aholi yashaydigan shaharlarda qoʻllaniladi[2]. Shu bilan bir qatorda, ilgari mavjud temir yoʻl yoʻlagi metro uchun qayta loyihalanishi ham mumkin[3].

Imkoniyatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yoʻlovchilarni Vankuverning Kanada yoʻlidagi stantsiya chiqishiga yoʻnaltiruvchi belgi. Piktografik „yugurib ketayotgan odam“ chiqish belgisi ham, „Chiqish yoʻli“ yozuvi ham yoʻlni koʻrsatadi.

Koʻcha darajasida metro kompaniyasining logotipi stantsiyaga kirish va chiqish joylarini belgilaydi. Odatda, koʻrsatkich belgilar stansiya nomini koʻrsatadi va stantsiyaning imkoniyatlarini va u xizmat koʻrsatadigan tizimni tavsiflaydi. Koʻpincha bitta stantsiya uchun bir nechta kirish joylari mavjud, bu esa piyodalarni koʻchani kesib oʻtish zaruratidan qutqaradi va olomon sonini kamaytiradi[1].

Metro stantsiyasi odatda chiptalarni sotish va chiptalarni tekshirish xizmatlarini taqdim etadi. Stansiya koʻchaga ulangan bepul zonaga va poezd platformalariga ulangan pullik zonaga boʻlingan. Chipta toʻsigʻi haqiqiy chiptalari boʻlgan yoʻlovchilarga ushbu zonalar orasidan oʻtish imkonini beradi. Toʻsiq xodimlar tomonidan yoki odatda avtomatlashtirilgan turniketlar yoki metropoliten oʻtish joyi tekshirilganda yoki aniqlanganda ochiladigan eshiklar bilan boshqarilishi mumkin[4]. Baʼzi kichik metro tizimlari pullik zonalardan voz kechadi va vagonlardagi xodimlarning oʻzlari chiptalarni sotadilar[5].

Koʻcha hududi chipta sotib olish kioskalari va poezd platformasiga kirish zinapoyalar, eskalatorlar, liftlar va tunnellar bilan taʼminlanadi. Stansiyadagi haddan tashqari gavjumlikni kamaytirish va oqimni yaxshilash uchun, baʼzan tunnellarni bir yoʻl sifatida tizimli faoliyat olib boradi[2]. Aholini boshqarish uchun doimiy yoki vaqtinchalik toʻsiqlardan foydalanish mumkin. Baʼzi metro stantsiyalari yaqin atrofdagi muhim binolarga toʻgʻridan-toʻgʻri ulanishga ega boʻlishlari ham mumkin.

Koʻpgina yurisdiktsiyalar nogironlar stantsiyada boshqalarning yordamisiz foydalanishlari mumkinligi taʼminlanadi. Bu liftlar bilan amalga oshiriladi, ular bir qancha odamlarni koʻcha sathidan bepul chiptalar maydoniga, soʻngra pullik maydondan platformaga olib boradi. Bundan tashqari, favqulodda vaziyatlar uchun qattiq talablar oʻrnatilgan boʻlib, zaxira yoritish, favqulodda chiqishlar va signalizatsiya tizimlari oʻrnatilgan hamda doimiy xizmat koʻrsatishga shay turadi. Bekatlar nogiron yoki muammoli poezddan qochib chiquvchi yoʻlovchilar uchun evakuatsiya yoʻlining muhim qismi hisoblanadi.[6]

Metro stantsiyasi qoʻshimcha imkoniyatlarni, masalan, hojatxonalar, kiosklar va xodimlar uchun qulayliklar va metro politsiyasi kabi xavfsizlik xizmatlarini oʻz ichiga oladi.

Transfer stantsiyalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzi metro stansiyalari yoʻlovchilarni liniyalar yoki transport tizimlari oʻrtasida oʻtkazish uchun xizmat qiluvchi oʻtish joylariga ega. Platformalar koʻp darajali boʻlishi mumkin. Oʻtkazish stansiyalari oddiy stantsiyalarga qaraganda koʻproq yoʻlovchilarni qabul qiladi, yurish vaqtini qisqartirish va olomon oqimini boshqarish uchun qoʻshimcha tunnellar va kattaroq yoʻlakchalar barpo etiladi.

Platforma chetidagi eshiklar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzi stansiyalarda, ayniqsa poezdlar toʻliq avtomatlashtirilgan joylarda, butun platforma devordan, odatda, oynadan, avtomatik platforma chetidagi eshiklar (PED) bilan jihozlangan boʻladi. Ular lift eshiklari kabi faqat poyezd toʻxtatilganda ochiladi va yoʻlovchining tasodifan relsga tushishi (yoki ataylab sakrab tushishi) va uning ustidan bosib ketishi yoki elektr toki urishi xavfini kamaytiradi.

Platformaning ventilyatsiyasini nazorat qilish ham yaxshilangan, bu tunnellarni isitish yoki sovutish imkonini beradi.

Andeldagi markaziy zal, Praga metrosi (Pylon stantsiyasi)
Tumanli Bottom-GWU stantsiyasi, Vashington metrosi (yagona ombor stantsiyasi)

Yozuvlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birinchi va eng qadimgi yer osti stansiyasi 1863-yilda ochilgan Beyker koʻchasi metro stantsiyasi hisoblanadi.

Eng katta va eng murakkab metro bekati Fransiyadagi Châtelet-Les Halles Parij Métro — RER bekati boʻlib, sakkizta (uchta RER shahar atrofidagi temir yoʻl va beshta metro) yoʻnalish va 20 ta platformaga ega[7].

Eng chuqur metro bekati Xitoyda joylashgan Chunsin metropolitenining Hongyancun bekati boʻlib, stansiyaning 9-platformasi yuqorigi yoʻldan 106 metr (347 fut 9 dyuym) chuqurlikda[8] joylashgan, eng chuqur joyi esa taxminan 116 metrni (380 metr) tashkil qiladi[9].

Eng baland stansiya — Nyu-York metrosining AQShdagi Smit-Ninth Streets bekati, 87 feet 6 inches (26.67 m) balandlikda joylashgan[10].

Eng shimoliy metro bekati Finlyandiyadagi Xelsinki metrosining Mellunmaki bekati 60°14′21″N 25°6′39″E / 60.23917°N 25.11083°E / 60.23917; 25.11083 G O[11].

Eng janubiy metro bekati Buenos-Ayres metrosining Plaza de los Virreyes — Argentinadagi Eva Peron metro bekati, 34°38′34.9″S 58°27′41.8″W / 34.643028°S 58.461611°W / -34.643028; -58.461611 G O .

Eng sharqiy metro bekati Avstraliyadagi Sidney metrosining Chatswood bekati 33°47′50″S 151°10′51″E / 33.797324°S 151.180887°E / -33.797324; 151.180887 G O.

Eng gʻarbiy metro bekati — Vankuverdagi SkyTrain YVR-Airport stantsiyasi, Kanada 49°11′39″N 123°10′42″W / 49.19417°N 123.17833°W / 49.19417; -123.17833 G O.

Amerika Qoʻshma Shtatlarida joylashgan MARTA temir yoʻl fuqarolik markazi stansiyasi yer ostida boʻlgan va balandlikka koʻtariladigan yoʻl oʻtkazgichlariga ega holda qurilgan yagona stantsiyadir.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 Tumlin, Jeffrey. Sustainable Transportation Planning: Tools for Creating Vibrant, Healthy, and Resilient Communities. Wiley, 2012 — 118 bet. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Edwards, Jack. Civil Engineering for Underground Rail Transport. Butterworth & Co, 1990. 
  3. ↑ „Landmarks in urban transport“. Nexus (2015). 24-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-may 2016-yil.
  4. ↑ Benz, G.. Rapid-rail transit and planning tools. National Research Council, Washington DC, Transportation Research Board, 1987. 
  5. ↑ „Midland Metro Cash Fares“. National Express (2016). 26-may 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-may 2016-yil.
  6. ↑ Xu. „Study on the Safety and Disaster-Prevention Signing System of the Subway Based on Site Investigation at Home and Abroad“. University of Science and Technology Beijing, China (2010). 9-iyun 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-may 2016-yil.
  7. ↑ „Réaménagement du pôle RER Chatelet-les-Halles“ (fr). 7-mart 2008-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-mart 2008-yil.
  8. ↑ 中建隧道建设有限公司. „全国最深地铁站红岩村站主体开挖初支完成“ (31-mart 2020-yil). Qaraldi: 3-fevral 2022-yil.
  9. ↑ „重庆轨道交通9号线一期工程正式通车试运营“. cq.news.cn. Qaraldi: 3-fevral 2022-yil.
  10. ↑ „Rebuilding the Culver Viaduct“. Metropolitan Transportation Authority (MTA). 25-sentabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2018-yil.
  11. ↑ „Mellunmäki The world's northernmost metro station, in Helsinki“. finland.fi. 28-aprel 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-aprel 2018-yil.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • UrbanRail. Net — dunyodagi barcha metro tizimlarining tavsifi, har birida barcha stantsiyalarni koʻrsatadigan sxematik xaritasi.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Metro_bekati&oldid=3157957" dan olindi