Menkv
Menkv (menk, mengkv, Sharqiy xantlarda — Seves, Sevs-iki) — Xanti-Mansisk mifologiyasida antropomorfik odamxoʻr gigant va boʻri[1][2].
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Afsonaga koʻra, menkva osmon xudosi Noumi — Torumning odamlarni yaratishga birinchi va muvaffaqiyatsiz urinishidir. U lichinka poyalaridan menkvlarni yaratdi. Biroq, yaratilganidan keyin ular hali ham yashaydigan oʻrmonga qochib ketishdi[3][4]. Ularning davri menkveng-Torum („menkvov davri“) deb nomlangan. Boshqa bir versiyaga koʻra, menkva oʻrmonda vafot etgan odamlarning ruhidir[5].
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Menkvlar odatda odamlarga oʻxshaydi, ammo qalin qoshlari, baʼzan oʻtkir bosh yoki birdan yettigacha[6][7] boʻlgan boshlari, temir tanasi va uzun tirnoqlari bor.Baʼzi hikoyalarda menkvlarning peshonasi va ogʻzining oʻrtasida faqat bitta koʻz bor[8].Ular baland va juda kuchli, ammo ahmoq, ularni aldash oson[5][4]. Ularga zarar yetkazish deyarli mumkin emas, faqat bitta zaif nuqta bor, lekin u qayerda joylashganini, faqat sehr bilan bilish mumkin. Koʻpincha ular hiyla bilan gʻalaba qozonishadi. Ular oʻlganlarida, ularning organlaridan orollar, tepaliklar, daryolar paydo boʻladi[9].
Menkvlar oʻrmonda yashaydi, ularning oilalari bor, ov qilishadi. Piyoda harakat qilishadi. Sosvin Mansi menkvlar aholi punktlarida yashaydi deb hisoblashgan, oqsoqollari bor va ular „Shahzoda“ boʻlgan Mir-susne-xumaga xizmat qilish uchun pul toʻlaydilar. Oʻlpon yigʻadi „oʻn“ „Choʻxrin-oyk“[10][5] Menkvlar oʻzlarining tirik suvlari[5] bor. Sosvada Menkvlar oʻrmon xalqining ajdodlari Mish/Mis hisoblangan[5].
Totemik afsona va kult[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mansi menkva fratriya Por Ayiq totemiga juda yaqin edi va fratrial marosimda muhim rol oʻynagan[11][4]. Menkv haykallari (odatda etti dona) koʻpincha ular qoʻriqlagan ziyoratgohlarga joylashtirilgan. I. N. Gemuyevning fikricha, bu butlarning oʻtkir boshi dubulgʻalarni anglatadi deb hisoblagan. Haykallar har yetti yilda bir marta almashtirilgan, chunki ularning kuchi asta-sekin kamayadi, deb hisoblangan[4]. Ayiq bayramida menkvlar ot dumidan tikilgan baland niqobli qichqirayotgan va kulayotgan odamlar sifatida tasvirlangan[5][4].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Menkv
- ↑ Лукина Н. В. „Предисловие“,. Мифы, предания, сказки хантов и манси, Сказки и мифы народов Востока. М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1990 — 22 bet. ISBN 5-02-016771-1.
- ↑ Лукина Н. В. „Предисловие“,. Мифы, предания, сказки хантов и манси, Сказки и мифы народов Востока. М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1990 — 22 bet. ISBN 5-02-016771-1.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Гемуев И. Н. „Духи тайги“,. Народ манси: воплощение мифа. Новосибирск: Институт археологии и этнографии СО РАН, 2003. (Wayback Machine saytida 2015-09-24 sanasida arxivlangan) „Архивированная копия“. 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 25-dekabr.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Лукина Н. В. „Предисловие“,. Мифы, предания, сказки хантов и манси, Сказки и мифы народов Востока. М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1990 — 22 bet. ISBN 5-02-016771-1.
- ↑ Menkv
- ↑ Menkv
- ↑ Mify, predanii︠a︡, skazki khantov i mansi : perevod s khantyĭskogo, mansiĭskogo, nemet︠s︡kogo i︠a︡zykov. Moskva: Glav. red. vostochnoĭ lit-ry, 1990. ISBN 5-02-016771-1.
- ↑ Menkv
- ↑ Лукина Н. В. „Предисловие“,. Мифы, предания, сказки хантов и манси, Сказки и мифы народов Востока. Наука. Главная редакция восточной литературы, 1990 — 22 bet. ISBN 5-02-016771-1.
- ↑ Лукина Н. В. „Предисловие“,. Мифы, предания, сказки хантов и манси, Сказки и мифы народов Востока. М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1990 — 22 bet. ISBN 5-02-016771-1.