Arifmetika: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

Inline

4-Dekabr 2021, 15:26 dagi koʻrinishi

Arifmetika (lotincha: arithmos – son) – sonlar va sonli toʻplamlarda berilgan amallar (qoʻshish, ayirish, koʻpaytirish va boʻlish)ni oʻrganuvchi fan. Sonlar yordamida beriladigan misol va masalalar oʻziga xos sodda usullarda yechiladi va kelgusida mat.ni chuqur oʻrganishga zamin boʻladi. A. deganda son tushunchasining paydo boʻlishi va rivojlanishi, hisoblash usullari va hisoblash qurollari takomillashuvi va turli tarzdagi sonlar bilan amallar baja-rish tushuniladi. Sonlar bilan mantiqiy mulohazalar yuritishga urgʻu berilganda nazariy A. tushunchasi ishlatiladi. Bu-tun sonlarning xususiyatlari sonlar na-zariyasida oʻrganiladi. A. tushunchasi har xil buyumlar, narsalar ustida amallar bajarish zaruriyati tugʻilganda ham ish-latiladi. A. algebra bilan uzviy bogʻliq.A. qadimda odamlar barmoklari yor-damida sanash va hisoblashni boshlagan paytlarda paydo boʻlgan. Keyinchalik hisoblash va sodda oʻlchov ishlarini amalga oshirish natijasida A. tez ri-vojlandi. Ayniqsa, pul paydo boʻlgandan soʻng pul hisobi, ishlab chiqarish vositalarining koʻpayishi, boshqa fanlarga tatbiq qilinishi tufayli A. fan sifatida shakllandi. A. rivojlanish jarayonining eng muhim bosqichlari Hindiston madaniyati taraqqiyoti bilan bogʻliq. Oʻrta dengiz atrofidagi davlatlarning juda koʻp qismida, Gʻarbiy Osiyodan tortib to Hindistongacha, A. va umuman mat.ning rivojlanishiga katta ta’sir koʻrsatgan oʻrta asr sharqi olimlari uz tarjimalari va asarlarida yunon matematiklari me-rosini saqlabgina qolmay, hindlarning yutuqlarini targʻib etish bilan cheklanmay, ularni yana ham boyitdilar. Muhammad al-Xorazmiy A.ga doir asar yezdi. Bu asarda A. izchil bayon qilingani uchun u 624madrasalarda mat.dan asosiy qullanma boʻlib kelgan. Arifmetik amallarni ba-jarishda hind hisob tizimi (unli sanoq tizi-mi)ga asoslangan yangi usullar 10-asrda Yevropaga tarqala boshlaydi. Yevropaliklarga arifmetik amallarni ishlatish usullari, malakasi hindlardan utgan boʻlsa ham bu jarayon al-Xorazmiyning lotin tiliga tarjima qilingan A. qoʻllanmasi yordamida amalga oshirilgan. Bu asarning usha davrdagi tarjimasi hozirgacha saqlanib qolgan.Musulmonqul Berdiqulov.

Adabiyotlar

OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

30-Sentyabr 2021, 09:27 dagi koʻrinishi tahrirlash MalikxanBot (munozara \| hissa) Botlar 755 569 edits k Bot v1: Tuzatmalar (xato haqida xabar berish) Teg: AWB ← Avvalgi tahrir		4-Dekabr 2021, 15:26 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish MalikxanBot (munozara \| hissa) Botlar 755 569 edits k Bot v1: Tuzatmalar Keyingi tahrir →
Qator 1:		Qator 1:
	'''Arifmetika''' ([[Lotin tili\|lotincha]]: arithmos – son) – sonlar va sonli ~~to‘plamlarda~~ berilgan amallar (~~qo‘shish~~, ayirish, ~~ko‘paytirish~~ va ~~bo‘lish~~)ni ~~o‘rganuvchi~~ fan. Sonlar yordamida beriladigan misol va masalalar ~~o‘ziga~~ xos sodda usullarda yechiladi va kelgusida mat.ni chuqur ~~o‘rganishga~~ zamin ~~bo‘ladi~~. A. deganda son tushunchasining paydo ~~bo‘lishi~~ va rivojlanishi, hisoblash usullari va hisoblash qurollari takomillashuvi va turli tarzdagi sonlar bilan amallar baja-rish tushuniladi. Sonlar bilan mantiqiy mulohazalar yuritishga ~~urg‘u~~ berilganda nazariy A. tushunchasi ishlatiladi. Bu-tun sonlarning xususiyatlari sonlar na-zariyasida ~~o‘rganiladi~~. A. tushunchasi har xil buyumlar, narsalar ustida amallar bajarish zaruriyati ~~tug‘ilganda~~ ham ish-latiladi. A. algebra bilan uzviy ~~bog‘liq~~.A. qadimda odamlar barmoklari yor-damida sanash va hisoblashni boshlagan paytlarda paydo ~~bo‘lgan~~. Keyinchalik hisoblash va sodda ~~o‘lchov~~ ishlarini amalga oshirish natijasida A. tez ri-vojlandi. Ayniqsa, pul paydo ~~bo‘lgandan~~ ~~so‘ng~~ pul hisobi, ishlab chiqarish vositalarining ~~ko‘payishi~~, boshqa fanlarga tatbiq qilinishi tufayli A. fan sifatida shakllandi. A. rivojlanish jarayonining eng muhim bosqichlari Hindiston madaniyati taraqqiyoti bilan ~~bog‘liq~~. ~~O‘rta~~ dengiz atrofidagi davlatlarning juda ~~ko‘p~~ qismida, ~~G‘arbiy~~ Osiyodan tortib to Hindistongacha, A. va umuman mat.ning rivojlanishiga katta ta’sir ~~ko‘rsatgan~~ ~~o‘rta~~ asr sharqi olimlari uz tarjimalari va asarlarida yunon matematiklari me-rosini saqlabgina qolmay, hindlarning yutuqlarini ~~targ‘ib~~ etish bilan cheklanmay, ularni yana ham boyitdilar. Muhammad al-Xorazmiy A.ga doir asar yezdi. Bu asarda A. izchil bayon qilingani uchun u 624madrasalarda mat.dan asosiy qullanma ~~bo‘lib~~ kelgan. Arifmetik amallarni ba-jarishda hind hisob tizimi (unli sanoq tizi-mi)ga asoslangan yangi usullar 10-asrda Yevropaga tarqala boshlaydi. Yevropaliklarga arifmetik amallarni ishlatish usullari, malakasi hindlardan utgan ~~bo‘lsa~~ ham bu jarayon al-Xorazmiyning lotin tiliga tarjima qilingan A. ~~qo‘llanmasi~~ yordamida amalga oshirilgan. Bu asarning usha davrdagi tarjimasi hozirgacha saqlanib qolgan.Musulmonqul Berdiqulov.		'''Arifmetika''' ([[Lotin tili\|lotincha]]: arithmos – son) – sonlar va sonli toʻplamlarda berilgan amallar (qoʻshish, ayirish, koʻpaytirish va boʻlish)ni oʻrganuvchi fan. Sonlar yordamida beriladigan misol va masalalar oʻziga xos sodda usullarda yechiladi va kelgusida mat.ni chuqur oʻrganishga zamin boʻladi. A. deganda son tushunchasining paydo boʻlishi va rivojlanishi, hisoblash usullari va hisoblash qurollari takomillashuvi va turli tarzdagi sonlar bilan amallar baja-rish tushuniladi. Sonlar bilan mantiqiy mulohazalar yuritishga urgʻu berilganda nazariy A. tushunchasi ishlatiladi. Bu-tun sonlarning xususiyatlari sonlar na-zariyasida oʻrganiladi. A. tushunchasi har xil buyumlar, narsalar ustida amallar bajarish zaruriyati tugʻilganda ham ish-latiladi. A. algebra bilan uzviy bogʻliq.A. qadimda odamlar barmoklari yor-damida sanash va hisoblashni boshlagan paytlarda paydo boʻlgan. Keyinchalik hisoblash va sodda oʻlchov ishlarini amalga oshirish natijasida A. tez ri-vojlandi. Ayniqsa, pul paydo boʻlgandan soʻng pul hisobi, ishlab chiqarish vositalarining koʻpayishi, boshqa fanlarga tatbiq qilinishi tufayli A. fan sifatida shakllandi. A. rivojlanish jarayonining eng muhim bosqichlari Hindiston madaniyati taraqqiyoti bilan bogʻliq. Oʻrta dengiz atrofidagi davlatlarning juda koʻp qismida, Gʻarbiy Osiyodan tortib to Hindistongacha, A. va umuman mat.ning rivojlanishiga katta ta’sir koʻrsatgan oʻrta asr sharqi olimlari uz tarjimalari va asarlarida yunon matematiklari me-rosini saqlabgina qolmay, hindlarning yutuqlarini targʻib etish bilan cheklanmay, ularni yana ham boyitdilar. Muhammad al-Xorazmiy A.ga doir asar yezdi. Bu asarda A. izchil bayon qilingani uchun u 624madrasalarda mat.dan asosiy qullanma boʻlib kelgan. Arifmetik amallarni ba-jarishda hind hisob tizimi (unli sanoq tizi-mi)ga asoslangan yangi usullar 10-asrda Yevropaga tarqala boshlaydi. Yevropaliklarga arifmetik amallarni ishlatish usullari, malakasi hindlardan utgan boʻlsa ham bu jarayon al-Xorazmiyning lotin tiliga tarjima qilingan A. qoʻllanmasi yordamida amalga oshirilgan. Bu asarning usha davrdagi tarjimasi hozirgacha saqlanib qolgan.Musulmonqul Berdiqulov.

	== Adabiyotlar ==		== Adabiyotlar ==