Mattachine jamiyati
Mattachine jamiyati (inglizcha: Mattachine Society) — 1950-yilda Los-Anjelesda kommunistik faol Garri Xay[1] tomonidan tashkil etilgan birinchi gey tashkilotlaridan biri. Jamiyat oʻz nomini fransuz niqoblar teatrining shu nomdagi aktyorlar guruhidan olgan (fransuzcha: Société Mattachine). Uning aksariyat aʼzolari AQSh Kommunistik partiyasi faollari edi.
Jamiyat geylar va lesbiyankalarga huquqiy va psixologik yordam koʻrsatdi, shuningdek, maʼrifiy tadbirlarni amalga oshirdi[2]. 1953-yilda Mattachine jamiyati yanada radikal yoʻl tutdi. Jamiyat aʼzolaridan tashqi koʻrinishda tavozeli boʻlishni va xulq-atvorda odoblilikni talab qila boshladilar va bu bilan jamiyatga geylar va lesbiyanlar geteroseksuallardan farq qilmaydigan oddiy odamlar ekanligini[3][4] koʻrsatishga harakat qildilar.
Mattachine Society va davlat oʻrtasidagi birinchi qarama-qarshilik 1953-yilda, Amerika pochta xizmati nikoh tengligi haqidagi One jurnalining avgust sonini yuborishdan bosh tortganida sodir boʻldi. Xizmat jurnal behayo mazmunga ega ekanligiga ishora qildi. Ish Oliy sudgacha borgan va u 1958-yilda One jurnali shaffof qadoqlanmaganligi sababli pochta orqali tarqatilishi mumkin degan qarorga kelgan[5].
Geylarning oʻzlari aytganidek, „Gomofillar harakati“ oʻsib bordi va butun mamlakat boʻylab gʻarbdan sharqqa tarqaldi. Tashkilot aʼzolari oʻzlarini yanada jasur his qilishdi. Sharqiy qirgʻoqdagi birinchi jamoa Vashingtondagi Mattachine jamiyati boʻlib, Frenk Kameni tomonidan asos solingan (inglizcha: Mattachine of Washington, D.C.). Kameni gomoseksuallikda ayblanib, AQSh armiyasidan sharmandali ravishda boʻshatilgan. Shundan soʻng uni tiklashni talab qilib sudga ariza berdi, biroq u ishni yutqazdi. Kemeni birinchi boʻlib gomoseksuallarning geteroseksuallardan farq qilmasligini ochiq taʼkidladi[6]. Uning asosiy maqsadi gomoseksuallikni ruhiy kasalliklar roʻyxatidan olib tashlash edi. 1965-yilda geylar va lesbiyankalar huquqlari harakatidan ilhomlangan[7] Kameni birinchi marta diskriminatsiyaga qarshi bir qator piketlar uyushtirdi. Piketlar Oq uy, shuningdek, boshqa hukumat binolari oldida oʻtkazildi. Ushbu piketlarni oʻtkazish vaqti Vetnam urushiga qarshi norozilik namoyishlari soni ortib borayotgan vaqtga toʻgʻri keldi. Bunday jasorat koʻplab geylarni, jumladan Mattachine Society asoschilaridan baʼzilarini ham qoʻrqitdi[8]. 1960-yillarning oxiriga kelib, piketlar va politsiya bilan toʻqnashuvlar soni faqat oshdi[9].
Shu bilan birga, jamiyatda umumiy qabul qilingan gender stereotiplariga toʻgʻri kelmaydigan odamlar tobora ochiqroq paydo boʻla boshladilar: ayolsifat erkak va erkaksifat qizlar, shuningdek, qarama-qarshi jins kiyimlarini kiyib, shunday turmush tarzini olib boradigan erkaklar va ayollar. Bu Mattachine Society tomonidan haddan tashqari norozilikka sabab boʻldi, ular gomoseksuallarni oddiy odamlardan „ajratib qoʻymaslik“ kerak degan bahsni davom ettirdilar. Jamiyat bunday xatti-harakatni „oʻz huquqlari uchun gomofil kurashi“ deb talqin qilish mumkin emas, balki faqat hibsga olishga olib keladi, deb hisoblardi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Boyd, Nan Alamilla. Wide Open Town: A History of Queer San Francisco to 1965. University of California Press, 2003.
- Bullough, Vern L. Before Stonewall: Activists for Gay and Lesbian Rights in Historical Context. Harrington Park Press, 2002.
- Carter, David. Stonewall: The Riots That Sparked the Gay Revolution. St. Martin's Press, 2004.
- Dynes, Wayne R. (ed.). Encyclopedia of Homosexuality. New York and London: Garland Publishing, 1990.
- Johnson, David. The Lavender Scare: The Cold War Persecution of Gays and Lesbians in the Federal Government (Wayback Machine saytida 2006-09-28 sanasida arxivlangan). University of Chicago Press, 2004.
- Meeker, Martin. Contacts Desired: Gay and Lesbian Communications and Community, 1940s-1970s (Wayback Machine saytida 2006-12-11 sanasida arxivlangan). University of Chicago Press, 2006.
- Poling, John D. Mattachine Midwest: The History of a Chicago Gay Rights Organization, 1965 to 1986 (thesis, M.S., Illinois State University, 2002).
- Sears, James T. Behind the Mask of the Mattachine. Harrington Park Press, 2006.
- White, C. Todd. Pre-Gay L.A. University of Illinois Press, 2009.