Marpesiya
Marpesiya (boshqa Μαρπησία, tarjimasi — „epchil“; lot. Marpesia, notoʻgʻri imloda — Marthesia yoki Martesia) — yunon va rim mifologiyasi va tarixshunosligida Amazon qabilasining malikalaridan biri, Lampedoning singlisi[1]. Lisippa vafotidan keyin ikkalasi ham Ippolit bilan birga hukmronlik qildilar[2][3].
Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gotik (Skifning boshqa versiyasiga koʻra) tarixchisi Iordanning „getlarning kelib chiqishi va harakatlari toʻgʻrisida“ asariga koʻra, xalqning ayollari (yoki skiflar) oʻzlarini qoʻshnilaridan himoya qilish uchun qurol olganlar. Buning uchun ular oʻsha paytda qirollikda dushmanga qarshi tura oladigan erkaklar yoʻqligi sababli borishlari kerak edi, chunki ularning barchasi harbiy yurishda ishtirok etgan. Ayollar oʻzlarining yetakchilari sifatida ikkita eng jasur va tajribali jangchilarni — opa-singillar Lampedo va Marpesiyani tanladilar. Dushmanlar barham topgach, Lampedo va Marpesia oʻzlarining ayol qoʻshini bilan tinchlanmadi, balki qoʻshni xalqlar va mamlakatlarni zabt etishga kirishdilar. Afsonaga koʻra, ular kichik Osiyo va Suriyaning koʻp qismini bosib oldilar, koʻplab shaharlarni qurdilar, Yevropaga yetib kelishdi, Kavkazni zabt etdilar[4].
Afsonaga koʻra, opa-singillar Kavkaz togʻlari va Kaspiy dengizi oraligʻida Temir darvoza port shahriga (hozirgi Derbent) asos solgan.Marpesiya nomi ular bilan birga boʻlgan joyga — keyinchalik Makedoniyalik Aleksandr Kaspiy darvozasi deb nomlangan Marpesiya[5] qoyasiga berilgan. Marpesiya, shuningdek, Efes shahrining poydevorida ishtirok etgan Amazonlardan biri boʻlib, u yerda Artemis maʼbadining qurilishiga hissa qoʻshdi[4]. V asrda yashagan nasroniy tarixchisi Pol Oroziyning soʻzlariga koʻra, Marpesiya va Lampedo ekspeditsiyalar va bosqinchilik kampaniyalarida ishtirok etib, oʻz taʼsirini Sharqiy Yevropa va kichik Osiyoga kengaytirdilar.
Marpesiya Osiyo barbarlarining toʻsatdan bosib olinishi paytida jangda vafot etdi. Uning oʻrnini qizlari Orifiya va Antiopa[6] egalladi. Baʼzi manbalar ularga va Sinopga[7] qoʻshiladi
Madaniyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lampedo va Marpesiyaga Djovanni Bokkachoning „Mashhur ayollar toʻgʻrisida“ axloqiy risolasining alohida boblari bagʻishlangan. Unda italyan yozuvchisi afsonaviy, antik davr va oʻrta asrlarning eng koʻzga koʻringan ayollarining yuzdan ortiq biografiyasini keltirgan[8].
1533-yilda fransuz noshiri Guillaume Ruye „Promptuarii Iconum Insigniorum“ („diqqatga sazovor rasmlar toʻplami“) Gravyuralar toʻplamini nashr etdi, unga Lampedo va Marpesiyaning mashhur amazonlari tasvirlari kiritilgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Justinus. Epitoma Historiarum philippicarum Pompei Trogi II.4, 1—16.
- ↑ Famous Members of the Amazon Nation by Carla Osborne.
- ↑ Диодор Сицилийский. Историческая библиотека, II.45: 1—5.
- ↑ 4,0 4,1 Amazonki // Antmir.
- ↑ Iordan. О происхождении и деяниях гетов, glava 7: Amazonki. Kavkaz. § 49 (Wayback Machine saytida 2018-02-10 sanasida arxivlangan)
- ↑ Павел Орозий. Historiarum adversum paganos Pauli Orosii liber primus. I.15: 1—6.
- ↑ Martesia // Brooklyn Museum.
- ↑ Giovanni Boccaccio. Famous Women (translated by V. Brown). — Cambridge and London: Harvard University Press, 2001. — P. 25. ISBN 0-674-01130-9.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Иордан. О происхождении и деяниях гетов, гл. 7: Амазонки. Кавказ.
- Косвен М. О. Амазонки: История легенды. — M.: Советская этнография, 1947. — № 2, 3.