Mariya Androsova-Ionova
| Mariya Nikolayevna Androsova-Ionova | |
|---|---|
| Tavalludi |
14-oktyabr 1864-yil Yoqut viloyati |
| Vafoti |
1941-yil (77 yoshda) Toshkent |
| Fuqaroligi | Rossiya Imperiyasi va SSSR |
| Kasbi | folklorshunos |
| Turmush oʻrtogʻi | V. M. Ionov |
| Bolalari | Lyudmila, Olga |
Mariya Nikolayevna Androsova-Ionova (14 oktyabr 1864-yil, Yoqut viloyati — 1941-yil, Toshkent) – yakut eposining muallifi va ijrochisi, folklorshunos.
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mariya Nikolayevna Androsova-Ionova 1864-yil 14-oktyabrda Yoqut viloyati, Boturu ulusi, Ikkinchi Igideyskiy ovulida tugʻilgan. Yetim qolib, bobosi qoʻlida katta boʻlgan.
U 1893-yilda surgun qilingan „Narodnaya Volya“ aʼzosi V.M.Ionovga turmushga chiqqan.
1899—1910-yillarda Yakutskda, 1910–1917-yillarda Petrogradda, 1917–1922-yillarda Kiyevda yashagan.
1922–1930-yillarda u SSSR Fanlar akademiyasining Antropologiya va etnografiya muzeyida (Kunstkamera) ishlagan.
U Fanlar akademiyasining Yoqut Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasining Nyurbinskiy va Vilyuyskiy viloyatlaridagi ekspeditsiyalarida qatnashgan.
Mariya Nikolayevna Androsova-Ionova umrining soʻnggi yillarini Moskvada oʻtkazgan. Ulugʻ Vatan urushi boshlanishi bilan evakuatsiya qilingan va 1941-yilda Toshkentda vafot etgan[1].
Oilasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
V.M.Ionov bilan nikohidan toʻrt farzand tugʻilgan, ikkita oʻgʻli yoshligida vafot etgan.
Katta qizi Lyudmila siyosiy faoliyati uchun ikki marta turli muddatlarga hukm qilingan (1924-yil 10-iyunda – Leningradda hibsga olingan. 16-mayda u konslagerga 3 yilga hukm qilingan va Solovetskiy maxsus lageriga joʻnatilgan. 1925-yil Verxne-Ural siyosiy izolyatoriga oʻtkazilgan. 1927-yil iyun oyida Sibirga 3 yilga surgun qilingan va Narim oʻlkasiga yuborilgan). 1930-yillarning boshlarida Lyudmila Vsevolodovna Ionova onasining iltimosiga binoan 3 yil yashash huquqini cheklash bilan ozod qilingan. Qozonda yashagan, keyinchalik Olmaotaga surgun qilingan, statistik inspektor boʻlib ishlagan. U uchinchi marta 1937-yil 16-oktyabrda Sovet hokimiyatiga qarshi qoʻzgʻolonni tayyorlashda ishtirok etganlikda soxta ayblovlar bilan hibsga olingan[2]. 21-noyabr kuni u VMNga hukm qilindi va oʻsha kuni qatl etilgan.
Ionovning kenja qizi Olga Vsevolodovna tarixchi olim boʻlgan.
Ijodi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mariya Nikolayevna bir nechta kitoblar muallifi hisoblanadi[3].
U E.K.Pekarskiyga „Yoqut tili lugʻati“ ilmiy ishini yozishda til mutaxassisi sifatida katta yordam bergan.
Nashr qilingan asarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- E.K.Pekarskiy tomonidan toʻplangan Yoqut xalq adabiyoti namunalari (Sankt-Peterburg, 1909-yil).
- Sovet folklori (1936 yil).
- Dabaan: Moskvadagi birodarlik almanaxi (1938-yil).
Ionovlar materiallarining aksariyati 1940-yilda A. A. Popov tomonidan nashr etishga tayyorlangan[4].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Korkina Ye. I. Iz jizni i deyatelnosti M. N. Ionovoy-Androsovoy: Sb. nauch. tr. – Yakutsk, 1986.
- ↑ Sayt NIPTs „Memorial“ OB IONOVOY L. – v POMPOLIT
- ↑ Obrazsi narodnoy literaturi. – T. 1, Vip. 3.
- ↑ Alekseev N. A., Kuzmina Ye. N., Toburokov N. N. Folklor i traditsionnie obryadi yakutov: Vstupitelnaya statya // Obryadovaya poeziya saxa (yakutov). – Novosibirsk: Nauka, 2003.