Mariano José de Larra

Mariano Jose de Larra va Sanchez de Castro — ispan romantik yozuvchisi va jurnalisti. U 1809-yil 24-martda tugʻilgan, 1837-yil 13 -fevralda vafot etgan, U oʻzining koʻplab insholari va oʻz joniga qasd qilishi bilan mashhur edi. Uning asarlari koʻpincha satirik va XIX asr Ispaniya jamiyatini tanqid qilgan va oʻz davrining siyosati va urf-odatlariga qaratilgan.

Larra XIX asrda oʻzini buyuk nasr yozuvchisi ekanligini isbotlash uchun etarlicha uzoq umr koʻrdi. U koʻz oʻngida doimiy senzura qoʻrquvi bilan katta tezlikda yozgan, garchi uning ishida shoshqaloqlik belgisi sezilmasa ham. Uning siyosiy instinkti, gʻoyalari koʻpligi va zoʻr, mordant uslubi unga Ispaniyadagi eng yaxshi pozitsiyalardan birini bergan boʻlardi. 1901-yilda 98 avlodi aʼzolari, jumladan Migel de Unamuno va Pio Baroja uning fikr va taʼsiriga hurmat koʻrsatib, qabriga gullar olib kelishdi.

Biografiyasi

1809-yil 24-martda Madridda tug‘ilgan. Uning otasi Mariano de Larra y Langelot Fransiya armiyasida polk shifokori boʻlib xizmat qilgan va afrancesado sifatida 1812-yilda oilasi bilan yarim orolni tark etishga majbur boʻlgan. 1817-yilda Larra fransuz tilidan kamroq ispan tilini bilgan holda Ispaniyaga qaytib keldi. Uning tabiati tartibsiz, taʼlimi nomukammal bo‘lib, tibbiyot yoki huquqshunoslik bo‘yicha ilmiy darajaga ega bo‘lish uchun qilingan behuda urinishlardan so‘ng yigirma yoshida beparvo turmushga chiqdi, qarindoshlari bilan aloqani uzib, jurnalist bo‘ldi.

1831-yil 27-aprelda u Skribe va Dieulafoyning ikki asari asosida oʻzining birinchi „No más mostrador“ pyesasini yaratdi. 1834-yil 24-sentyabrda u oʻzining „El doncel de don Enrike el Doliente“ (1834-yil) tarixiy romani asosida „Masias“ spektaklini yaratdi.

1829-yil 13-avgustda Larra Josefa Wetoret Velascoga uylandi. Ularning bir oʻgʻli va ikkita kichik qizi bor edi, lekin nikohlari yaxshi boʻlmadi. U keyinchalik shoh Amadeyning sevgilisi boʻlgan uchinchi farzandi uning emasligini aniqladi — bu ularning nikohidagi xiyonatni fosh qildi. Koʻp oʻtmay, Larra xotini bilan ajrashdi.

1833-yilda Larra Juan Grimaldi uchun fransuz teatr spektakllarini tarjima qilishda ishladi va hatto oʻzinikini yozishni boshladi. Bu yil ham juda muhim edi, chunki u allaqachon oʻgʻil koʻrgan turmush qurgan Dolores Armijo bilan uchrashdi. Ular ikkalasi ham turmush qurgan boʻlsalar ham, munosabatlarni boshladilar.

Drama va roman eksperimentlar sifatida qiziqarli edi, lekin Larra asosan jurnalist edi va Ferdinand VII vafotidan keyin matbuot erkinligining ortishi uning kaustik isteʼdodiga kengroq maydon berdi. U allaqachon Juan Peres de Munguia va Figaro taxalluslari bilan mashhur boʻlib, ularni mos ravishda El Pobrecito Hablador va La Revista Españolada ishlatgan. Madrid uning dahshatli haziliga kulib yubordi, Vazirlar uning vitriolik qalamidan qoʻrqib, tirishqoqlik bilan unga ergashishdi, u liberalizmni karlistlar isyoniga qarshi himoya qildi, u Avila deputati etib saylandi va uning oldida katta martaba yotgandek tuyuldi, ammo harbiy pronunciamientos davri uning shaxsiy istiqbollari va vatanparvarlik rejalarini barbod qiladi.

Dolores Armixo bilan munosabatlarining tugashi natijasida paydo boʻlgan ogʻriqlarga uning jamiyat va siyosatdagi doimiy umidsizliklari taʼsir koʻrsatdi, bu esa pessimistik boʻlib, yanada xiralashgan tus olgan edi.

Nihoyat, 1837-yil 13-fevralda Dolores Armijo qaynsinglisi hamrohligida Larraga tashrif buyurib, ikkovining munosabatlarini tiklash imkoniyati yo‘qligini bildirishdi. Yozuvchi o‘q otib o‘z joniga qasd qilganida, ikki ayol uydan zo‘rg‘a chiqib ketgan edi. U Cementerio de San Jutoda dafn etilgan.