Malyutka

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Malyutka
Sinflanishi Yengil tank T-60
Ish.chiq. yili 1943-yil
Boʻyi, mm 151 sm

"Malyutka" nominal T-60 engil tankining nomi boʻlib, uning qurilishi uchun mablagʻ 1943-yilda Omsk viloyati bolalari tomonidan toʻplangan.

Tankning yaratilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

25-fevral 1943-yilda „Omskaya pravda“ gazetasida Smolensk viloyati Sychevka shahridan onasi, shifokor Polina Terentyevna bilan Omsk viloyati, Maryanovskiy tumani, Usovka qishlogʻiga evakuatsiya qilingan olti yoshli qiz Ada Zaneginaning maktubi chop etildi[1].

Xatda aytilgan:

Men Ada Zaneginaman. Men olti yoshdaman. Men bosma holda yozaman. Gitler meni Smolensk viloyati Sychevka shahridan quvib chiqardi. Men uyga borishni istayman. Men kichkinaman, lekin Gitlerni magʻlub etishimiz kerakligini bilaman va keyin uyga qaytamiz. Onam tank uchun pul berdi. Men qoʻgʻirchoq uchun 122 rubl va 25 tiyin yigʻdim. Va endi men ularni tankga beraman. Hurmatli muharrir amaki! Gazetangizga barcha bolalarga yozing, shunda ular ham pullarini tankga berishadi. Keling, uni „Malyutka“ deb ataymiz. Tankimiz Gitlerni magʻlub etganda, biz uyga qaytamiz. Ada. Onam shifokor, otam esa tanker[2]. Qizning otasi, tanker Aleksandr Zanegin armiyada boʻlgan, keyinchalik Kursk jangi paytida vafot etgan. Keyinchalik Adele Aleksandrovna Voronets (Zanegina) eslaganidek, u oftalmolog boʻlgan[3], tank uchun pul berish fikri uning xayoliga keldi va onasi bu haqda gazetaga xat yozishini maslahat berdi[2]. Bir qator manbalar kattalar bolalarni boshqargan degan fikrni bildirgan[4]. Boshqa tomondan, zamonaviy publitsistlarning taʼkidlashicha, bunday bayonot „adolatli emas“[5].

Adaning maktubi eʼlon qilingandan soʻng gazeta tahririyatiga viloyatdagi boshqa bolalardan ham oz miqdorda jamgʻarmalarini „Malyutka“ tanki qurilishiga xayriya qilmoqchi boʻlgan xatlar kelib tushdi. SSSR Davlat bankining Omsk viloyatidagi filialida 350035-sonli maxsus hisobvaraq ochilib, unga bolalar tomonidan yigʻilgan mablagʻlar oʻtkazildi va gazetada Ada tashabbusini olgʻa surayotgan maxsus sarlavha paydo boʻldi. Natijada 160 886 rubl yigʻildi, shundan soʻng pul Mudofaa jamgʻarmasiga oʻtkazildi va Omsk shahar hukumati Oliy Bosh Qoʻmondonga telegramma yuborib, Omsk maktabgacha yoshdagi bolalar tank qurish uchun pul yigʻishganligini aytdi, ular „Malyutka“ deb nomlashni soʻrashdi. 1943-yil may oyida ushbu telegramma Oliy Bosh Qoʻmondondan javob oldi[2].

Frontda

Malyutka tanki 91-alohida tank brigadasi tarkibida jang qilgan, uning haydovchisi Qizil Armiyaning oʻn toʻqqiz ayol tankerlaridan biri, serjant Yekaterina Alekseevna Petlyuk edi. Mashhur afsonadan farqli oʻlaroq, „Malyutka“ Stalingrad jangida qatnasha olmadi, chunki u 1943-yil bahoridan oldin qurilgan (zamondoshlarining xotiralariga koʻra, „Malyutka“ ning frontga yoʻnalishi haqidagi xabarga koʻra. 1943-yil iyun oyida gazetalarda paydo boʻldi)[6].

Petlyukning oʻzi eslaganidek, u birinchi marta 1942-yil noyabrda T-60 tankiga oʻtirdi va Oryol operatsiyasi paytida (1943-yil iyul-avgust) u T-70 tankiga oʻtdi. Shubhasiz, u 1943-yil yozining boshida Malyutka tankida jang qilgan, bundan oldin u boshqa T-60 tankini haydagan. Tasodifan, Yekaterinaning oldingi laqabi „Malyutka“ edi (shuning uchun u kichik boʻyi uchun laqab qoʻydi – 151 sm), u buni „oʻzining“ T-60 minorasiga boʻyoq bilan yozgan[2][7][8].

Malyutka tankining keyingi taqdiri qanday boʻlganligi aniq nomaʼlum. Baʼzi maʼlumotlarga koʻra, u Berlinga yetib kelgan.

Hotira

Ada tashabbusi xotirasiga Maryanovkadagi Ulugʻ Vatan urushi askarlari yodgorligi yonidagi poydevorga tank oʻrnatildi[9]. Vaqt oʻtishi bilan „bolalar“ tankining yaratilish tarixi unutildi, ammo 1975 yilda Omsk kashshoflar saroyining „Izlovchi“ klubida qatnashgan maktab oʻquvchilari „Omskaya pravda“ sonini Adaning maktubi bilan topishdi. eski gazeta fayli va oʻsha yillardagi voqealar ishtirokchilarini topishga qaror qildi. 1975-yil 19-mayda Adele Voronets (Zanegina) va Ekaterina Petlyuk Omskda uchrashishdi, keyin ular Adaning kichik vatani – Smolensk viloyatiga tashrif buyurishdi[8][7].

Tankning qurilish tarixi keng ommaga maʼlum boʻlgach, Smolensk viloyatining kashshof tashkiloti „Bizning front – gʻalla maydonida!“ shiori ostida. „Malyutka“ traktorini qurish uchun metallolom, makulatura, dorivor giyohlarni yigʻish tashabbusi bilan chiqdi. Omsk, Xarkov va boshqa viloyatlarning kashshof tashkilotlari chaqiruvga qoʻshildi; Natijada, mablagʻ yigʻish kampaniyasining 7 yilida (1979-1986-yillar) Minsk traktor zavodida 140 ta MTZ-80 traktorlari qurildi, u „Malyutka“ nomini oldi[6][2].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Знаменательные и памятные события 2013 года. Универсальный краеведческий календарь“ (deadlink). Омская государственная областная научная библиотека имени А. С. Пушкина. 2014-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-may.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Наталья Яковлева. „Танк назвали «Малютка»“. «Учительская газета». №19 от 7 мая 2013 года. 2014-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-may.
  3. ↑ „Воронец Адель Александровна“. Медицинский центр "Контракт" (08 май 2014). Qaraldi: 2014-yil 21-iyun. [sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
  4. ↑ Зоя Голубева. „Огненная дуга“. «Рабочая трибуна»//«Отрадный»: Городской интернет-портал (2013-yil 8-avgust). 2014-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-may.
  5. ↑ Николай Богунов. „"Малютка" не была одинокой“. «Независимое военное обозрение» (2003-yil 31-oktyabr). 2014-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 11-may.
  6. ↑ 6,0 6,1 Татьяна Ачаирская. „Как омские дошколята фронту помогли: Исполнилось 70 лет со дня публикации письма Ады Занегиной из Марьяновки с призывом сбора денег на танк“ (PDF) (deadlink) 6. Омская правда (27 февраля 2013). — „А в июне газета сообщила, что танк «Малютка» отправлен на фронт и что его механиком-водителем стала Екатерина Петлюк“. 2014-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 11-may.
  7. ↑ 7,0 7,1 „Мы просто не могли не победить...“ (deadlink). «Рабочий путь» (2014-yil 9-may). 2014-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-may.
  8. ↑ 8,0 8,1 „История «Малютки». Танк, построенный на деньги советских детей“ (deadlink). Diletant.ru (2014-yil 13-yanvar). 2014-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-may.
  9. ↑ „Никто не забыт?“ (deadlink). Омская Газета (2005-yil 10-yanvar). 2014-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 11-may. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Malyutka&oldid=4179801" dan olindi