Malistan Tumani
Malistan Tumani مالستان | |
|---|---|
| District | |
| Aholisi (2009) |
350,000 |
Malistan (dariycha: مالستان ) yoki Malestan — Afgʻonistonning Daykundi viloyati gʻarbidagi tuman . Uning aholisi, ya'ni 100% hazoralar, 2009-yilda 350 000 kishiga baholangan.[1] Tuman markazi - Mir Adina .
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1830-yillarda Doʻst Muhammadxon davrida bu hudud Hazorajot yarim avtonom hududi tarkibida faoliyat yuritgan. 1949-yilda hudud Jag'ori tumanidan ajratilgan. Sovet istilosi davrida Maoist qarshilik guruhlari ayniqsa faol edi. Harakat 1985-yilda G'aznaning Qorabog'ida Nasrga mag'lub bo'lgach, siyosiy tashkilotlar Hizb-i Islomiyni Jag'ori va Maliston tumanlaridan siqib chiqarish uchun birlashdilar. Biroq, bu yerda faqat vaqti-vaqti bilan to'qnashuvlar bo'lgan va markaziy hukumat Malistonga qiziqish bildirmagan. Taxminan 1997-yilda, Tolibon Hazorajatni nazorat qila boshlaganida, hudud oziq-ovqat tanqisligiga duchor bo'lib, 1 millionga yaqin hazoralar, shu jumladan Malistondagilar ham ochlikka duchor bo'lishdi.
2002-yilda Malistonni to'rtta alohida tumanga bo'lish rejalari ishlab chiqilgan bo'lib, qonunchilikka, hukumat idorasiga, juda ko'p aholiga va Miradinadan uzoqroq hududga kirishni osonlashtirish uchun bu rejalar amalga oshirilmagan deyiladi.[2] 2002-yildan 2008-yilgacha taxminan 3 801 qochqin BMT Qochqinlar Komissarligi tizimi orqali vataniga qaytarildi, garchi 2008-yilda atigi 35 nafari qaytib kelganlar ro'yxatiga kiritilgan va faktlarning aksariyati 2002-04 yillarda sodir bo'lgan.
Xavfsizlik tizimi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hizb-i Vahdatga aloqador ba'zi qurolli guruhlar tomonidan qo'rqitish amalga oshirilgani ma'lum bo'ldi, bu esa ba'zi ichki ko'chirilishlarga olib keldi. Bunda “Nasr” fraksiyasi a’zolari alohida ta’kidlangan va ular oʻgʻirlash, tovlamachilik va boshqa jinoyatlarda ayblangan.[3] Tolibonning G'aznida mavjudligi muhim muammoga aylandi, shuningdek, ba'zi manbalar Tolibon nazorati ostidagi hududlar mavjudligiga ishora qilmoqda.[4] Bundan tashqari, nizolarning asosiy manbalari er va suv bilan bog'liq bo'lsa, qarz va nikoh bilan bog'liq mojarolar sodir bo'ladi.[5] Qurg'oqchilik davrida yer egaligi uchun bo'lgan to'qnashuvlar juda ko'paydi.
Eng muhimi, 2008-yildan boshlab, Tolibonning tumanda cheklangan faolligi aytilgan boʻlsa-da, viloyatning boshqa hududlaridagi xavfsizlik holati aholining turmush tarziga jiddiy ta’sir koʻrsatib, ularning hayoti, xavfsizligi va erkinligiga jiddiy tahdid solmoqda. Tumanlarga borish mumkin emas, faqat Tolibon hududidan tashqari, yoʻl minalangan va ayrim hududlarda transport harakati taqiqlangan.[6] Ba'zi ma'lumotlarga ko'ra, Qorabog' tumanidan Jag'urigacha bo'lgan yo'l, ayniqsa, Malistondan o'tuvchi yo'l xavf ostida bo'lib, odam o'g'irlash ham boshlanga va 150 ga yaqin mashina ham o'g'irlangan.[7] Shuningdek, Tolibon mintaqada oʻz ta’sirini oʻtkazish uchun Kuchi koʻchmanchilaridan foydalanadi, degan xavotirlar ham yuzaga kelgan.
Qishloq xo'jaligi va rivojlanish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Afgʻoniston boʻyicha 2003-yildagi Oziq-ovqat dasturi va 2007-yildagi Qishloqlarni tiklash va rivojlantirish vazirligi maʼlumotlariga koʻra, bu hududda asosiy ekinlar bugʻdoy, makkajoʻxori, makkajoʻxori, noʻxat, uzum, bodom, kartoshka, piyoz va oʻtlar hisoblanadi.
Maʼlumotlarga koʻra, 2008-yilda Malistonda 182 ta Jamiyatni rivojlantirish qoʻmitasi faoliyat koʻrsatgan.
Tolibon qulagandan keyingi yillarda bu hudud ayniqsa qurgʻoqchilikdan aziyat chekdi. Kobul-Qandahor halqa yo'li bo'ylab tez-tez sodir bo'ladigan hujumlar bilan birgalikda bu tizimdagi yordam va rivojlanishga jiddiy ta'sir ko'rsatdi va mahalliy mojarolarni kuchaytirdi.[8]
Siyosati[tahrir | manbasini tahrirlash]
O'tmishdagi va hozirgi asosiy siyosiy partiyalarga Muttahid-e Inqelab-e Islomi Afg'oniston (1981-yilda tuzilgan), Hizbulloh, Harakat-i Islomi, Sazman-e Nasr-e Afg'oniston, Pasdaran-e Jihod-e Islomi Afg'oniston (1983-yilda tuzilgan) va Hizb- Vahdat (Nasr fraktsiyasi), keyinchalik 2001—2008-yillarda tumanni nazorat qilgan, ammo 2009-yildan boshlab Tolibon o'z ta'sirini o'tkaza boshlagan.
Tuman hokimi - Zafar Sharif. Politsiya boshlig'i Aqhyee Abassi 2008-yildan 2010-yilgacha Nahzat-i Islomiy bilan aloqador.
Hozirgi gubernator Malistonlik janob Hidoyat va Lalchak Malistonlik janob Qomandam Askaryor.
Ta'lim tizimi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Afgʻonistonda Tolibon rejimi qulagandan soʻng ta’limga sarmoya kiritish ustuvor yoʻnalishlardan biriga aylandi. Uning aholisining ta'lim olishga tayyorligi maqolda aytiladi: "Hazara xalqi o'z farzandlarini maktabga yuborish va bilim olish uchun asosiy ehtiyojlarini yo'q qiladi".
Shuningdek[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Afg'oniston tumanlari
- G'azni viloyati
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Bergh, Gina and Christian Dennyes and Idrees Zaman. "Conflict analysis: Jaghori and Malistan districts, Ghazni Privince." Cooperation for Peace and Unity. April 2009.
- ↑ „District Profile“. UNHCR. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-oktyabr.
- ↑ Bergh, 12
- ↑ New York Times. "Two Talibans." 23 October 2009. Accessed at: https://www.nytimes.com/imagepages/2009/10/23/world/23tbmap.html [Accessed on 6 November 2009]
- ↑ Berg, 13
- ↑ Reuter Christoph, Borhan Younus. "The Return of the Taliban in Andar District: Ghazni." Decoding the New Taliban: Insights from the Afghan Field. Ed. Antonio Giustozzi. HURST Publications Ltd. 2009.
- ↑ „Kabul Center“. Kabul Center. Qaraldi: 2016-yil 31-yanvar.
- ↑ Bergh, Gina and Christian Dennyes and Idrees Zaman. "Conflict analysis: Jaghori and Malistan districts, Ghazni Province." Cooperation for Peace and Unity. April 2009.
Qo'shimcha havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Aholi punktlari xaritasi[sayt ishlamaydi] AIMS, 2002-yil may