Mahmud Ali (davlat arbobi)
| Mahmud Ali | |
|---|---|
মাহমুদ আলী | |
 | |
| Davlat Ministrlar Kengashi vaziri | |
|
Mansab davri 1971-yil 29-dekabr – 2006-yil17-noyabr | |
| Yetakchi | 1970-yildan Pokiston Demokratik partiyasi lideri |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
1919-yil 1-sentabr Silxet okrugi, Sunamganjning Alimabag shahrida huquqshunos, yozuvchi va siyosatchilardan iborat bengal musulmon oilasida |
| Vafoti | 2006-yil 17-noyabr |
| Fuqaroligi | Pokiston fuqarosi |
| Millati | bengal |
| Otasi | Moulvi Mujohid Ali yozuvchi |
| Qarindoshlari |
bobosi: Moulvi Musharraf Ali amakisi: Muhammad Saadulah |
| Dini | Islom, sunniylik |
| Maʼlumoti | 1937-yildan Sunamganj hukumati yubiley o'rta maktabi, Sent-Edmunds kolleji va Sent-Entoni kolleji, Kalkutta universitetida huquq fakultetida |
Mahmud Ali (bengalcha: মাহমুদ আলী : 1919-yil 1-sentabr - 2006-yil 17-noyabr) oʻzining agrar siyosati bilan tanilgan ilgʻor soʻl Pokiston siyosatchisi. U Ozodlik Harakatining bir qismi boʻlgan va Sulhet referendumida Ozodlik Harakatining Sharqiy Bengal bilan birlashishiga olib kelgan muhim rol oʻynagan. Pokistonning Ikkinchi Taʼsis Assambleyasi aʼzosi sifatida u bengal tilini Pokistonning milliy tillaridan biri sifatida tan olishni talab qildi va oʻzining „Nao Belal“ gazetasi orqali bu ishni himoya qildi. U „Bir birlik“ sxemasiga keskin qarshi chiqdi va 1956-yilda birlashishga qarshi ovoz berdi. Assambleya tarqatib yuborilgandan va 1956-yilgi Konstitutsiya bekor qilingandan soʻng u viloyatlarni tiklash va kattalar franshizasiga asoslangan parlament boshqaruv shaklini yaratish ustida ishladi.
Yoshligi va oilasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mahmud Ali 1919-yil 1-sentabrda Silxet okrugi, Sunamganjning Alimabag shahrida huquqshunos, yozuvchi va siyosatchilardan iborat bengal musulmon oilasida tugʻilgan. Uning otasi Moulvi Mujohid Ali yozuvchi, shoir va Aligarh musulmon universitetining huquq fakultetini bitirgan.[1] Uning amakisi Moulvi Munavvar Ali 1946-yilgacha oʻsha paytdagi bosh vazir Muhammad Saadulah davrida Assam hukumatida vazir, keyinroq Sharqiy Bengaliya Qonunchilik Assambleyasining aʼzosi boʻlib ishlagan. Mahmud Alining bobosi va Ali oilasining boshligʻi Moulvi Musharraf Ali asliShahbazpur shahridan boʻlib, u yerda uning baʼzi ajdodlari Bengaliyaning Padma mintaqasida Imperator dengiz flotining Mir ul-Bahr (Bosh qoʻmondoni) boʻlib xizmat qilgan.
Mahmud Ali 1937-yilda Sunamganj hukumati yubiley oʻrta maktabiga oʻqishga kirdi va Silxetdagi MC kollejida tahsil oldi.[1] U Sent-Edmunds kolleji va Sent-Entoni kollejida oʻqishni davom ettirdi va 1942-yilda ingliz tilini imtiyozli diplom bilan tugatdi. Oʻqishni tamomlagandan soʻng Kalkutta universitetida huquq fakultetida tahsil oldi, lekin Ozodlik harakatida ishtirok etgani uchun oʻqishni davom ettirmadi.[1]
Ozodlik harakati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Butun Hindiston musulmonlar ligasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mahmud Ali Raja Mahmudobodlik Butun Hindiston musulmon talabalar federatsiyasi prezidenti boʻlganida Assam viloyati musulmon talabalar federatsiyasining birinchi talaba prezidenti etib saylangan. 1944-yilda Assam viloyati musulmon ligasi prezidenti Moulana Abdul Hamid Xon Bxashani tomonidan Assam musulmon ligasi ishchi qoʻmitasi aʼzosi etib tayinlangan. Keyinchalik u 1946-yilda 26 yoshida bosh kotib etib saylangan.
Fuqarolik itoatsizligi harakati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hindiston hukumati qonuni 1935-yilda Britaniya Hindistonidagi har bir provinsiyada Qonunchilik Assambleyasi uchun qoidalarni ishlab chiqdi. Assam Qonunchilik Assambleyasiga saylovlar 1937-yilda boʻlib oʻtdi.[2] Ser Sayid Muhammad Saadulloh assambleyaga saylandi va oʻsha yili Jinna iltimosiga binoan Butun Hindiston musulmonlar ligasiga qoʻshildi. Saadulloh 1937-yil 1-apreldan 1946-yil 11-fevralgacha uch marta koalitsiya hukumatini boshqargan. U Assamning Pokistonning yangi davlatiga qoʻshilishini qoʻllab-quvvatladi va musulmon immigrantlarni Assamning maʼlum hududlariga cheklab qoʻygan Line Systemga qarshi chiqdi. Tizim 1920-yilda Novgong tumanida paydo boʻlgan va chiziqlar ularni aniqlashda qatʼiy prinsiplarsiz chizilgan.
.jpg)
Immigrantlar muxolifati kuchayib, Bxashani davrida kuchli kuchga aylandi. 1937-yil 15-sentabrda Mahmud Alining amakisi Munavvar Ali Qonunchilik Assambleyasiga Chiziq tizimini bekor qilish toʻgʻrisida qaror qabul qildi.[3] Uning taʼkidlashicha, bengallik muhojirlar Assam provinsiyasiga „farovonlik va boylik“ olib kelishgan.[3] Taklifni Abdul Matin Choudhury qoʻllab-quvvatladi.[3]
Abdul Hamid Xon Bxashani murosasiz munosabatda boʻldi va Assam viloyati musulmon ligasi ishchi qoʻmitasining 1944-yil 15-dekabrda boʻlib oʻtgan rezolyutsiyasi hukumatni „noqonuniy va zararli chiziq tizimini“ bekor qilishga va yersiz bengal muhojirlariga zudlik bilan yer berishga chaqirdi. 1946-yil 11-fevralda Bardoloi bosh vazir etib Kongress vazirligi tuzildi. U 1945-yil 13-iyuldagi Saʼdulla rejimida qabul qilingan qaror asosida koʻchirish yoʻli bilan muhojirlar bilan shugʻullanadi. Bhashani koʻchirishga keskin qarshi chiqdi, yersiz va quvilganlarga „tarqalishni“ maslahat berdi. Assam provinsiyasi musulmonlar ligasi ham Sudda Line tizimining qonuniyligiga eʼtiroz bildirishga qaror qildi.
Viloyat ligasi bosh kotibi Mahmud Ali taʼkidlaganidek, „Musulmonlar ittifoqi barcha holatlarga tayyor va tanlangan yoʻldan bir qarich ham ortga qaytmaydi. Ular axloqiy kuchga asoslanmagan har qanday qonunlarni eʼtiborsiz qoldirishga qatʼiy qaror qildilar“. Viloyat ligasining ishchi qoʻmitasi 1946-yil 17- va 18-noyabrda yigʻilib, masalani Liaquat va Neru arbitrajiga topshirishni taklif qildi. Bu taklif Bosh vazir Bardoloi tomonidan rad etildi va koʻchirish amaliyotlari davom etdi. 1946-yil dekabr oyining oxirlarida Bxashani Mahmud Ali bilan birgalikda Assam hukumatining koʻchirish siyosati va musulmonlarni repressiya qilishiga qarshi fuqarolik itoatsizligi dasturini ishlab chiqdi. Ali harakatni boshlash uchun ruxsat soʻrab AIML Harakat qoʻmitasi raisiga telegraf xabari yubordi. Biroq, Liga Oliy qoʻmondonligi tashviqotni toʻxtatdi.
Viloyat ligasi 1947-yil 9-fevralda Silxetda yigʻildi va harakat nodavlat va zoʻravonliksiz boʻlishiga qaror qilindi. Bir nechta konferensiyalar, shu jumladan Bengal viloyati ligasi bilan qoʻshma konferensiya boʻlib oʻtdi. Goalparada 75 000 dan ortiq kishi ishtirok etgan konferensiyada qurolli kurash uchun taʼlim berishga qaror qilindi va turli joylarda Musulmon Milliy Gvardiyasi Oʻquv markazlari ochildi. Konferensiya oʻtkaziladigan joy Purba Pakistan Killa deb nomlandi, u tashviqot dasturini boshlash uchun asos boʻlib xizmat qildi. 1947-yil 9-martda boʻlib oʻtgan yigʻilishda Liganing roziligisiz Fuqarolik boʻysunmaslik harakatini boshlash toʻgʻrisida qaror qabul qilindi. Mahmud Ali varaqada — „Ozodlik uchun kurash Assamda boshlanadi“ deb yozdirib, Bengal va Assamning yersiz aholisini Assamdagi barcha boʻsh yerlarni egallab olishga va hukumatning barcha qonunlariga qarshi turishga taklif qildi.
Bhashani va Ali keyinchalik hibsga olindi va 3-iyun rejasi eʼlon qilinganidan keyin qoʻyib yuborildi.
.jpg)
.jpg)
Sulhet referendumi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Liga va Kongress rahbarlari tomonidan kelishilgan 3-iyun rejasiga (Mountbatten rejasi) koʻra, Britaniya Hindistonidan boʻlingan ikkita yangi hukmronlik oʻrtasidagi chegaralar Sir Kiril Radklif boshchiligidagi chegara komissiyasi tomonidan belgilanishiga qaror qilindi. Panjob va Bengal qonun chiqaruvchi assambleyalari boʻlinish foydasiga qaror qildi va musulmonlar koʻp boʻlgan tumanlar Pokiston hukmronligining bir qismini tashkil etdi. Chegara viloyati va Silxetda ularning taqdirini hal qilish uchun referendum oʻtkazildi.
Ali va Bxashani butun Assamda referendum oʻtkazilmasligi haqidagi qarordan hafsalasi pir boʻldi va Bxashani norozilik sifatida referendumdan voz kechdi. Biroq, Ali qamoqdan chiqqandan soʻng, u oʻz saʼy-harakatlarini Sulhet referendumiga qaratdi.i.
Pokiston (1947-1971)[tahrir | manbasini tahrirlash]
.jpg)
Bengal tili harakati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bengal tili harakati paytida Ali urdu tili bilan birga bengal tilini Pokistonning milliy tillaridan biri sifatida kiritishni talab qildi. U dehqonlar va ishchilar sinflarining ishini targʻib qilish va bengal tilini davlat tili sifatidagi talabini oshirish uchun haftalik „Nao Belal“ gazetasini chiqardi. Harakat muvaffaqiyatli boʻldi va bengal tili ikkinchi taʼsis majlisida va 1956-yil Konstitutsiyasida davlat tili sifatida tan olindi.
Ganatantri Dal[tahrir | manbasini tahrirlash]
Musulmonlar Ligasi hukumatidan koʻngli qolgan Ali 1952-yilda partiyani tark etdi va 1953-yil 19-yanvarda Kisan rahbari Hoji Muhammad Danesh bilan dunyoviy siyosiy partiya Ganatantri Dalga asos soldi.[4] Ganatantri Dal birinchi boʻlib musulmon boʻlmaganlarga teng huquqli ravishda eshiklarini ochdi va dunyoviy konstitutsiyani talab qildi. Partiya manifestida feodalizmni hech qanday tovonsiz tugatish, siyosiy mahbuslarni ozod qilish, Hamdoʻstlikdan ajralib chiqish, jut savdosini milliylashtirish, ayollar va ozchiliklarning ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy sohalarda teng huquqliligi, Pokiston va Hindiston oʻrtasida viza tizimini bekor qilish talablari kiritilgan edi.[5]
Ali Liganing gʻarbparast pozitsiyasiga qarshi chiqdi va mustaqil tashqi siyosat yuritishga chaqirdi. Mahmud Ali 1954-yil 19-aprelda imzolangan AQSh-Pokiston harbiy yordam paktiga qarshi chiqdi va oʻz partiyasining murojaatiga koʻra deyarli barcha siyosiy partiyalar „AQSh-Pokistonga qarshi harbiy pakt kuni“ni nishonladi[6][7].
Ali 1965-yilda Milliy demokratik front vakili sifatida Sulhet-I saylov okrugi boʻyicha Pokiston Milliy Assambleyasining aʼzosi etib saylangan.[8][9] U 1970-yilgi saylovda Pokiston Demokratik partiyasidan assambleyaga nomzod sifatida yutqazdi.[8]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „A Freedom Fighter“. The Concept. 26-jild. Islamabad: Raja Afsar Khan. December 2006. OCLC 7810867. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ National Informatics Centre. „A Brief Historical Profile of Assam Legislative Assembly“. Assam Legislative Assembly. Qaraldi: 17-noyabr 2015-yil.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Dev, Bimal. Assam Muslims: Politics and Cohesion. Delhi, India: Mittal Publications, 1985 — 31 bet. OCLC 568467992.
- ↑ Nair, Bhaskaran. Politics in Bangladesh: A Study of Awami League 1949-58. New Delhi: Northern Book Centre, 1990 — 154 bet. ISBN 81-85119-79-1.
- ↑ Aziz, Khursheed Kamal. Party Politics in Pakistan. Sang-e-Meel, 1976 — 133 bet. OCLC 561357890.
- ↑ Jalal, Ayesha. The State of Martial Rule: The origins of Pakistan's political economy of defence. Lahore, Pakistan: Vanguard Books, 1991 — 190 bet. ISBN 969-402-036-0.
- ↑ Mustafa, Ghulam (1–noyabr 2010–yil). „Alliance Politics in Pakistan: A Study of the United Front“ (PDF). Pakistan Journal of History and Culture. XXXI-jild. Qaraldi: 17–noyabr 2015–yil.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ 8,0 8,1 Syed Nur Ahmad. From Martial Law To Martial Law: Politics In The Punjab, 1919-1958 Baxter: . Westview Press [First published in Urdu in 1965], 1985 — 414–415 bet. ISBN 0-86531-845-X. „He was elected to the National Assembly in 1965 as a representative of the National Democratic Front from Sylhet District. In 1970, by now a member of the Pakistan Democratic Party, he was defeated for election to the National Assembly.“
- ↑ „List of Members of the 4th National Assembly of Pakistan from 1965-1969“. National Assembly of Pakistan.