Luhya

Luhya (luya, abaluya) — luhya tilida gaplashadigan va asosan, Keniyada — 4 million kishi va Tanzaniyada — 750 ming kishi, yashovchi Bantuga mansub xalqlar guruhi Luhyada anʼanaviy eʼtiqodlar saqlab qolingan; ularning baʼzilari katoliklar, baʼzilari kvakerlar, baʼzilari afro-xristian kultlari tarafdorlaridir (Sapronov 2000: 213).

Luhya xalqlari orasida 0,5 Mb gacha neandertal aralashmasi aniqlangan.

Tili

Ular Bantu guruhiga mansub Luhya (Luya) tillarida gaplashadilar (Olderogge, Potekhin 1954: 133).

Anʼanaviy mashgʻulotlari

Luhya aholisi partov yer qishloq xoʻjaligi (joʻxori, elevsina, simsim, dukkakli ekinlar, shirin kartoshka, banan) va oʻrmondagi daraxtlarni yoqib oʻrnida qishloq xoʻjaligi bilan shugʻullangan. Hozirgi vaqtda ular intensiv tovar qishloq xoʻjaligiga oʻtishgan. Paxta, yeryongʻoq, shakarqamish, kofe kabi ekinlarni yetishtirishadi. Yerni qayta ishlash usulining oʻzgarishi mustamlakachilik davrida yerlarning yoʻqotilishi natijasida sodir boʻlgan. Anʼanaviy ravishda ov va baliq ovlash bilan shugʻullanishadi. Luxyalar — mohir jangchilardir (Sapronov 2000: 213). Hunarmandchilik — muayyan oilalarning imtiyozlari hisoblanadi; teriga ishlov berish, temirchilik, baliq ovlash uchun toʻr toʻqish rivojlangan (Olderogge, Potexin 1954: 133).

Turmush tarzi

Anʼanaga koʻra, luhyalar kulbalarini loy bilan birlashtirishgan tayoqlar yordamida qurishgan. Konussimon tom (odatda oʻtdan qilingan) devorlardan osilib, ayvon hosil qiladi. Kulbalar aylana shaklida joylashtirilgan, shuning uchun toʻsiqlar yoki devorlar bilan oʻralgan, aylana shaklidagi qishloqlarni hosil qiladi. Anʼanaviy kiyim — bu erkaklar uchun charm yopinchiq va ayollar uchun songa bogʻlanadigan bogʻich, metall va kauri chigʻanogʻidan yasalgan zargarlik buyumlari, erkaklar, baʼzan, kovri bilan bezatilgan charm bosh kiyishgan. Koʻpincha oʻsimlikdan tayyorlangan ovqatlar, shuningdek, yovvoyi hayvonlarning suti va goʻshtini isteʼmol qilishadi (Lvova 1984: 39).

Madaniyati

Ajdodlarga sigʻinish, afsungarlik va sehr keng tarqalgan. Luhyalarda yomgʻirni chaqirish va shamolni daf qiliish uchun marosimlar boʻlgan. Musiqiy folklor saqlanib qolgan (Lvova 1984: 39).

Adabiyotlar

• Olderogge D. A., Potexin I. I. / Ch. ed. Smirnov S. R. // Afrika xalqlari. — M.: SSSR Fanlar akademiyasi, 1954. — 341 b.
• Lvova E.S. Afrika etnografiyasi. / javob. ed. Lvova E. S. — M.: Nauka, 1984. — 213 p.
• Sapronov K. V. Luxya // Dunyo xalqlari va dinlari./ ch. ed. Tishkov V.A. ; Tahririyat hay’ati: Artemova O. Yu., Artyunov S. A., Kojanskiy A. N. — M. : Buyuk rus entsiklopediyasi, 2000. — 615 p.