Kuzbass konchilari xotirasi haykali
Kuzbass konchilari xotirasi haykali — Rossiya Federatsiyasining Kemerovo shahrida oʻlgan konchilarga bagʻishlangan yodgorlik. Ernst Neizvestniy haykali 2003-yilda Krasnaya Gorka muzey-qoʻriqxonasi hududida shahar va Tom daryosiga qaragan tepalikning tepasida ochilgan. Kemerovo viloyati maʼmuriyati yodgorlikka mintaqaning meʼmoriy va tarixiy ramzi maqomini berdi[1].
Konchilar mehnatining buyukligi va qahramonligini toshda aks ettirish gʻoyasi XX-asrning oʻrtalarida Kuzbassda tugʻilgan. 1969-yilda RSFSR Vazirlar Kengashi Kemerovoda „Konchilar shon-sharafi“ yodgorligini yaratishga qaror qildi, ammo sotsializm yillarida u qogʻozda qoldi[2]. Ernst Neizvestniy mintaqaning uzoq yillik rahbari Aman Tuleevning iltimosiga koʻra halok boʻlgan konchilarga yodgorlik oʻrnatish gʻoyasini oldi. Haykaltaroshning oʻzi aytganidek, yodgorlikning badiiy gʻoyasi unga hokimning „har bir yonayotgan lampochkada bir tomchi konchi qoni bor“[3] degan soʻzlaridan keyin paydo boʻldi.
Ernst Neizvestniy yodgorlik uchun shahar markazidan uzoqda joylashgan baland joy tanlashni taklif qildi, shunda odamlar unga shunchaki oʻtib ketmasdan, maqsadli borishlari kerak edi. Bu maʼno bilan taʼriflangan: aynan Krasnaya Gorkada 1721-yilda birinchi koʻmir kashf etilgan boʻlib, bu Kuzbass va Kemerovo shahrining paydo boʻlishiga olib keldi. Konchining bronza haykali Amerika Qoʻshma Shtatlarida quyilib, Rossiyaga dengiz orqali yetkazib berildi. Yodgorlikning ochilishi 2003-yil 28-martda uning muallifi ishtirokida kasb bayrami — Konchilar kuni[4] ga toʻgʻri keldi.
Balandligi 7 metr va ogʻirligi 5 tonna boʻlgan bronza haykal qora granit poydevorga oʻrnatilgan. Charchagan yuzli konchining qiyofasi ramziy maʼnoda koʻmir blokidan koʻtarilib, oʻng qoʻli bilan bolgʻaga suyanib, chap qoʻlini koʻmir boʻlagi bilan koʻkragiga koʻtaradi. Uning yonayotgan yuragi bir vaqtning oʻzida olov qutisi boʻlib, u erda tunda qizil olov yoqiladi, bu „qora oltin“ uchun toʻkilgan qonni anglatadi.
Yodgorlik Ernst Neizvestniyning estetikasi uchun anʼanaviy — keng koʻlamli, ifodali va chuqur ramziy maʼnoga ega boʻlib, hayratni va fikrni uygʻotadi. Yodgorlik haykaltarosh — Oʻlik askar Prometeyning bir qator qahramonlik obrazlarining davomi va rivojlanishi sifatida qabul qilinadi[5]. Shaklning tagidagi niqoblar Magadan va Yekaterinburgdagi qaygʻu niqoblarini aks ettiradi va (Vorkutadagi muvaffaqiyatsiz yodgorlik bilan birgalikda) ramziy „qaygʻu xochi“ ni yaratadi[3].
„Ushbu yodgorlik qurbonlarga emas. Fidokorona, qurbonlik ishi? Ha. Ammo bu erda asosiy yoʻl qarshilik. Eng qiyin va eng xavfli ishning qahramonligi, bu behuda harbiy xizmatga teng emas“.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Монумент «Память шахтерам Кузбасса» на сайте музея-заповедника «Красная Горка»“. 2020-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-noyabr.
- ↑ Istoriya Kuzbassa: uchebnik / S. P. Zvyagin, V. M. Zinyakova, O. S. Krasilnikova i dr.; Kemerovskiy texnologicheskiy in-stitut piщevoy promishlennosti. — Kemerovo, 2014. — 368 s. ISBN 978-5-89289-835-5, str.274.
- ↑ 3,0 3,1 Konstantin Antonov. Pamyatnik shaxteram v Kemerovo — po zamislu Ernsta Neizvestnogo, chast simvolicheskogo kresta skorbi. Perviy kanal. 28-avgusta 2003 g.
- ↑ „Марина Калегина. Путин возложил цветы к монументу «Память шахтёрам Кузбасса». [[Life (интернет-издание)]]. 27 августа 2018 г.“. 2020-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-noyabr.
- ↑ „Автор монумента «Память шахтёрам Кузбасса» Эрнст Неизвестный отмечает своё 90-летие. Онлайн-журнал «Сибдепо». 9 апреля 2015 г.“. 2020-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 28-noyabr.