Konfabulyatsiya

Psixologiyada konfabulyatsiya — bu oʻzi yoki dunyo haqida yolgʻon uydirma boʻlib, xotirasidagi boʻshliqlarni yolgʻon (hayotda sodir boʻlmagan) voqealar hisobiga toʻldirishga harakat qiladi. Bu odatda miya shikastlanishining maʼlum turlari (ayniqsa, miya oldingi sohasidagi bogʻlovchi arteriyadagi anevrizma) yoki demensiyaning maʼlum bir turi bilan bogʻliq^[1]. Bu sohada hali ham tadqiqotlar davom etayotganiga qaramay, konfabulyatsiyaning asosiy sababi oldingi miya sohasi (taxminan, bosh miya katta yarimsharlari oldingi ostki sohasi) deya hisoblanadi. Konfabulatsiya qiluvchi odamlar noaniq noaniqliklardan tortib syurreal uydirmalargacha boʻlgan notoʻgʻri xotiralarga ega boʻlishadi va xotiralarning vaqtinchalik tuzilishida (vaqt, ketma-ketlik yoki davomiylik) chalkashlik yoki buzilishlarni oʻz ichiga olishi mumkin.^[2] Umuman olganda, ular bir-biriga qarama-qarshi dalillar bilan eʼtiroz bildirishsa ham, oʻz xotiralariga juda ishonadilar.^[3]

Simptomlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Konfabulyatsiya bir nechta xususiyatlar bilan bogʻliq:

Odatda ogʻzaki bayonotlar, lekin ogʻzaki boʻlmagan imo-ishoralar yoki harakatlar ham boʻlishi mumkin.

Tarixiy faktlar, ertaklar yoki semantik xotiraning boshqa jihatlari kabi avtobiografik va shaxsiy boʻlmagan maʼlumotlarni oʻz ichiga olishi mumkin.

Hisob fantastik yoki izchil boʻlishi mumkin.

Hisobning asosi ham, tafsilotlari ham yolgʻon boʻlishi mumkin.

Hisobot odatda bemorning haqiqiy tajribalari, shu jumladan oʻtmish va hozirgi fikrlari xotirasidan olinadi.

Bemor hisoblarning buzilishi yoki notoʻgʻriligini bilmaydi va xatolar koʻrsatilganda tashvishlanmaydi.

Hisob ortida yashirin motivatsiya yoʻq.

Bemorning shaxsiy tuzilishi ularning konfabulatsiya qilishga tayyor boʻlishida rol oʻynashi mumkin.^[4]

Tashxisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻz-oʻzidan paydo boʻladigan konfabulatsiyalar, ularning ixtiyoriy tabiati tufayli, laboratoriya sharoitida manipulyatsiya qilinishi mumkin emas.^[5] Biroq, qoʻzgʻatilgan konfabulatsiyalar turli nazariy kontekstlarda oʻrganilishi mumkin. Qoʻzgʻatilgan konfabulatsiyalar asosida topilgan mexanizmlar spontan konfabulatsiya mexanizmlariga nisbatan qoʻllanilishi mumkin. Konfabulyatsiyani oʻrganishning asosiy sharti shaxsning xotira testlarida xatolar va buzilishlarni topishdan iborat.

Davolash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Konfabulyatsiyani davolash, agar aniqlansa, sabab yoki manbaga bogʻliq. Masalan, Wernicke-Korsakoff sindromini davolash tiamin tanqisligini bartaraf etish uchun B vitaminining katta dozalarini oʻz ichiga oladi.^[6] Agar maʼlum fiziologik sabab boʻlmasa, konfabulyatsiyani davolash uchun umumiy kognitiv usullardan foydalanish mumkin. 2000-yilda nashr etilgan amaliy tadqiqot shuni koʻrsatdiki, Oʻz-oʻzini nazorat qilish treningi (SMT) ^[7] delusional konfabulatsiyani kamaytiradi. Bundan tashqari, yaxshilanishlar uch oylik kuzatuvda saqlanib qoldi va kundalik sozlamalar uchun umumlashtirilganligi aniqlandi. Ushbu davolash istiqbolli boʻlib tuyulsa-da, umumiy konfabulyatsiya populyatsiyasida SMT samaradorligini aniqlash uchun yanada qatʼiy tadqiqotlar talab etiladi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Berrios G E (1998) Confabulations: A Conceptual History. Journal of the History of the Neurosciences. 7: 225-241.
↑ Pendick, Daniel (Summer 2000). „The truth about confabulation“. Memory Loss & the Brain: Newsletter of the Memory Disorders Project. Rutgers University-Newark. Archived from the original on 9 March 2002. Retrieved 7 April 2022.
↑ Matthews, Paul M.; McClelland, James L. (2010). Nalbantian, Suzanne (ed.). The memory process: neuroscientific and humanistic perspectives. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. ISBN 978-0-262-01457-1.
↑ Moscovitch M. 1995. „Confabulation“. In (Eds. Schacter D. L., Coyle J. T., Fischbach G. D., Mesulum M. M. & Sullivan L. G.), Memory Distortion. pp. 226-51. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
↑ Gilboa, A. (13 April 2006). „Mechanisms of spontaneous confabulations: a strategic retrieval account“. Brain. 129 (6): 1399-1414. doi:10.1093/brain/awl093. PMID 16638795.
↑ Spiegel, D. R.; Lim, K. J. (2011). „A Case of Probable Korsakoff’s Syndrome: A Syndrome of Frontal Lobe and Diencephalic Structural Pathogenesis and a Comparison with Medial Temporal Lobe Dementias“. Innovations in Clinical Neuroscience. 8 (6): 15-19. PMC 3140893. PMID 21779537.
↑ Dayus, B.; Van Den Broek, M. D. (2000). „Treatment of stable delusional confabulations using self-monitoring training“. Neuropsychological Rehabilitation. 10 (4): 415-27. doi:10.1080/096020100411998. S2CID 145657555.

[1] Berrios G E (1998) Confabulations: A Conceptual History. Journal of the History of the Neurosciences. 7: 225-241.

[2] Pendick, Daniel (Summer 2000). „The truth about confabulation“. Memory Loss & the Brain: Newsletter of the Memory Disorders Project. Rutgers University-Newark. Archived from the original on 9 March 2002. Retrieved 7 April 2022.

[3] Matthews, Paul M.; McClelland, James L. (2010). Nalbantian, Suzanne (ed.). The memory process: neuroscientific and humanistic perspectives. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. ISBN 978-0-262-01457-1.

[4] Moscovitch M. 1995. „Confabulation“. In (Eds. Schacter D. L., Coyle J. T., Fischbach G. D., Mesulum M. M. & Sullivan L. G.), Memory Distortion. pp. 226-51. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.

[5] Gilboa, A. (13 April 2006). „Mechanisms of spontaneous confabulations: a strategic retrieval account“. Brain. 129 (6): 1399-1414. doi:10.1093/brain/awl093. PMID 16638795.

[6] Spiegel, D. R.; Lim, K. J. (2011). „A Case of Probable Korsakoff’s Syndrome: A Syndrome of Frontal Lobe and Diencephalic Structural Pathogenesis and a Comparison with Medial Temporal Lobe Dementias“. Innovations in Clinical Neuroscience. 8 (6): 15-19. PMC 3140893. PMID 21779537.

[7] Dayus, B.; Van Den Broek, M. D. (2000). „Treatment of stable delusional confabulations using self-monitoring training“. Neuropsychological Rehabilitation. 10 (4): 415-27. doi:10.1080/096020100411998. S2CID 145657555.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]