Kokiya-Isar
Kokiya-Isar — Sevastopolning Balaklava tumanidagi XIII-XIV asrlarga oid oʻrta asr istehkomining xarobalari. Krimning janubi-gʻarbiy qismida, Qoʻriqxona qishlogʻidan 5 km janubda, Aya burni[1] tepasida, Kokiya-Kaya togʻida[2] joylashgan (Piter Koeppen uni Keshleme-Kaya[3] deb atagan). Qal’aning oʻlchamlari 110 dan 70 m gacha, maydoni 0,58 ga, uzunligi taxminan 52 m devor bilan oʻralgan; devorning janubiy va shimoliy yonbagʻirlari 30 m masofada toʻrtburchaklar minoralar bilan yopilgan (6,5 dan 8 m gacha boʻlgan janubiy minora donjon boʻlib xizmat qilishi mumkin edi), barcha binolar qum-ohakli ohak ustida molozdan qurilgan. Yaqin vaqtgacha devorlar 4 m balandlikda, qalinligi 1,4-1,6 m poydevorda (hozirgi torfli qal’a) saqlanib qolgan. Ichkaridan qal’a devoriga turli binolar tutashgan, burnining gʻarbiy uchida kichik bir apsisli cherkov xarobalari joylashgan. Bir necha oʻn yillar davomida Isar hududida harbiy qism joylashgan boʻlib, oʻrta asr binolaridan deyarli hech narsa qolmagan[1].
Oʻrganish tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qal’a haqida birinchi eslatmani 1793-1794-yillarda Piter Pallas qoldirgan[4][5], shuningdek, E. E. Keller tomonidan 1821 Torid togʻlari haqidagi „Hisobot …“ da eslatib oʻtilgan — birgacha devor qoldiqlari. va qalinligi bir yarim metr, balandligi 2 metrgacha boʻlgan toʻrtburchakli minora, uning yonida toʻrtta arshin darvozasi[3] boʻlgan 9-6 pogʻonali minora. Dyubua- de-Monper qal’asiga tashrif buyurib, u uni „… tartibsiz uchburchak, uning asosi devor …“ deb taʼriflagan sayohatchi cherkov qoldiqlarini koʻrgan va "u erda yashash izlari kamligini taʼkidlagan "[6]. Vasiliy Xristoforovich Kondaraki istehkom Kuchuk-Muskomya aholisi tomonidan boshpana sifatida qurilgan deb hisoblagan[7]. Nikolay Ernst 1935-yilda qal’ani „yunon-gotik“ deb taʼkidlab, yaxshi saqlangan va uni diqqatga sazovor joylarga tashrif buyurish uchun tavsiya qilgan[8]. O. I. Dombrovskiy Kokiya- Isarni Varnut vodiysidagi manor tipidagi kichik aholi punktlari uchun XIII-XV asrlardagi panoh deb hisoblagan[9].
Soʻnggi yillarda olib borilgan tadqiqotlar natijasida Kokia-Isar 13-asrning „bir qatlamli“ arxeologik obyekti ekanligi aniqlandi. Oʻsha paytda bunday istehkomlarning paydo boʻlishi tarixchilar tomonidan Qrimga tatar-moʻgʻul bosqinlari (1223-yildan boshlab), Saljuqiylar kengayishi va togʻli Kramning Trebizond imperiyasiga oʻtishi bilan bogʻliq[10].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Мыц В.Л. „Укрепления Таврики X - XV вв“,. . Киев: Наукова думка, 1991 — 140 bet. ISBN 5-12-002114-X.
- ↑ „Туристическая карта Крыма. ЮБК.“. ЭтоМесто.ru (2007). Qaraldi: 2021-yil 3-oktyabr.
- ↑ 3,0 3,1 Пётр Кеппен. О древностях южнаго берега Крыма и гор Таврических.. СПб: Императорская академия наук, 1837 — 208—210 bet.
- ↑ Келлер К.Э. Донесение, представленное Императорской академии наук академиком Келлером о путешествии его в Крым в 1821 г..Этот шаблон использует устаревший параметр «название». Пожалуйста, отредактируйте эту статью, заменив «название» на «заглавие».
- ↑ Пётр Симон Паллас. Наблюдения, сделанные во время путешествия по южным наместничествам Русского государства в 1793—1794 годах., Российская Академия наук, Научное наследство, Москва: Наука, 1999 — 54 bet. ISBN 5-02-002440-6. (Wayback Machine saytida 2021-02-04 sanasida arxivlangan)
- ↑ Ф. Дюбуа де Монпере. Путешествие в Крым, Путешествие по Кавказу, к черкесам и абхазам, в Грузию, Армению и в Крым. Симферополь: Бизнес-Информ, 2009. ISBN 978-966-648-218-4.
- ↑ Василий Христофорович Кондараки „Байдарская долина в Таврическом полуострове“,. Записки Одесского Общества Истории и Древностей. Одесса: Типография Алексомати, 1868 — 288—289 bet. (Wayback Machine saytida 2021-10-03 sanasida arxivlangan)
- ↑ Н.Л. Эрнст „Описание памятников“,. Социалистическая реконструкция Южного берега Крыма. Симферополь: Гос. издательство Крымской АССР, 1935 — 430 bet.
- ↑ Домбровский О. И. „Средневековые поселения и "Исары" Крымского Южнобережья“,. Феодальная Таврика. Киев: Наукова думка, 1974 — 10, 20 bet.
- ↑ {{{заглавие}}}.