Kinjal (gipersonik raketa tizimi)

    Ishorat qoʻshish
    Vikipediya, ochiq ensiklopediya
    Ulugʻ Vatan urushidagi gʻalabaning 73 yilligiga bag'ishlangan paradda Kinjal gipertovushli raketasi modeli bilan MiG-31K namoyishi.

    9-A-7660 Kinjal[1] (bir qator manbalarda X-47M2 Kinjal[2][3]) - Rossiyaning gipertovushli aviatsiya raketa tizimi. Kompleksning 9-S-7760[4] gipersonik raketalari statsionar obyektlarga ham, yer usti kemalariga ham zarba berishga qodir: samolyot tashuvchilar, kreyserlar, esmineslar va fregatlar[5]. "Vedomosti" xabar berishicha, Birlashgan aviatsiya korporatsiyasidan olingan maʼlumotlarga koʻra, bu Iskandar majmuasining aviatsiya versiyasi hisoblanadi[6].

    Muvaffaqiyatli sinovlardan so'ng, 2017-yil 1-dekabrda u Janubiy harbiy okrug aerodromlarida eksperimental jangovar vazifani bajarishga kirishgan[7][8]. 2018-yilning fevral-mart oylarida raketa tizimining tezkor harbiy sinovlari boshlangan[3].

    Birinchi marta Kinjal majmuasining paydo bo'lishi Rossiya Prezidenti Vladimir Putin tomonidan 2018-yil mart oyida Federal Majlisga Murojaatnomasida keng jamoatchilikka eʼlon qilindi, uning davomida raketa tizimini sinovdan oʻtkazgan video materiallar namoyish etildi[9]. Ular jangovar platformaning (tashuvchi samolyot) funksiyalarini uzoq masofaga uchuvchi MiG-31 tovushdan tez qiruvchi-toʻxtatuvchisi tomonidan bajarilishini koʻrsatadi[10]. Taʼkidlanishicha, raketa maʼlum bir nuqtaga tushirilgandan soʻng, gipertovush tezligida uchib , tovush tezligidan 10 marta oshib ketgan va butun parvoz yoʻlida manevr qilgan. Xususiyatlarning bunday kombinatsiyasi kompleksning raketasiga barcha mavjud havo mudofaasi va raketaga qarshi mudofaa tizimlarini ishonchli tarzda yengib oʻtishga imkon beradi. Eʼlon qilingan tezlikka erishish uchun raketa tashuvchi tomonidan tarqatilishi kerak va MiG-31 buning uchun eng mos keladi[11]. Rossiya Aerokosmik kuchlari bosh qoʻmondoni Sergey Surovikinning so'zlariga ko'ra, yuqori aniqlikdagi "Xanjar" aeroballistik raketasiga ega aviatsiya raketa tizimining yaratilishi gipertovushli qurol tizimlarini rivojlantirishda muhim yutuq bo'lgan[12].

    Harbiy ekspert, "Vatan Arsenali" jurnali bosh muharriri Viktor Muraxovskiyning BBC rus xizmatiga aytishicha, yangi raketa qanotli emas, balki "aeroballistik", raketaning traektoriyasi yuqori tezlik tufayli saqlanib qolgan. Ushbu raketani uchirish uchun maxsus takomillashtirilgan MiG-31 qiruvchi samolyoti aslida atmosferaning zich qatlamlaridan tashqarida 12 dan 15 ming metrgacha balandlikda uchirishning birinchi bosqichi bo'lib xizmat qiladi. Raketaning parvozi havoning sezilarli qarshiligini oldini olish uchun stratosferaning chekkasida ham amalga oshiriladi[13].

    .

    Sinov[tahrir | manbasini tahrirlash]

    • 2017-yil 1-dekabrdan boshlab Janubiy harbiy okrugda 10 ta MiG-31K eksperimental jangovar navbatchilikda bo'ldi.
    • 19.07.2018-yil holatiga ko'ra, eksperimental jangovar navbatchilik paytida 350 dan ortiq parvozlar amalga oshirildi, shu jumladan 70 dan ortig'i parvoz paytida yoqilg'i quyish bilan.
    • 2019-yil 20-fevral holatiga koʻra, eksperimental jangovar navbatchilik davrida Qora va Kaspiy dengizlari suvlari ustida 380 dan ortiq havo-patrul parvozlari amalga oshirildi[14].
    • 2018-yil aprel oyidan boshlab strategik oldini olish choralari doirasida Kinjal kompleksiga ega MiG-31 samolyotlari Qora va Kaspiy dengizlari suvlarida rejali havo kuzatuvini amalga oshirmoqda.
    • Amalga oshirilayotgan tadbirlar davomida xodimlar, shu jumladan, ekspluatatsion aerodromlardan tayinlangan vazifalarni tayyorlash va muvaffaqiyatli bajarish uchun zarur bo'lgan ko'nikmalarni oladi.
    • Uzoq masofali aviatsiya ekipajlari bilan birgalikda quruqlikdagi va dengizdagi nishonlarni yoʻq qilish boʻyicha amaliy harakatlarni ishlab chiqish bilan taktik parvoz mashgʻulotlari oʻtkazildi. Ushbu mashq davomida Kinjal havo-raketa komplekslari va Tu-22M3 uzoq masofali bombardimonchi samolyotlarini, shuningdek, havo hujumi guruhlari harakatlari uchun qiruvchi havo qoplamini rejalashtirish, tayyorlash va birgalikda foydalanish masalalari batafsil ishlab chiqildi. Koʻrilgan chora-tadbirlar natijasida barcha belgilangan jangovar tayyorgarlik vazifalari sifatli va oʻz vaqtida bajarildi, parvoz ekipaji quruqlikdagi va dengizdagi nishonlarni yoʻq qilish boʻyicha birgalikdagi amaliy harakatlar uchun zarur koʻnikmalarga ega boʻldi.[15][16]
    • 2018-yil davomida aniqlik xususiyatlarini tasdiqlash uchun turli masofalarda joylashgan nishonlarga nisbatan murakkab meteorologik sharoitlarda amaliy raketa uchirishlari amalga oshirildi.
    • 2019-yil fevral oyida Kinjal raketalari qiyin ob-havo sharoitida sinovlarni muvaffaqiyatli yakunlab, 1000 kilometr masofadagi avtomobildan katta boʻlmagan nishonlarga zarba berdi[17].
    • 2019-yil 10-avgust kuni Dubrovichi poligonida boʻlib oʻtgan Xalqaro armiya oʻyinlari 2019 Aviadarts musobaqasida Kinjal raketalaridan foydalanish birinchi marta omma oldida namoyish etildi[18].
    • 2019-yil noyabr oyi oʻrtalarida Kinjal raketasi Arktikada MiG-31K samolyotidan muvaffaqiyatli sinovdan oʻtkazildi[19].
    • 2021-yil 21-dekabr kuni Rossiya mudofaa vaziri Sergey Shoygu Rossiya prezidenti ishtirokidagi Mudofaa vazirligi kollegiyasining kengaytirilgan yigʻilishida Kinjal raketasiga ega MiG-31K qiruvchilarining alohida aviatsiya polkini tuzish haqida ma’lum qildi[20].

    Jangovar foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

    18-mart kuni Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida rus harbiylari Kinjal raketasidan foydalandi, ehtimol MiG-31K, Rossiya Mudofaa vazirligining ma'lumotlariga ko'ra, Ukraina g'arbidagi o'q-dorilar omboriga zarba berdi, bu birinchi jangovar foydalanish bo'lgan. Ushbu jarayonga jahonda birinchi bo'lib gipertovushli qurollardan foydalanish deb qaraladi[21][22].

    18-mart, Ukrainaga qarshi urush paytida Ivano-Frankivsk viloyatidagi harbiy ob'ektlarda nishonlarga zarba berishda foydalanilgan.

    7-avgust kuni Ukrainaga qarshi urush paytida rus harbiylari Vinnitsa viloyatidagi harbiy ob'ektlarda MiG-31K samolyotidan[23] X-47M Kinjal raketalarini ishlatgan.

    Taktik va texnik xususiyatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

    • Tashuvchi (boshlovchi) :
      • MiG-31K - 1 ta raketa
      • Tu-22M3M - 4 ta raketa[24]
      • Tu-160 - ikkita barabanning har birida 4 ta bo'lishi kerak (ehtimol Su-57 uchun kichikroq versiya)
      • Kelajakda Su-57 - 1 ta raketa[25]
    • Raketa : 9-C-7760 - aeroballistik[26]
    • Kompleksni yo'q qilishning maksimal diapazoni :
      • Oliy qo'mondonning matbuot anjumaniga ko'ra, MiG-31K - 2000 km.[27] MiG-31K uchun[28][29] (tashuvchining jangovar radiusisiz).
      • Tu-22M3 - 3000 km dan ortiq[30]
    • Maksimal tezlik : M = 10-12 (14688 km/soat yoki 4080 m/s gacha)[31]
    • Gipersonik tezlikka erishilganda parvoz balandligi: 20 km[32]
    • KVO: 1 m[32]
    • Jang kallagi turi: an'anaviy yoki yadroviy[33]
    • Jang kallagi og'irligi : 500 kg[32]
    • Qo'llanma: GLONASS tizimidan tuzatish imkoniyati bilan ANN, AWACS, optik qidiruvchi[32]
    • Dvigatel: RDTT[32]

    Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

    1. ↑ Евгений Максимов. „Использование импортной элементной базы в "Искандер" и "Кинжал"“ (8-iyul 2018-yil). 16-may 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi.
    2. ↑ Антон Валагин. „Главком ВКС России раскрыл секрет гиперзвуковой ракеты «Кинжал»“. Российская газета (1-mart 2018-yil). 12-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-mart 2018-yil.
    3. ↑ 3,0 3,1 „ВКС России принимают гиперзвуковые ракеты «Кинжал»“ (ru). naukatexnika.com. 7-may 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6-may 2018-yil.
    4. ↑ Александр Карпенко. „ВОЕННО-ТЕХНИЧЕСКИЙ СБОРНИК «БАСТИОН». №08-2020“ (29-avgust 2020-yil). 1-oktabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 5-sentabr 2020-yil.
    5. ↑ Юрий Авдеев. „В обойме – «Сармат», «Кинжал», «Авангард»...“. Красная звезда (12-mart 2018-yil). 12-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-mart 2018-yil.
    6. ↑ „Эксперты: ракета «Кинжал» — результат модернизации «Искандера»“. Русская служба BBC (11-mart 2018-yil). Qaraldi: 11-may 2018-yil. „После выступления Путина «Ведомости» со ссылкой на источник в Объединённой авиастроительной корпорации сообщили, что эта ракета — результат глубокой модернизации оперативно-тактической аэробаллистической ракеты «Искандер», в результате которой её намеревались запускать с истребителя МиГ-31.“.
    7. ↑ „«Просто фантастика»: какое оружие презентовал Путин“. Газета.ru (1-mart 2018-yil). 5-dekabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-mart 2018-yil.
    8. ↑ „Послание Президента Федеральному Собранию“ (ru). Президент России. Qaraldi: 6-may 2018-yil.
    9. ↑ Роман Азанов. „О каком новом супероружии России рассказал Путин“. ТАСС (1-mart 2018-yil). 9-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-mart 2018-yil.
    10. ↑ „Минобороны РФ опубликовало видео пуска гиперзвуковой ракеты комплекса «Кинжал»“. НТВ (1-mart 2018-yil). 11-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-mart 2018-yil.
    11. ↑ „Истребители с «Кинжалами» стоят на боевом дежурстве“. Газета.Ru. Qaraldi: 6-may 2018-yil.
    12. ↑ „Главком ВКС рассказал об уникальности гиперзвуковой ракеты «Кинжал»“. РБК (1-mart 2018-yil). 28-may 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-mart 2018-yil.
    13. ↑ „Эксперты: ракета «Кинжал» — результат модернизации «Искандера»“. Русская служба BBC (11-mart 2018-yil). Qaraldi: 11-may 2018-yil.
    14. ↑ „Комментарий Министра обороны РФ С. К. Шойгу после Послания Президента РФ Федеральному Собранию. Минобороны России. 20.2.2019“. 1-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-fevral 2019-yil.
    15. ↑ „В ВКС России рассказали об учениях с гиперзвуковыми ракетами «Кинжал». 19.7.2018“. 18-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 7-aprel 2022-yil.
    16. ↑ „Авиационный ракетный комплекс «Кинжал». Минобороны России. 19.7.2018“. 24-iyul 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-iyul 2018-yil.
    17. ↑ „Успешные испытания ракеты "Кинжал"“. Qaraldi: 20-fevral 2019-yil.
    18. ↑ „Действие ракет «Кинжал» впервые показали на конкурсе «Авиадартс»“ (ru). Газета.Ru. 10-avgust 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 10-avgust 2019-yil.
    19. ↑ „Источники: испытания гиперзвуковой ракеты "Кинжал" впервые провели в Арктике“ (ru). ТАСС (30-noyabr 2019-yil). 30-noyabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 30-noyabr 2019-yil.
    20. ↑ „Шойгу заявил о создании авиаполка истребителей МиГ-31К с ракетами «Кинжал» 21.12.2020“. 22-dekabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-dekabr 2021-yil.
    21. ↑ Mark Episkopos. „Russia Unleashes Hypersonic Missiles on Odesa to Disrupt Supply Lines“ (en). The National Interest (10-may 2022-yil). 10-may 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-may 2022-yil.
    22. ↑ „Ukraine conflict: Russia employs 'hypersonicʻ missile for first time“. 12-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-aprel 2022-yil.
    23. ↑ „Удар по Винницкой области: Россия использовала новейшие гиперзвуковые ракеты Кинжал“ (ru). nv.ua. Qaraldi: 8-avgust 2022-yil.
    24. ↑ „Крылатый хищник: как устроен дальний ракетоносец Ту-22М3М. ZvezdaTVnews. 16.8.2018“. 15-oktabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-avgust 2018-yil.
    25. ↑ Александр Хроленко. „Гиперзвуковое оружие России и космическое возбуждение Пентагона“. Sputniknews (10-mart 2018-yil). 11-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-mart 2018-yil.
    26. ↑ „Экипажи ВКС продемонстрируют авиационный ракетный комплекс «Кинжал» во время военного парада на Красной площади“. Министерство обороны Российской Федерации (3-may 2018-yil). 6-may 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6-may 2018-yil.
    27. ↑ „Названа боевая дальность ракеты "Кинжал" — Российская газета“. 3-fevral 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-fevral 2020-yil.
    28. ↑ „"Лисья гончая" с "Кинжалом": как МиГ-31 стал носителем гиперзвукового оружия - Армия и ОПК - ТАСС“. 12-fevral 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 7-fevral 2020-yil.
    29. ↑ „О каком новом супероружии России рассказал Путин - Армия и ОПК - ТАСС“. 1-oktabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 7-fevral 2020-yil.
    30. ↑ „Источник: дальность применения "Кинжала" увеличится на 1000 км с бомбардировщиком Ту-22М3 - Армия и ОПК - ТАСС“. 12-fevral 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 7-fevral 2020-yil.
    31. ↑ „Эксперт: новое российское оружие сделано для адекватного отражения угроз“. РИА Новости (12-mart 2018-yil). Qaraldi: 24-may 2018-yil.
    32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 32,4 Алексей Леонков. „Гиперзвуковой бросок «Кинжала»: конкуренты ещё — в «пелёнках»“. Звезда (23-may 2018-yil). 25-may 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-may 2018-yil.
    33. ↑ Majumdar, Dave „Russia Places 10 Deadly MiG-31s on "Experimental Combat Duty" to Carry "Hypersonic" Missile“ (10-may 2018-yil). 9-noyabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 19-mart 2022-yil. 
    "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kinjal_(gipersonik_raketa_tizimi)&oldid=3152600" dan olindi