Ketrin Enn Porter

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ketrin Enn Porter (inglizcha: Katherine Anne Porter, 15 Индиан-Крик(ingl.)oʻzb., Техас , AQSh — 18 Силвер-Спринг , Merilend, AQSh) — amerikalik jurnalist, yozuvchi va jamoat arbobi.

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kalli Rassell Porterda tugʻilgan Ketrin Enn Porter Harrison Boone Porter va Elis Jons Alice Jones Porter toʻrtinchi farzandi edi. Ularning oila daraxti migrant Deniel Bunga borib taqaladi. Uning otasining ikkinchi amakivachchasi yozuvchi O. Genri (haqiqiy ismi Uilyam Sidni Porter) edi[1]. 1892-yilda Enn ikki yoshga toʻlganda, onasi yana bir tugʻilgandan keyin ikki oy oʻtgach vafot etdi. Ota qolgan bolalarni (katta akasi goʻdakligida vafot etgan) buvisi Ketrin Enn Porterning qoʻlida boqish uchun Kayl (Texas)ga yubordi. Buvining yozuvchi hayotiga taʼsirini keyinchalik uning ismini buvisining nomiga oʻzgartirganligi bilan baholash mumkin.

Buvim Enn 11 yoshida vafot etdi. Shundan soʻng, oila Texas va Luiziana shtatlarining turli shaharlarida, qarindoshlarinikida yoki ijara xonalarida yashagan. Qiz ushbu shaharlardagi bepul maktablarda tahsil olgan va Texasning San-Antonio shahridagi xususiy metodist maktabi Tomas maktabini (Tomas maktabi) tamomlagan. Bu uning savodxonlik maktabidan keyingi taʼlimi edi.

1906-yilda Porter uyini tark etdi va Texasning Lufkin shahrida John Henry Koontz uylandi. Enn erining katolik dinini qabul qildi. Texasning boy dehqon oilasidan boʻlgan Kunz uy zolim boʻlib chiqdi. Bir marta, mast holda, u Ennni zinadan itarib yubordi va uning toʻpigʻini sindirdi. Er-xotin 1915-yilda ajrashishdi[1].

1914-yilda u erini tashlab Chikagoga joʻnab ketdi va u yerda qoʻshimcha filmlarda rol oʻynadi. Keyin u Texasga qaytib, kichik shaharchada aktrisa va qoʻshiqchi boʻlib ishladi. Ajralishdan keyin Porter oʻz ismini Ketrin Ennga oʻzgartirdi. Xuddi shu yili Porter jiddiy kasal boʻlib qoladi. Shifokorlar unga sil kasalligi tashxisini qoʻyishdi va hayotining keyingi ikki yilida, u haqiqatan ham bronxit borligi aniqlanmaguncha, u sanatoriyda boʻlib, u yerda yozuvchi boʻlishga qaror qiladi. 1917-yilda u Fort Worth Critic uchun teatr tanqidi va gʻiybat ruknini yozdi. 1918-yilda Denverdagi Rocky Mountain News uchun yozgan. 1918-yilda u Denverni qamrab olgan ispan grippi epidemiyasi bilan ogʻir vaqt oʻtkazmoqda. Kasalxonadan chiqarilgandan keyin u juda zaif va deyarli kal edi. Yangi oʻsgan sochlar deyarli kulrang edi va umrining oxirigacha bu rangni saqlab qoldi[1]. Oʻsha davr voqealari yozuvchi tomonidan „Oʻngʻir ot, rangpar chavandoz“ (Oʻchqirra ot, rangpar chavandoz) hikoyalar trilogiyasida tasvirlangan.inglizcha: Pale Horse, Pale Rider), buning uchun u Nyu-York universiteti kutubxonalari jamiyatidan birinchi yillik oltin medalni oldi[2].

1919-yilda Porter Nyu-Yorkdagi Grinvich Vilijga koʻchib oʻtdi va u yerda " adabiy qora tanli " boʻldi, bolalar uchun hikoyalar yozadi. Oʻsha davrdagi siyosiy hayot Porterga katta taʼsir koʻrsatdi, u radikalizm gʻoyalarini yaxshi koʻradi. 1920-yilda u Meksikaga boradi va u yerda chap qanot faollari, xususan, Diego Rivera bilan uchrashadi. Biroq, keyinchalik Porter harakatning oʻziga ham, uning rahbarlariga ham qiziqishni yoʻqotadi. Shuningdek, 1920-yillarda Ketrin katolik cherkovining ashaddiy tanqidchisiga aylandi. U hayotining soʻnggi yillarigacha, yana cherkov bagʻriga qaytguniga qadar bu lavozimlarga amal qildi.

Porter yana uch marta turmushga chiqdi: 1926-yilda Ernest Stokga (Ernest Stock), 1930-yilda Evgeniy Pressliga (Eugene Pressley) va Porterning oxirgi eri kichik Albert Rassell Erskine edi. (Albert Russel Erskine, Jr.), undan yigirma yosh kichik edi. Ajrashganidan keyin Porter hech qachon boshqa turmushga chiqmagan. Porterning farzandlari yoʻq edi.

1948-yildan 1958-yilgacha Porter Stenford universiteti, Michigan universiteti va Texas universitetlarida dars bergan.

1962-yilda Porter oʻzining yagona „ Ahmoqlar kemasi“ romanini nashr etdi, u bestsellerga aylandi va tanqidchilar va kitobxonlar tomonidan olqishlandi[3]. Roman fashizm, nafrat va shafqatsizlikning paydo boʻlishining ijtimoiy-psixologik shart-sharoitlari haqida hikoya qiladi[4]. Ushbu kitob irqiy va ijtimoiy notoʻgʻri qarashlar, oʻzaro tushunish va uning etishmasligi, bir kemadagi odamlar qanday qilib bir- biridan ajralib turish uchun kurashayotgani haqida.

1966-yilda Porter „Ketrin Enn Porterning toʻplangan hikoyalari“ uchun Pulitser mukofoti va Milliy kitob mukofotini qoʻlga kiritdi. 1977-yilda Porter „Yerning befoyda“ kitobini nashr etdi.inglizcha: Old Mortality).

Ketrin Enn Porter 18 vafot etdi Merilend shtatidagi Silver Springdagi uyida. Porterning kuli yozuvchining ona shahri Texasdagi Indian-Krik qabristonidagi onasining qabri yoniga dafn qilindi.

2006-yilda AQSh pochta xizmati Ketrin Enn Porter tasviri tushirilgan markani chiqardi. Bu marka „Adabiyot“ turkumidagi yigirma ikkinchi markaga aylandi .

Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Roman[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • " Ahmoqlar kemasi " (inglizcha: Ship of Fools, 1962-yil

Ertak[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Yerning befoydaligi (inglizcha: Old Mortality, 1937-yil
  2. Peshin sharobi (inglizcha: Noon Wine), 1937 (filmga moslashuv 1966 va 1985)
  3. Oppoq ot, rangpar chavandozinglizcha: Pale Horse, Pale Rider), 1939 (filmga moslashtirilgan 1980)

Hikoyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Mariya kontseptsiyasi, 1922-yil
  2. Shahid, 1923-yil
  3. Bokira Violetta (inglizcha: "Virgin Violeta"), 1924-yil
  4. „U“, 1927-yil
  5. Sehr, 1928-yil
  6. Arqon (inglizcha: "Rope", 1928-yil
  7. Oʻgʻirlik, 1929-yil
  8. Weatherall buvining jilvasi, 1930 (1980-yilda suratga olingan)
  9. Yorilgan oyna, 1932-yil
  10. Hacienda (inglizcha: "Hacienda", 1934-yil
  11. Qabr (inglizcha: "The Grave", 1934-yil
  12. Yuqoridan tushgan donolikinglizcha: "The Downward Path to Wisdom", 1939-yil
  13. Qulagan minora (inglizcha: "The Leaning Tower", 1941-yil
  14. Manba (inglizcha: "The Source", 1944-yil
  15. Yoʻl (inglizcha: "The Journey", 1944-yil
  16. guvoh (inglizcha: "The Witness", 1944-yil
  17. sirk (inglizcha: "The Circus"), 1944 (1990-yilda suratga olingan)
  18. Oxirgi sahifa (inglizcha: "The Last Leaf", 1944-yil
  19. Bir kunlik ish, 1944-yil
  20. eski tartib (inglizcha: "The Old Order", 1958-yil
  21. anjir daraxti (inglizcha: "The Fig Tree"), 1960 (1987-yilda suratga olingan)
  22. Bayram, 1960-yil
  23. Rojdestvo hikoyasi, 1967-yil
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „Katherine Anne Porter Dies at 90“ (en). nytimes.com.
  2. ↑ Lavers, Norman. “Katherine Anne Porter.” Critical Survey Of Long Fiction, Fourth Edition, 2010. 
  3. ↑ „А. Мулярчик. Предисловие к роману «Корабль Дураков»“. 2018-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 26-sentyabr.
  4. ↑ „C. Б. Белов. Американская литература XX века. Кэтрин Энн Портер, «Корабль дураков»“. 2018-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 29-sentyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ketrin_Enn_Porter&oldid=4099157" dan olindi