Kenya turizm sanoati
Keniyada turizm qishloq xoʻjaligidan keyin ikkinchi eng katta valyuta daromad manbai hisoblanadi.[1] Keniya sayyohlik kengashi (Wayback Machine saytida 2017-02-19 sanasida arxivlangan) Keniyadagi turizmga oid maʼlumotlarni saqlash uchun javobgardir.[2][3]
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Plaj turizmi, ekoturizm, madaniy turizm va sport turizmi Keniyadagi turizm sektorining bir qismidir.[4] 1990-yillarda Keniyaga sayohat qiluvchi sayyohlar soni qisman bir necha sayyohning oʻldirilishi eʼlon qilinganligi sababli kamaydi.[5] Biroq, Keniyadagi turizm qahva bilan bir qatorda yetakchi valyuta manbalaridan biridir.[4]
2007-yilgi munozarali prezidentlik saylovlari va undan keyingi 2007—2008-yillardagi Keniya inqirozidan soʻng, 2008-yilning birinchi choragida turizmdan tushgan daromadlar 2007-yilga nisbatan 54 foizga kamaydi[6]. 2007-yil yanvar-mart oylarida[6] va Keniyaga jami 130 585 sayyoh keldi, oʻsha yili 273 000 dan ortiq sayyoh mehmon boʻldi.[7] Xitoydan kelgan sayyohlik daromadi 10,7 foizga kamaydi, Amerika Qoʻshma Shtatlari va Yevropaning anʼanaviy daromadlari 50 foizdan koʻproq.[6] Ichki turizm 45 % ga yaxshilandi.[6][7]
Konferensiya turizmi birinchi chorakda yomon taʼsir koʻrsatdi va 2007-yildagi oʻsish bilan solishtirganda 87,4 % ga kamaydi[7] Konferensiya ishtirokchilari ham kamaydi, oʻsha davrda Keniyaga 974 kishi keldi, koʻplab konferensiyalar bekor qilindi.[7] Oʻtgan yilning shu davrida ishbilarmonlik sayohati 21 foizga kamaydi va oʻtgan yilning shu davridagi 45 338 nafar sayohatchiga nisbatan 35 914 nafar sayyoh mamlakatga kelgan.[7]
Keniya 2008-yil aprel oyida Xitoyning Shanxay shahrida boʻlib oʻtgan Butunjahon sayohat koʻrgazmasida „Eng yaxshi dam olish maskani“ mukofotini qoʻlga kiritdi[8] Keniya Turizm vazirligining oʻsha paytdagi doimiy kotibi Rebekka Nabutolaning taʼkidlashicha, bu mukofot „Keniya dunyoda mashhur boʻlgan noyob sayyohlik markaziga ega ekanligidan dalolat beradi. Bu eʼtirof, shubhasiz, Keniyaning turizmini oshiradi va uning yetakchi sayyohlik yoʻnalishi sifatidagi obroʻsini oshiradi.“[8]
Sayyohlar soni 2011-yilda 1,8 million tashrif buyuruvchining eng yuqori choʻqqisiga chiqdi, 2013-yildagi terrorchilik xurujlari, xususan, Angliyadan kelgan sayohat cheklovlari va maslahatlarga sabab boʻlgan Westgate terror hujumi tufayli kamaygan.[9] 2013-yilda xalqaro sayyohlar tashrifi 1,49 mln kuzatildi.[10] Saylov davridagi sayyohlik tavsiyalariga qaramay, Keniyaga kelgan sayyohlar soni 2017-yil noyabridagi 72573 dan dekabr oyida 105862 ga oshdi. Keniyaga kelgan sayyohlar 2006-yildan 2017-yilgacha oʻrtacha 81987,29 ni tashkil etdi.
Statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]
1995-yilda mehmonxonalarda 34211 oʻrin mavjud boʻlib, ularning toʻldirish darajasi 44 % ni tashkil qilgan. 2000-yilda Keniyaga 1 036 628 sayyoh tashrif buyurgan va sayyohlik daromadlari 257 million dollarni tashkil qilgan. Oʻsha yili AQSh hukumati Nayrobida qolishning oʻrtacha narxini yilning fasliga qarab Mombasada kuniga 94 dan 144 dollargacha boʻlgan holda kuniga 202 dollarga baholadi.[11]
2018-yilda Keniyaga 2 025 206 sayyoh tashrif buyurdi.[12]
2019-yilda dunyo boʻylab tashrif buyurganlar soni 2 048 334 kishini tashkil etdi; Nayrobiga 1,423,971, Mombasaga 128,222 va boshqa aeroportlar orqali yer orqali 27,447. Keniyaning oʻsishi 2019-yilda 1,167 % ni tashkil etdi. Ushbu umumiy oʻsishga qoʻshimcha ravishda, Jomo Kenyatta xalqaro aeroporti va Moi xalqaro aeroporti mos ravishda 6,07 % va 8,56 % sezilarli oʻsishni koʻrsatdi. Najib Balala, Keniyadagi Turizm Vazirlar Mahkamasi kotibi, Afrikaning turizm sohasidagi yutugʻi 1,6 milliard dollarga teng boʻlgan.[13]
Ekoturizm[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ekoturizm odamlari tabiiy hududlarga mas’uliyat bilan sayohat qiladilar, shu bilan birga mezbon mamlakatning atrof-muhitini va mahalliy hamjamiyatning turmush tarzini saqlashga ustuvor ahamiyat beradilar. Bu ommaviy turizmdan farq qiladi, bu koʻproq odamlarning ixtisoslashgan joylarga yoki kurortlar kabi „mashhur yoʻnalishlarga“ koʻproq tashkillashtirilgan va asosiy harakatidir. Ommaviy turizm koʻpincha paketli bitimlarda taklif qilinadi, bunda turist bitta kompaniyadan samolyot chiptasi, mehmonxona, tadbirlar, oziq-ovqat va hokazolarni sotib olishi mumkin. Turizmning bu turi odatda atrof-muhitga taʼsir yoki iqlim oʻzgarishi bilan bogʻliq emas va biznes va daromadni oʻzining ustuvor yoʻnalishi sifatida qoʻyadi, ekoturizmning asosiy maqsadi esa mahalliy jamoalarga minimal taʼsir koʻrsatish va ularning farovonligini oshirishdir. Dunyo boʻylab ekoturizmning oʻsishi har yili 10-15 % ga oshdi va bu turizmning 20 % global janubga sayohatlar hissasiga toʻgʻri keladi, har yili uchinchi dunyo mamlakatlariga turizm 6 % ga oshadi.[14] Keniyaning yovvoyi tabiati va noyob landshaftlari ekoturizmning oʻsishiga sabab boʻldi va uning iqtisodiyotining katta qismi hozirda turizmdan olingan xorijiy daromadlar hisobiga taʼminlanmoqda, bu uning madaniyati, ekotizimlari va mahalliy aholisining turmush tarziga koʻplab ijobiy va salbiy taʼsir koʻrsatmoqda. .
Ijobiy taʼsirlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sayohatchilar uchun ekoturizm dam oluvchilarning ommaviy migratsiyasiga jozibador muqobil boʻlib, mahalliy tabiat va madaniyat bilan yanada yaqinroq munosabatda boʻlishni taklif etadi. Ekoturistlar dam olish maskani devorlari ichida oʻtkazish oʻrniga, koʻproq „haqiqiy“ tajribaga ega boʻlib, dunyoning tabiiy resurslari, landshaftlari va yovvoyi tabiatini yaxshiroq tushunishga qodir. Ekoturizm, shuningdek, mehmonxonalar va mehmonxonalar kabi korxonalarni qayta ishlash va ekologik toza mahsulotlar bilan taʼminlash nuqtai nazaridan atrof-muhitga nisbatan vijdonli boʻlishga taʼsir qildi. Xorijiy valyutani qabul qiluvchi mamlakatlarda iqtisodiyotni sezilarli darajada oshirishdan tashqari, turizm mahalliy aholi uchun sayohat boʻyicha ekskursiya, hunarmandchilik va sotish, oziq-ovqat xizmatlari va madaniy tomoshalar kabi yangi ish imkoniyatlarini taqdim etadi, bu esa oʻz navbatida odamlarning noaniq amaliyotlarga brakonerlik yoki ortiqcha ov va baliq ovlash kabi murojaat qilish zaruratini kamaytirishga yordam beradi.[15] Yangi tibbiyot muassasalari, toza suv manbalari, yangi yoʻllar va keluvchi sayyohlarni qabul qilish uchun elektr energiyasining qurilishi bir vaqtning oʻzida mahalliy hamjamiyatning turmush darajasini oshirish imkonini bermoqda. Ekoturizm xavf ostida qolgan turlarni himoya qilishga yordam beradigan qoʻriqxonalar va oʻyin parklari koʻrinishida ona va yovvoyi tabiatni saqlab qolish uchun iqtisodiy istakni taʼminlash orqali mamlakatning ekologik yaxlitligi va biologik xilma-xilligini saqlashga yordam beradi. Park toʻlovlari, safari sayohatlari, lager toʻlovlari va mahalliy soliqlardan tushgan daromad koʻpincha tabiatni muhofaza qilish ishlariga ham hissa qoʻshadi. Pul xayriyalari yoki tarqatma materiallarni tezda tuzatish oʻrniga, ekoturizm qashshoqlikka uzoq muddatli yechim taklif qiladi.
Salbiy atrof-muhit taʼsiri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Keniyada sayyohlikning oʻsishi va iqtisodiy imkoniyatlarning paydo boʻlishi bilan birga, uning atrof-muhitining asta-sekin tanazzulga uchrashi va turistlarning asosiy diqqatga sazovor joylari sifatida saqlanib qolgan ekotizimlarning oʻzi ham keladi. Yovvoyi tabiat qoʻriqxonalari va qoʻriqxonalarini ekologik biologik xilma-xillikni saqlash vositasi sifatida qurish oʻz-oʻzidan bir oz ziddiyatdir, chunki u buzilmagan hududning mavjudligi uchun tijorat yoʻli bilan yoʻq qilinishini oʻz ichiga oladi. Oʻrmonlarni kesish — bu yovvoyi tabiat zonalari va turistlar uchun zarur boʻlgan turli xil turar joylar, masalan, turar joy, lagerlar, safari sayohatlari uchun yoʻllar, uy-joylar, oʻtin va boshqalarni qurish jarayonida katta salbiy taʼsir koʻrsatadi. Bunday oʻrmonlarning kesilishi nafaqat mahalliy floraning yoʻqolishiga olib keladi, balki hayvonlar turlarining yashash joylarining keskin yoʻqolishiga olib keladi, bu esa bir qator asoratlarni keltirib chiqaradi. Tabiiy yashash joylari boʻlmasa, joyidan chiqarilgan hayvonlar atrofdagi hududlarga majburlanadi, bu esa ilgari toʻqnashmagan turlar oʻrtasida toʻplanish va raqobatni keltirib chiqaradi. Qurgʻoqchilik yoki boshqa tabiiy oʻzgarishlar tufayli yuzaga kelgan stress davrida oziq-ovqat, boshpana va suv uchun raqobat kuchayadi va natija butun aholi uchun dahshatli boʻlishi mumkin.
Ekskursiya gidlarini tayyorlashning yetishmasligi va sayyohlar uchun etika va yoʻriqnomalarning yetishmasligi ekoturizmning Keniya atrof-muhitiga koʻrsatadigan koʻplab salbiy taʼsirlariga yordam beradi. Masai Mara milliy bogʻida bir kunda 200 ga yaqin yoʻl-yoʻriqli mashinalar boʻlishi mumkin, ular 700 dan ortiq sayyohni bogʻga olib kirishadi.[16] Yuk mashinalarining tuproqqa toʻgʻridan-toʻgʻri taʼsiridan tashqari, eroziya, siqilish va loy chuqurlariga olib keladigan, leopardni koʻrish kabi hayajonli hodisalar Afrika butalarining oʻrtasida katta zaxiralar va tirbandliklarga olib kelishi mumkin. Garchi bu texnik jihatdan park qoidalariga zid boʻlsa-da, baʼzan oʻzlarining sayyohlik yoʻlovchilaridan pora olish bilan ragʻbatlantirilgan ekskursiya gidlari odamlarga yovvoyi tabiat bilan yaqindan tanishish uchun koʻpincha belgilangan tuproq yoʻllardan va oʻsimliklarga chiqib ketishadi. Bu nafaqat oyoq osti qilingan oʻsimliklarga zarar yetkazadi, balki maʼlum bir hayvon turlari uchun oziq-ovqat taʼminotining yetishmasligiga olib keladi, balki oziq-ovqat uchun ularga tayanishi mumkin, balki bu kuzatilayotgan hayvon uchun katta stressni keltirib chiqaradi va koʻpchilik sayyohlar tomonidan suratga olingan.
Odamlar va yovvoyi hayvonlarning tabiiy yashash joylarida oʻzaro taʼsiri bir qator kutilmagan va ongsiz asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. Odamlarning borligi koʻpchilik hayvonlar tomonidan sezilishi mumkin va har doim ham koʻrinmasa ham, ularning fiziologiyasi va xatti-harakatlarini oʻzgartirishi mumkin. Oyoq tovushlari, yaqinlashib kelayotgan transport vositasi yoki odamni koʻrish yovvoyi tabiatdagi hayvonlarning koʻpchiligi uchun shunday yangi stimul boʻlib, bu ularning harakatlarida katta oʻzgarishlarga olib kelishi mumkin, koʻpincha ular oziqlanish yoki naslchilik marosimlarini buzadi yoki yashirinadi. qochib ketishadi, baʼzan hatto bu jarayonda bolalarini tashlab ketishadi. Baʼzi hollarda, masalan, tez-tez vertolyotlarda yoki havo sharlarida sayyohlarni olib oʻtayotgan samolyotlar kabi, bosqinchilik shunchalik dahshatliki, u hayvonlarning ommaviy tarqalishiga, oziqlantiruvchi guruhlarning bezovtalanishiga va baʼzi hollarda hayvonlarning shikastlanishiga yoki oʻlimiga olib keladi. qochib ketmoqchi boʻlgan hayvon. Odamlar va transport vositalaridan kelib chiqadigan, hatto inson qulogʻi ham eshita olmaydigan nozik shovqinlar ilonlar yoki baʼzi tungi hayvonlarning oʻlja topish yoki navigatsiya qilish uchun ishlatadigan nozik signallarida katta buzilishlarga olib kelishi mumkin, bu esa ularni sarosimaga solishi yoki yoʻqolishiga olib keladi. Yana bir muammo qishloq qishloqlari va zahiralariga koʻp miqdordagi chet el sayohatlari bilan bogʻliq boʻlib, ular baʼzi bakteriyalarga taʼsir qilmaydi, bu baʼzan odamlar va hayvonlar jamoalariga begona kasalliklarning kirib kelishiga olib kelishi mumkin. Turizmning yovvoyi tabiatga salbiy taʼsirining aksariyati ularning xulq-atvoridagi qisqa muddatli oʻzgarishlardir, ammo inson tomonidan qoʻzgʻatilgan ogohlantirishlarga qayta-qayta taʼsir qilgandan soʻng, ular sayyohlar ishtirokida desensitizatsiya va odatlanib qolishlari va tabiiy xulq-atvorlarini yoʻqotishi mumkin, bu esa uzoq muddatli boʻlishi mumkin. naslchilikning qisqarishi yoki oʻlimning oshishi kabi ularning butun populyatsiyasiga taʼsir qiladi.[17]
Turistik diqqatga sazovor joylar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Iqlim[tahrir | manbasini tahrirlash]
Keniya iqlimi yil davomida asosan issiq ob-havo sharoitiga ega, yoz yoki qish ekstremallarisiz (ikkita yomgʻirli fasl bor: mart-may va sentyabr-oktyabr). Yumshoq, past namlikli iqlimning sabablaridan biri mamlakatning katta qismidagi nisbatan baland balandlikdir. Sohil mintaqasi nam va issiqroq boʻladi, lekin harorat odatda 30 ° C dan oshmaydi. Shu sababli, konditsioner va ship ventilyatorlari sohil boʻyida yoki Viktoriya koʻli yaqinidagi joylarda, masalan, issiq va nam boʻlgan Kisumu shahrida keng tarqalgan.
Manzaralar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Keniya nisbatan kichik hududda joylashgan oʻzining goʻzal va xilma-xil landshaftlari bilan mashhur. Sayohat yoʻnalishiga qarab, Nayrobidan bir soatlik parvozni amalga oshirib, choʻlga, yam-yashil maskanga, alp oʻrmoniga yoki savannaga kelish mumkin.
Infratuzilma[tahrir | manbasini tahrirlash]
Keniyada sayyohlik infratuzilmasi professional ravishda boshqariladigan milliy bogʻlar, avtomagistrallar, parvozlar (xalqaro va mahalliy) tarmogʻi va xalqaro miqyosda tan olingan mehmonxona va mehmondoʻstlik sanoati bilan yuqori darajada rivojlangan.
Yovvoyi tabiat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Keniyaning eng diqqatga sazovor joylaridan biri bu yovvoyi tabiatni tomosha qilishdir. Bularga sher, leopard va gepard kabi yirik mushuk turlari, shuningdek, fillar, karkidonlar va jirafalar kiradi. Bu hayvonlarning barchasini yovvoyi tabiat safari paytida tabiiy yashash joylarida koʻrish mumkin. Mehmonlar safari paytida „Katta beshlik“ (sher, fil, karkidon, leopard va buyvol) va „Katta toʻqqizlik“ (gepard, jirafa, begemot, zebra) ni koʻrishlari mumkin.[18]
Madaniyat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Keniya xalqi odatda sayyohlar va xorijliklarni mehmon va doʻst deb biladi. Mahalliy madaniyat, oshxona va turmush tarzi yovvoyi tabiatning taniqli diqqatga sazovor joylardir.
Har xil faoliyat turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Keniyadagi sayyohlik[19] qisqa va uzoq muddatli sarguzasht tadbirlari va tajribalarini taklif etadi, jumladan, uyda qolish, issiq havo sharida safari, golf oʻynash bayramlari va maxsus qiziqish bayramlari va boshqalar.[20]
Diqqatga sazovor joylar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Diqqatga sazovor joylarga quyidagilar kiradi:[21]
- Ruma milliy bogʻi[22]
- Simbi Nyaima koʻli
- Aberdare milliy bogʻi
- Arabuko Sokoke oʻrmon qoʻriqxonasi
- Chyulu Hills milliy bogʻi
- Diani plyaji — Oq qumli plyajlar
- Kakamega oʻrmon milliy qoʻriqxonasi
- Kisumu Impala qoʻriqxonasi
- Kora milliy bogʻi
- Malindi dengiz milliy bogʻi
- Marsabit milliy bogʻi va qoʻriqxonasi
- Mombasa dengiz milliy bogʻi
- Elgon togʻi milliy bogʻi
- Longonot togʻi milliy bogʻi
- Ol Donyo Sabuk milliy bogʻi
- Saiwa Swamp milliy bogʻi
- Sibiloi milliy bogʻi
- Watamu dengiz milliy qoʻriqxonasi
- Markaziy orol milliy bogʻi
- Kisite Mpunguti dengiz parki
- Kiunga milliy dengiz qoʻriqxonasi
- Malka Mari milliy bogʻi
- Meru milliy bogʻi
- Mombasa dengiz qoʻriqxonasi
- Mwea milliy qoʻriqxonasi
- Ndere oroli milliy bogʻi
- Shimba Hills milliy qoʻriqxonasi
- Tana daryosi Primat qoʻriqxonasi
- Masai Mara milliy qoʻriqxonasi
- Amboseli milliy bogʻi
- Tsavo Sharqiy milliy bogʻi
- Tsavo Gʻarbiy milliy bogʻi
- Samburu, Buffalo Springs va Shaba milliy qoʻriqxonalari
- Nakuru koʻli milliy bogʻi
- Lamu oroli
- Naivasha koʻli
- Nayrobi milliy bogʻi va Devid Sheldrik Wildlife Trust
- Keniya togʻi milliy bogʻi
- Jahannam darvozasi milliy bogʻi
- Ol Pejeta konservantiyasi
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ de Blij, Harm. The World Today: Concepts and Regions in Geography 4th edition. Wiley Publishing: Hoboken, was a great night and a very very good night out NJ
- ↑ „Kenya Tourism Board“. KTB.go.ke. 2017-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-mart.
- ↑ „Kenya Law: January 2017“. KenyaLaw.org. 2013-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-mart.
- ↑ 4,0 4,1 Jolliffe 2000.
- ↑ Nagle 1999.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 „Post-poll violence halves Kenya Q1 tourism revenues“. Reuters (2008-yil 2-may). Qaraldi: 2008-yil 4-may.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Maina, Wangui. „Kenya: Domestic Tourists Help to Cushion Travel Sector“. Business Daily. AllAfrica.com (2008-yil 5-may). Qaraldi: 2008-yil 5-may.
- ↑ 8,0 8,1 Gachenge, Beatrice. „Kenya: Country Scoops Top Tourism Award“. Business Daily. AllAfrica.com (2008-yil 21-aprel). Qaraldi: 2008-yil 4-may.
- ↑ by Natalie Paris, 29 July 2014, Telegraph
- ↑ Terrorism takes its toll on Kenyaʼs traveller numbers, 2 December 2014 by William Wallis Financial Times
- ↑ "Tourism, travel, and recreation - Kenya - area". NationsEncyclopedia.com. http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/Kenya-TOURISM-TRAVEL-AND-RECREATION.html. Qaraldi: 2 March 2017.
- ↑ „Kenya's tourist arrivals hit 2m mark“. Business Daily. Qaraldi: 2020-yil 25-avgust.
- ↑ January 16. „Kenya Tourism Sector Performance in 2019 | | Global Tourism Forum“ (en). 2022-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-sentyabr.
- ↑ Service. „Voices from Africa“. www.un-ngls.org. 2017-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-mart.
- ↑ „Advantages of Ecotourism“ (en). Qaraldi: 2018-yil 6-mart.
- ↑ „Welcome to Lesley University | Kanopy“ (en). lesley.kanopystreaming.com. Qaraldi: 2018-yil 6-mart.
- ↑ Higginbottom. „Wildlife Tourism Impacts, Management and Planning“ (2004).
- ↑ „Kenya Safari Animals | Wildlife in Kenya“. www.kenyatourism.in. Qaraldi: 2021-yil 13-mart.
- ↑ „Kenya Tourism“. www.kenyatourism.in. Qaraldi: 2021-yil 13-mart.
- ↑ „Special Interest“. Magical Kenya. 2021-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-mart.
- ↑ „14 Top-Rated Tourist Attractions in Kenya | PlanetWare“ (en). www.planetware.com. Qaraldi: 2020-yil 25-may.
- ↑ „Ruma National Park | Kenya Wildlife Service“. www.kws.go.ke. Qaraldi: 2020-yil 25-avgust.