KFC

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kentucky Fried Chicken korporatsiyasi
Qisqartma KFC
Turi shoʻba korxona
Sanoat Fast Food
Shiori „It's finger lickin' good“ (shunchalik mazaliki, barmoqlaringizni yalaysiz)
Maqsadi butun dunyodagi eng yaxshi tez ovqatlanish tarmogʻi boʻlish
Ishga tushgan sanasi

Sanders Court & Café : 1930-yil 20-mart; 92 yil oldin Shimoliy Korbin, Kentukki, AQSh

Birinchi franchayzing : 1952-yil 24-sentyabr; 69 yil oldin Solt-Leyk Siti, Yuta, AQSh
Joylashuvi

bosh qarorgohi: 1441 Gardiner Leyn Louisville, Kentukki,

Dallas, Texas, AQSh; global
Hududiy xizmati 134 mamlakatda 24 104 (2020)
Asoschi(lar)i Harland Sanders Toni Louings
Prezidenti Tarun Lal (2022)
Direktori Sabir Sami (2022)
Bosh operatsion direktor Monica Rothgery
Bosh marketing direktori Catherine Tan
Aylanma daromad 38 milliard dollar (2019)
Operatsion foyda  31 milliard dollar (2019)
Toza foyda  18 milliard dollar (2019)
Ishchilar soni  820 ming
Vebsayti www.kfc.com
Til(lar)i turli

KFC (Kentucky Fried Chicken) — shtab-kvartirasi Kentukki shtatining Luisvil shahrida joylashgan, qovurilgan tovuqqa ixtisoslashgan amerikalik tez ovqatlanish restoranlari tarmogʻidir. Bu McDonaldsdan keyin dunyodagi ikkinchi yirik restoranlar tarmogʻi (sotish boʻyicha) boʻlib, 2019-yil dekabr holatiga koʻra 150 ta mamlakatda 22 621 ta joyi mavjud[1]. KFC Yum! Brands nomli Pizza Hut, Taco Bell va WingStreet tarmoqlariga egalik qiluvchi restoran kompaniyasining shoʻba korxonasi hisoblanadi[2].

KFC ga Buyuk Depressiya davrida Kentukki shtatining Korbin shahrida yoʻl boʻyidagi restoranidan qovurilgan tovuqni sotishni boshlagan tadbirkor polkovnik Harland Sanders tomonidan asos solingan. Sanders restoran franchayzing konseptsiyasining imkoniyatlarini va 1952-yilda Yutada ochilgan birinchi „Kentukki qovurilgan tovuq“ franchayzini aniqladi. KFC gamburgerning oʻrnatilgan hukmronligiga qarshi chiqish orqali bozorni diversifikatsiya qilib, fast-food sanoatida tovuqni ommalashtirdi. Oʻzini „polkovnik Sanders“ deb atagan Harland Amerika madaniyati tarixining taniqli shaxsiga aylandi va uning surati bugungi kungacha KFC reklamasida keng qoʻllanilmoqda. Biroq, kompaniyaning tez kengayishi qarigan Sandersni magʻlub etdi va u tarmoqni 1964-yilda John Y. Brown va Jack C. Massey boshchiligidagi investorlar guruhiga sotdi.

KFC 1960-yillarning oʻrtalariga kelib Kanada, Buyuk Britaniya, Meksika va Yamaykada savdo nuqtalarini ochgan holda xalqaro miqyosda kengaygan birinchi Amerika tez ovqatlanish tarmoqlaridan biri boʻldi. 1970 va 1980-yillar davomida u mamlakat ichida aralash holatlarni boshdan kechirdi, chunki u restoran biznesida kam yoki umuman tajribaga ega boʻlmagan korporativ mulkchilikda bir qator oʻzgarishlarni amalga oshirdi. 1970-yillarning boshlarida KFC spirtli ichimliklarni tarqatuvchi Heubleinga sotildi, uni R. J. Reynolds oziq-ovqat va tamaki konglomerati qabul qildi; bu kompaniya zanjirni PepsiCo ga sotgan. Biroq, zanjir chet elda kengayishda davom etdi va 1987-yilda Xitoyda ochilgan birinchi Gʻarbiy restoranlar tarmogʻiga aylandi. Oʻshandan beri u Xitoyda tez sur’atlar bilan kengaydi, bu kompaniyaning yagona eng yirik bozoridir. PepsiCo oʻzining restoranlar boʻlinmasini Tricon Global Restaurants nomi bilan tark etdi, keyinchalik u oʻz nomini Yum! Brands ga oʻzgartirdi.

KFCning asl mahsuloti Sandersning 11 oʻt va ziravorlardan iborat retsepti bilan ziravorlangan bosim ostida qovurilgan tovuq boʻlaklaridir. Retseptning tarkibiy qismlari tijorat siri hisoblanadi. Qovurilgan tovuqning katta qismlari karton „chelakda“ beriladi, bu esa franchayzi Pete Harman tomonidan 1957-yilda taqdim etilganidan beri zanjirning oʻziga xos xususiyatiga aylandi. 1990-yillarning boshidan KFC oʻz menyusini boshqa tovuq mahsulotlarini taklif qilish uchun kengaytirdi: tovuq filesi sendvichlari va oʻramlari, shuningdek, fransuz kartoshkasi va koleslav (karam salati), shirinliklar va alkogolsiz ichimliklar kabi salatlar va yonma-yon ovqatlar sifatida; ikkinchisi koʻpincha PepsiCo tomonidan yetkazib beriladi. KFC oʻzining „Itʼs Finger Lickinʼ Good! (Shunchalik mazaliki, barmoqlaringizni yalaysiz!)“, „Nobody does chicken like KFC (Hech kim KFC kabi tovuq goʻshti qilmaydi)“ va „So good (Juda yaxshi)“ shiorlari bilan mashhur.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kentukki shtatining Korbin shahridagi Harland Sanders kafesi va muzeyi

Sanders korti va kafesi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Harland Sanders 1890-yilda tugʻilgan va Genrivill (Indiana shtati) tashqarisidagi fermada (Luisvill, Kentukki yaqinida) oʻsgan. Sandersning 5 yoshida otasi vafot etdi va bu onasini konserva zavodida ishlashga majbur qildi. U Sandersni toʻngʻich oʻgʻli sifatida ikkita kichik ukalariga gʻamxoʻrlik qilish uchun qoldirdi[3]. Sanders 7 yoshga toʻlganidan keyin onasi unga ovqat pishirishni oʻrgatdi[4]. 13 yoshida oila uyini tark etgach, Sanders bir nechta aralash kasblarni muvaffaqiyat bilan bosib oʻtdi[5].

1930-yilda Sanders Appalachian togʻlari chekkasidagi kichik shaharchada Kentukki shtatining Shimoliy Korbin yaqinida AQShning 25-yoʻnalishidagi Shell yoqilgʻi quyish shoxobchasini egallab oldi. Aynan shu yerda u birinchi marta sayohatchilarga bolaligida oʻrgangan retseptlarni taqdim etgan: qovurilgan tovuq, biftek va jambon kabi boshqa taomlar[6]. Toʻrt yil davomida oʻzining oshxona stolida xizmat qilganidan soʻng, Sanders yoʻlning narigi tomonidagi kattaroq yoqilgʻi quyish shoxobchasini sotib oldi va oltita stolga kengaytirdi[7]. 1936-yilga kelib, bu Sandersga Gubernator Ruby Laffoon tomonidan Kentukki polkovnigi faxriy unvonini olish uchun yetarlicha muvaffaqiyatli boʻldi[8]. 1937-yilda u restoranini 142 oʻringa kengaytirdi va koʻchaning narigi tomonida sotib olgan motelini qoʻshib, uni Sanders Court & Café deb nomladi[9].

Sanders tovuq goʻshtini temir panada tayyorlash uchun ketgan 35 daqiqadan norozi edi, biroq u tovuqni chuqur qovurishdan bosh tortmadi, uning fikricha, bu mahsulot sifatini pasaytiradi[10]. Agar u tovuqni buyurtma berishlaridan oldin pishirgan boʻlsa, kun oxirida baʼzan tovuq isrof boʻlgan. 1939-yilda bozorga asosan sabzavotlarni bugʻlash uchun moʻljallangan birinchi tijorat bosimli pishirgichlar chiqarildi[11]. Sanders ulardan bittasini sotib oldi va uni bosimli fritözga aylantirib, tovuqni qovurish uchun ishlatdi. Yangi usul ishlab chiqarish vaqtini chuqur qovurish bilan solishtirganda ancha qisqartirdi, Sandersning fikriga koʻra, u qovurilgan tovuq sifatini ham saqlab qoldi[12].

"Original retsept" va franchayzing[tahrir | manbasini tahrirlash]

Harland Sanders „polkovnik“ xarakterida

1940-yil iyul oyida Sanders 11 ta oʻt va ziravorlardan iborat „Asl retsept“ deb nomlanuvchi tarkibni yakunladi[13]. U hech qachon retseptni oshkor qilmagan boʻlsa-da, uning soʻzlariga koʻra, retseptdagi tarkibiy qoʻshimchalar tuz va qalampirni oʻz ichiga oladi, qolganlari esa „hammaning javonida turadi“. 1950-yilda Kentukki gubernatori Lawrence Wetherby tomonidan qaytadan polkovnik lavozimiga tayinlangandan soʻng, Sanders qismdagidek kiyinishni boshladi, echki soqolini oʻstirdi, qora palto (keyinchalik oq kostyumga oʻtdi) va galstuk taqdi va oʻzini deb ataydi: „polkovnik“[14]. Tarjimai hol muallifi Josh Ozerskiyning soʻzlariga koʻra, uning sheriklari unvonni oʻzgartirishga „avval hazil, keyin esa jiddiy kirishishgan“.

1952-yilda Sanders oʻz retseptini shaharning eng yirik restoranlaridan birining operatori, Yuta shtatidagi Saut Salt-Leykdagi doʻsti Pit Xarmanga berdi[15]. Sanders Court & Café odatda sayohatchilarga xizmat koʻrsatar edi, shuning uchun 1955-yilda Interstate 75 uchun rejalashtirilgan marshrut Korbinni chetlab oʻtganda, Sanders oʻz mulkini sotib, AQSh boʻylab sayohat qilib, restoran egalariga oʻz retseptini franchayza qildi[16]. Mustaqil restoranlar Sandersning retsepti evaziga har bir tovuq uchun toʻrt (keyinroq besh) sent toʻlaydi va uni oʻz menyularida koʻrsatish hamda uning nomi va oʻxshashligini reklama maqsadlarida ishlatish huquqiga ega boʻladi[17].

Harman tomonidan yollangan ishora rassomi Don Anderson „Kentukki qovurilgan tovuq“ nomini yaratdi. Harman uchun KFC nomi qoʻshilishi uning restoranini raqobatchilardan farqlash usuli edi; Kentukki bir mahsuloti Janubiy mehmondoʻstlikning ekzotik va uygʻotuvchi tasavvurini berar edi[18]. Harman „Itʼs finger lickinʼ good“ iborasini savdo belgisiga qoʻydi, bu esa oxir-oqibat kompaniya shioriga aylandi. U, shuningdek, 1957-yilda „chelakli ovqat“ ni (14 dona tovuq goʻshti, beshta rulonli non va karton chelakda bir pint sous) taqdim etdi. Ularning taomlarini qogʻoz chelakda berish kompaniyaning oʻziga xos xususiyatiga aylanishi kerak edi[19].

1963-yilga kelib, 600 ta KFC restorani mavjud boʻlib, kompaniyani Qoʻshma Shtatlardagi eng yirik tez ovqatlanish korxonasiga aylantirdi. KFC tez oziq-ovqat sanoatida tovuqni ommalashtirdi va gamburgerning ustunligiga qarshi chiqish orqali bozorni diversifikatsiya qildi[20].

Sotish va global kengayish[tahrir | manbasini tahrirlash]

1964-yilda Sanders KFC ni kichik John Y. Brown va Jack Si Massey boshchiligidagi investorlar guruhiga 2 million AQSh dollariga (2020-yilda taxminan 17 million AQSh dollari) sotdi. Shartnoma Sanders uchun umr boʻyi maosh tayinlash, u kompaniyaning sifat nazoratchisi va savdo belgisi boʻlishi haqidagi kelishuvni oʻz ichiga olgan[21]. 1970-yilga kelib zanjir 48 mamlakatda 3000 ta savdo nuqtalariga yetdi. 1971-yil iyul oyida Brown kompaniyani Konnektikutda joylashgan Heublein, qadoqlangan oziq-ovqat va ichimliklar korporatsiyasiga 285 million AQSh dollariga (2020-yilda taxminan 1,8 milliard AQSh dollari) sotdi[22]. Sanders 1980-yilda vafot etdi, uning reklama ishlari uni Amerika madaniyati tarixidagi taniqli shaxsga aylantirdi. Uning vafoti vaqtida dunyoning 48 mamlakatida 6000 ga yaqin KFC shoxobchalari mavjud boʻlib, ularning har yili 2 milliard dollarlik savdosi bor edi[23].

1982-yilda Heublein tamaki giganti R. J Reynolds tomonidan sotib olindi. 1986-yil iyul oyida Reynolds KFC ni PepsiCo ga 850 million dollarga (2020-yilda taxminan 2,0 milliard AQSh dollari) sotishini eʼlon qildi[24]. Haqiqiy sotuv 840 million dollarga oktyabr oyining boshida boʻlib oʻtdi[25]. PepsiCo zanjirni Pizza Hut va Taco Bell bilan birga restoranlar boʻlimining bir qismiga aylantirdi[26]. KFC Xitoy bozoriga 1987-yil noyabr oyida Pekindagi savdo nuqtasi bilan kirdi.

1991-yilda KFC nomi rasman qabul qilindi, garchi u allaqachon bu boshlangʻich nom bilan mashhur boʻlgan boʻlsa ham. KFC AQSh prezidenti Kyle Craig bu oʻzgarish zanjirni „qovurilgan“ degan nosogʻlom maʼnolardan uzoqlashtirishga urinish ekanligini tan oldi[27]. 1990-yillarning boshlarida bir qator muvaffaqiyatli yirik mahsulotlar, jumladan, achchiq „Hot Wings“ (1990-yilda chiqarilgan), popkorn tovugʻi (1992) va xalqaro miqyosda „Zinger“ achchiq tovuq filesi sendvichi (1993) koʻrindi[28]. 1994-yilga kelib KFC ning AQSHda 5149 ta shoxobchalari va 100 000 dan ortiq xodimlari boʻlgan jami 9407 ta shoxobchalari bor edi. 1997-yil avgust oyida PepsiCo oʻzining restoranlar boʻlimini 4,5 milliard AQSh dollariga (2020-yilda taxminan 7,3 milliard AQSh dollari) ochiq kompaniya sifatida ajratdi[29]. Yangi kompaniya Tricon Global Restaurants nomini oldi va oʻsha paytda 30 000 ta savdo nuqtalari va yillik savdosi 10 milliard AQSh dollarini (2020-yilda taxminan 16 milliard AQSh dollari) tashkil etib, uni McDonald’sdan keyin dunyoda ikkinchi oʻringa olib chiqdi. 2002-yil may oyida Tricon nomi Yum! Brands deb oʻzgartirildi[30].

2015-yilga kelib, KFC oʻz biznesida boshqa chakana sotuvchilarni yoʻqotib, uch yil oldin AQShda tovuq sotuvchisi sifatida tanilgan Chick-fil-Adan oʻzib ketdi. Kompaniya oʻzining qadoqlash, dekoratsiya va formalarini yangilash va menyusini kengaytirish rejasi bilan yangi tashabbusni boshladi. Bundan tashqari, 2015-yilning may oyidan boshlab Darrell Hammond polkovnik Sanders rolini oʻynagan AQSh reklamalarining yangi seriyasi chiqarildi[31]. Aktyorlarning rejalashtirilgan ketma-ketligida Norm Macdonald, Jim Gaffigan, George Hamilton va Rob Riggle 2016-yilning kuzigacha shunga oʻxshash reklamalarda Sandersni tasvirlashdi[32]. 2018-yil yanvar oyida kantri musiqasi belgisi Reba MacEntire birinchi ayol polkovnik Sanders rolini ijro etdi[33].

2021-yilda bosh direktor lavozimini tark etishdan oldin Andrea Zaxumenskiy Ad Age nashriga „bizda juda baxtli brend aktivlari“ chelak, uchta chiziq va toʻliq nomi Kentukki Fried Chicken ekanligini aytdi. Bularning barchasi zanjir tomonidan koʻproq foydalanilgan belgilardir[34].

Joylashuv[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022-yil aprel holatiga koʻra KFC franchayzalariga ega mamlakatlar xaritasi
Kito, Ekvadordagi KFC doʻkoni ; Karib dengizi va Janubiy Amerikadagi zanjir uchun eng katta bozor

KFC — Yum! Brands kompaniyasining shoʻba korxonasi, dunyodagi eng yirik restoran kompaniyalaridan biri. KFC 2013-yilda 23 milliard dollarlik mahsulot sotgan[35]. KFC Delaver shtatidagi General korporatsiya qonuniga muvofiq tuzilgan[36] va uning shtab-kvartirasi 1441 Gardiner Leyn, Luisvill, Kentukki, umumiy tilda AQSh prezidentining uyiga oʻxshashligi sababli „Oq uy“ deb nomlanuvchi uch qavatli mustamlaka uslubidagi binoda joylashgan[37]. Bosh shtab-kvartirada ijroiya idoralari va kompaniyaning ilmiy-tadqiqot obʼyektlari joylashgan. 2020-yil holatiga koʻra 150 ta mamlakatda 24 104 ta tarmoq mavjud[38].

Mahsulotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

KFC original retseptida qovurilgan tovuq

KFCning asosiy mahsulot taklifi — bu 11 ta oʻt va ziravorlardan iborat polkovnik Harland Sandersning „Original retsepti“ bilan tatib koʻriladigan suyak ustida qovurilgan tovuq boʻlaklaridir. Mahsulot odatda ikki yoki uch qismli alohida porsiyalarda yoki odatda oltitadan 16 tagacha tovuq boʻlagi boʻlgan oilaviy oʻlchamdagi karton chelakda mavjud boʻladi. Kanada va Buyuk Britaniya kabi polkovnik Sanders tomonidan berilgan tizimga amal qiladigan hududlarda har bir tovuq toʻqqiz xil boʻlakka boʻlinadi (ikkita baraban, ikkita son, ikkita qanot, ikkita koʻkrak boʻlagi va bitta toʻsh)[39]; ammo, Amerika Qoʻshma Shtatlari endi sakkiz qismli kesishdan foydalanmoqda. Mahsulot KFCning alohida shaxobchalarida bugʻdoy unidan ziravBosh direktor jurnali. Iyul 2013.orlar bilan aralashtirilgan qoʻlda ikki-toʻrt daqiqalik jarayonda pishiriladi[40]. Keyin u yogʻda 185 daraja Selsiyda yetti daqiqadan 10 daqiqagacha (vaqt har xil boʻladi) bosim ostida qovuriladi[41]. Shundan soʻng, tovuq isitiladigan pechga qoʻyilishidan oldin yetarlicha sovishi uchun 5 daqiqaga qoldiriladi. Tovuqning yangiligini taʼminlash uchun 90 daqiqa ichida sotilmagan boʻlsa, uni tashlab yuborish KFC siyosati hisoblanadi[42]. Qovurilgan yogʻ mintaqaga qarab oʻzgaradi va ishlatiladigan versiyalari kungaboqar, soya, kolza va palma yogʻini oʻz ichiga oladi[43]. KFC rahbari tovuqning taʼmi ishlatiladigan yogʻ turiga va tovuq makkajoʻxori yoki bugʻdoy bilan oziqlanganiga qarab mintaqalar orasida farq qilishini aytdi.

Zinger, Malayziyaning Shoh Alam shahrida qovurilgan kartoshka va Tailand chili sousi bilan birga tortiladi

KFC ning asosiy mahsulotlari suyakli tovuq goʻshti bilan bir qatorda tovuqli sendvichlarni ham oʻz ichiga oladi (jumladan, Zinger va Tower); oʻrash („Twisters“ va „Boxmasters“); va çıtır tovuq chiziqlar va issiq qanotlari, shu jumladan, barmoq oziq-ovqat turlarini ham[44]. Qovurilgan tovuqning tishlash oʻlchamdagi boʻlaklaridan iborat boʻlgan popkorn tovugʻi eng keng tarqalgan KFC mahsulotlaridan biridir[45]. Avstraliya, Belarus, Malayziya va Janubiy Afrikaning baʼzi joylarida ham tovuq goʻshti sotiladi[46].

McCormick & Company KFC ning souslar, ziravorlar va marinadlar yetkazib beruvchi eng yirik yetkazib beruvchisi va yangi mahsulotlarni ishlab chiqishda uzoq muddatli hamkori hisoblanadi.

Kompaniyaning PepsiCo bilan oldingi munosabatlari tufayli aksariyat hududlar PepsiCo mahsulotlarini yetkazib beradi, ammo istisno hududlarga Barbados, Gretsiya, Meksika, Yangi Zelandiya, Filippin, Ruminiya, Janubiy Afrika, Turkiya va Indoneziya (2019-yildan) kiradi. The Coca-Cola Company tomonidan taʼminlangan ichimliklar va Aruba, Cott Corporation kompaniyasining RC Cola zaxiralari[47], Peruda mahalliy mashhur Inca Kola sotiladi.

2009-yilda sotuvga chiqarilgan, Kit Kat, Oreo va qulupnay pirojnoe kabi „haqiqiy quvonch“larni oʻz ichiga olgan Krusher/Krushem muzlatilgan ichimliklar assortimenti 2000 dan ortiq savdo nuqtalarida mavjud. Tuxumli qaymoqli tort butun dunyo boʻylab mashhur desertdir, ammo boshqa mahsulotlarga Perudagi muzqaymoqli pishiriqlar va tres leches tortlari kiradi[48].

2012-yilda „KFC AM“ nonushta menyusi xalqaro miqyosda chiqarila boshlandi, jumladan, krep, vafli va boʻtqa, shuningdek qovurilgan tovuq menyudan oʻrin olgan.

2019-yil 27-avgust kuni KFC Jorjiya shtatining Atlanta shahrida goʻshtsiz suyaksiz qanot va nuggetlarni sinovdan oʻtkazdi[49].

11 oʻt va ziravorlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tovuqning asl retsepti ramziy chelakda sotiladi

Sandersning „11 oʻt va ziravorlar“ asl retsepti umumiy ovqatlanish sanoatidagi eng mashhur savdo sirlaridan biridir[50]. Retsept patentlangan emas, chunki patent qonuni ixtironi ommaga oshkor qilishni talab qiladi va faqat qatʼiy cheklangan muddatga himoya qilishni taʼminlaydi, holbuki tijorat sirlari abadiy oʻz egalarining intellektual mulki boʻlib qolishi mumkin. Sanders tomonidan imzolangan retseptning nusxasi KFCning Luisvildagi shtab-kvartirasidagi seyf ichida, oʻtlar va ziravorlar solingan 11 flakonda saqlanadi. Retsept sirini saqlash uchun uning yarmi Griffit Laboratories tomonidan ikkinchi yarmini qoʻshadigan McCormickga berilgunga qadar ishlab chiqariladi[51].

1999-yilda polkovnik Sanders egallab turgan uyni sotib olgan er-xotin, maxfiy retsept boʻlgan, yozilgan yozuvlarni topdilar. Dastlab, KFC er-xotinga banknotlarning kim oshdi savdosini toʻxtatish uchun sudga daʼvo qoʻzgʻatmoqchi edi, lekin 2001-yil boshiga kelib, yozilgan qogʻozlar asl retseptga „yaqin“ emasligini daʼvo qilib, daʼvoni toʻxtatdi.

Kentukkilik Jo Ledington, polkovnik Sandersning jiyani, konvertdagi qoʻlda yozilgan qogʻozda KFC qovurilgan tovuq retseptining asl nusxasini albom daftarida topib olganini daʼvo qildi. 2016-yil avgust oyida Chicago Tribune xodimlari ushbu retsept boʻyicha pishirish sinovini oʻtkazdilar va bir necha urinishlardan soʻng MSG taʼmni oshiruvchi Ac’cent qoʻshilishi bilan ular sotib olgan tovuqdan „ajralmas“ taʼmga ega boʻlgan qovurilgan KFC tovuq ishlab chiqarishganini daʼvo qilishdi[52].

Mintaqalashtirilgan menyular[tahrir | manbasini tahrirlash]

Issiq qanotlar va kartoshka qogʻoz chelaklarda taqdim etiladi
Hot wings menyusi Berlinda sotiladi
Issiq va achchiq tovuq goʻshti, polkovnik guruch, koleslav va Malayziyadagi nuggetlar
KFC qisqichbaqasidagi burger Vyetnamda sotildi
KFC Dragon Twister, Xitoyda sotiladigan tovuq va oʻrdak sousi oʻrami

Reklama[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vashington tarmoq restoran oldidagi KFC belgisi

Polkovnik Sanders 1980-yilda vafotigacha KFC reklamasining asosiy tarkibiy qismi boʻlgan. Oʻlimiga qaramay, Sanders „xalqaro mehmondoʻstlik ramzi“ sifatida kompaniyaning asosiy belgisi boʻlib qolmoqda. Kompaniyaning dastlabki rasmiy shiorlari orasida „Shimoliy Amerikaning mehmondoʻstlik taomi“ (1956-yildan) va „Biz haftasiga yetti kecha yakshanba kungi kechki ovqatni tuzatamiz“ kabilar bor[53]. „I’ts fingger lickinʼ good“ shiori 1956-yildan beri ishlatilgan va 20-asrning eng mashhur shiorlaridan biriga aylangan. Savdo belgisi AQShda 2006-yilda tugadi[54]. Birinchi KFC logotipi 1952-yilda taqdim etilgan va unda „Kentucky Fried Chicken“ shrifti va Polkovnik rasmli logotipi mavjud edi[55]. 1962-yilda polkovnik Sandersning chelagini oldi[56] va uni deyarli har bir Amerika KFC savdo nuqtalari oldida aylanma harakatda aylanadigan belgiga aylantirdi[57].

Reklama Sanders tomonidan sotilgandan soʻng KFCda muhim rol oʻynadi va kompaniya 1966-yilda AQSH televideniyesida 4 million AQSh dollari budjeti bilan reklama qila boshladi[58]. Kentukkida Fried Chicken Advertising Co-Op tashkil etilgan boʻlib, budjet va kompaniyalar toʻgʻrisida qaror qabul qilishda franchayzinglarga 10 ta va kompaniyaga uchta ovoz berdi. 1969-yilda KFC oʻzining birinchi milliy reklama agentligi Leo Burnettni yolladi. 1972-yilda Burnettning diqqatga sazovor reklamasi kampaniyasi Barri Manilou tomonidan ijro etilgan „Bir chelak tovuq ol, bir barrel dam ol“ jingli edi.1976-yilga kelib KFC AQShdagi eng yirik reklama beruvchilardan biri edi[59].

2020-yil dekabr oyida KFC KFConsole ni taqdim etdi, bu yangi oʻyin konsoli boʻlib, qurilmaning oʻziga xos xususiyati tovuq goʻshtini saqlashi va isitishi mumkin boʻlgan xususiy „Tovuq kamerasi“ dir[60].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „KFC: butun dunyo boʻylab restoranlar 2019“. Statista. 2020-yil 14-mayda olindi.
  2. ↑ „YUM! Brands, 10-K shakli, Yillik hisobot, topshirish sanasi, 2018-yil 22-fevral“. secdatabase.com. 2018-yil 3-mayda olindi.
  3. ↑ Klotter, Jeyms C. (2005). „Yangi janubdagi insoniy anʼanalar“. Rouman va Littlefield. 129-bet.
  4. ↑ Uitvort, William (1970-yil 14-fevral). „Kentukki-qovurilgan tovugʻi“.[sayt ishlamaydi] The New Yorker. 2013-yil 23-fevral.
  5. ↑ Sanders, Harland (2012). „Asl mashhur oshpazning tarjimai holi“. Louisville: KFC. 15-bet.
  6. ↑ Ozerskiy, Josh (2012-yil aprel). „Polkovnik Sanders va Amerika orzusi“. Texas universiteti matbuoti. 19-24-betlar.
  7. ↑ Aaseng, Natan (2001-yil yanvar). „Fast Food biznes quruvchilari“. Oliver Press. 116-bet.
  8. ↑ Smit, Endryu F. (2011-yil 2-dekabr). „Fast Food va arzimas taomlar: Biz yeyishni yaxshi koʻradigan narsalarning ensiklopediyasi“. ABC-CLIO. 612-bet.
  9. ↑ Hollis, Tim (1999). „Disneydan oldin Dixie: 100 yil yoʻl boʻyida oʻyin-kulgi“. Missisipi universiteti matbuoti. 19-20-betlar.
  10. ↑ Sanders, Harland (1974). Ajablanarli polkovnik. Illinoys: Yaratilish uyi. 98-131-betlar.
  11. ↑ Binney, Rut (2012-yil 1-aprel). Oshpazlar uchun hikmatli soʻzlar va mamlakat yoʻllari. Devid va Charlz. 202-bet.
  12. ↑ Grimes, William (2012-yil 26-avgust). „Kentukki, qovurilgan tovuq tarixi“. New York Times. 2013-yil 27-sentabrda olindi.
  13. ↑ Shrayner, Brus (2005-yil 23-iyul). „KFC hali ham polkovnikning sirini saqlaydi“. Associated Press. 2013-yil 6-noyabr.
  14. ↑ Kleber, Jon E. (1992-yil 18-may).. Kentukki en.siklopediyasi Kentukki universiteti matbuoti. 796-bet.
  15. ↑ Patty Henetz; Jenifer K. Nii (2004-yil 21-aprel). „Polkovnikning diqqatga sazovor joyi KFC pyuresi“. (Wayback Machine saytida 2010-01-13 sanasida arxivlangan) Deseret tong yangiliklari. 2013-yil 13-noyabrda olindi.
  16. ↑ Jon A. Jakle; Keyt A. Skull (1999). „Tez ovqatlanish: avtomobil davridagi yoʻl boʻyi restoranlari“. JHU bosing. 219-bet.
  17. ↑ Liddl, Alan (1996-yil 14-oktabr). "Leon V. „Pit“ Harman: KFCning operatsion otasi juda koʻp maqsadlarga ega va nafaqaga chiqish ulardan biri emas". Nationʼs Restaurant yangiliklari. 2013-yil 8-may.
  18. ↑ Liddl, Alan (1990-yil 21-may). „Pit Harman“. Nationʼs Restaurant yangiliklari.
  19. ↑ Darden, Robert (2004-yil 1-yanvar). Maxfiy retsept: Nima uchun KFC 50 yildan keyin ham pishirmoqda. Gobelen matbuoti. 12, 57-58, 101, 159, 175, 211-betlar.
  20. ↑ Smit, Endryu F. (2007-yil 1-may). „Amerika taomlari va ichimliklari uchun Oksford hamrohi“. Oksford universiteti matbuoti. 341-bet.
  21. ↑ Kottreli, Robert (1980-yil 17-dekabr). „Nekroloq: Polkovnik Sanders“. Financial Times.
  22. ↑ Barmash, Isador (1971-yil 23-iyul). „Boshliq Kentukki qovurilgan tovuqni tark etishi kutilmoqda“. New York Times.
  23. ↑ Smit, J. Y (1980-yil 17-dekabr). „Polkovnik Sanders, qovurilgan tovuqli jentlmen vafot etdi“. The Washington Post.
  24. ↑ Stivenson, Richard V. (1986-yil 25-iyul). „PepsiCo Kentukki Fried Chickenni sotib oladi: 850 million dollarlik shartnoma“. New York Times.
  25. ↑ Reuters (1986-yil 13-sentabr). „KOMPANIYA YANGILIKLARI; PepsiCo taklifi“. The New York Times.
  26. ↑ Bruks, Nensi Rivera (1986-yil 25-iyul). %201%20rjr-nabisco „Pepsico RJR Nabiscoʻdan Kentukki Fried sotib oladi — 850 million dollarlik kelishuv ikkala firma-tahlilchi uchun ham yaxshi“. Los Angeles Times. 2012-yil 30-iyun kuni olindi.
  27. ↑ „Va endi, barmogʻingizni yalayapsizmi?“. Biznes haftaligi. 1991-yil 17-fevral.
  28. ↑ "Savdolar bayrami". Sunday Herald Sun. 1992-yil 31-may.
  29. ↑ „Pepsico dan Tricon ga“. Chikago tribuni. 1997-yil 7-oktabr.
  30. ↑ „Tricon Global Restaurants aksiyadorlari kompaniya nomini Yum! Brands, Inc ga oʻzgartirishni maʼqulladilar“. QSR jurnali. 2002-yil 16-may.
  31. ↑ Harwell, Drew (2015-yil 25-may). „Qovurilgan tovuq urushlari: KFCning Chick-fil-Ani taxtdan tushirish uchun gʻalati yangi kurashi“. The Washington Post. 2015-yil 26-may.
  32. ↑ "CMO Savol-javob: KFC polkovnigi Sanders qanday qilib „internetni buzdi“ — ikki marta qayta ishga tushirildi". 2016-yil 27-yanvar.
  33. ↑ „Reba MacEntire KFC polkovnigi Sanders rolini oʻynaydi“. CBS News. 2018-yil 26-yanvar.
  34. ↑ „KFC AQShning marketing boʻyicha bosh direktori Andrea Zaxumenskiy ishdan ketdi“. Reklama yoshi. jild 92, 3-bet.
  35. ↑ Iconic Global Brend. Luisvil: Yum! Brands. 2014. 98-bet.
  36. ↑ Thimmesch, Adam B. (2011-2012). „Jismoniy mavjudlikning soʻnayotgan yorqin chizigʻi: KFC korporatsiyasiga qarshi Ayova daromad departamenti davlatlarga quilni rad etish uchun maxfiy retseptni berdimi ?“. Kentukki huquq jurnali.
  37. ↑ Kleber, Jon E. (2000-yil 4-dekabr). Louisville ensiklopediyasi. Kentukki universiteti matbuoti. 482-bet. 
  38. ↑ „KFC“. Forbes. 2021-yil 5-aprelda olindi.
  39. ↑ „Oziqlanish boʻyicha qoʻllanma“. KFC Kanada.
  40. ↑ „Sifatni oshirish“. Bosh direktor jurnali. Iyul 2013.
  41. ↑ „Kentukkidagi qovurilgan tovuq taʼmining siri“. KFC Yaponiya.
  42. ↑ Chan, Casey (2014-yil 28-oktabr). „KFC boshidan oxirigacha qovurilgan tovuqni shunday qiladi“. Gizmondo. 2014-yil 25-noyabrda olindi.
  43. ↑ Steyn, Liza (2013-yil 21-iyun). „KFCning oʻsish uchun maxfiy retsepti“. Pochta va Guardian. 2013-yil 26-sentabrda olindi.
  44. ↑ „Oziq-ovqat“. (Wayback Machine saytida 2013-02-26 sanasida arxivlangan) KFC AQSh. 2013-yil 23-fevralda olindi.
  45. ↑ Xorovitz, Bryus (2002-yil 3-iyul). „Keyingisi nima: Fast-food gigantlari isteʼmolchilarni vasvasaga solish uchun yangi mahsulotlarni qidirmoqda“. USA Today.
  46. ↑ „Tovuq“. KFC Avstraliya. 2014-yil 1-yanvarda olindi.
  47. ↑ Shaw, Aimee (2015-yil 6-noyabr). „KFC kola uchun Pepsidan voz kechdi“. The New Zealand Herald. Oklend. 2016-yil 17-fevralda olindi.
  48. ↑ %2Fmenu%2Fpostres.html „Postres (shirinliklar)“. (ispan tilida). KFC Peru. 2013-yil 27-yanvar.
  49. ↑ „Chicken AM“: KFC nonushta menyusini ishga tushiradi". Stuff.co.nz.
  50. ↑ Chartrand, Sandra (2001-yil 5-fevral). „Patentlar; Koʻpgina kompaniyalar oʻzlarining tijorat sirlarini himoya qilish uchun patentlardan voz kechishadi“.
  51. ↑ Crossan, Rob (2012-yil 26-aprel). „Qovurilgan tovuq A dan Zgacha“. The Times.
  52. ↑ Dodrill, Tara (2016-yil 20-avgust). „KFC maxfiy retsepti topildimi? Polkovnik Sandersning jiyani oilaviy albomdan topilgan 11 oʻt va ziravorlar bilan boʻlishdi“. Inquisitr. 2016-yil 21-avgustda olindi.
  53. ↑ „Shimoliy Amerikaning mehmondoʻstlik taomi“. Savdo belgisi. KFC korporatsiyasi. 2013-yil 13-martda olindi.
  54. ↑ Momen Putrym, Goldie (2010-yil 21-fevral). „Yaxshimi? KFC mashhur soʻz birikmasini tashladi“.
  55. ↑ Rojers, Ian. "Polkovnikning siri". Grey Not Grey. 2014-yil 3-aprelda olindi.
  56. ↑ "Vendining asoschisi Deyv Tomas polkovnik Sanders uchun ishlagan". (Wayback Machine saytida 2022-07-01 sanasida arxivlangan) Ruhiy ip. 2020-yil 20-martda olindi.
  57. ↑ Duradgor, B. (2004). Deyv Tomas. Amerika hayotining Skribner Ensiklopediyasi (2004-yil nashri).
  58. ↑ Rood, Jorj (1969-yil 5-yanvar). „Tovuq oʻyinidagi tasodifiy raqib gʻolibdir“. The New York Times.
  59. ↑ Georgescu, Piter (iyul, 2005). „Muvaffaqiyat manbai: Haqiqiy yetakchilik markazidagi beshta mustahkam tamoil“. Jon Wiley & Sons. 75-bet.
  60. ↑ Jek Guy. „KFC tovuq goʻshtini isitadigan oʻyin konsolini ishga tushirdi“. CNN. 2020-yil 26-dekabrda olindi.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

• Janubiy Amerika Qoʻshma Shtatlarining oshxonasi

• Tovuq restoranlar roʻyxati

• Fast-food restoranlari tarmoqlari roʻyxati

• Kentukki shtatining Louisville shahridagi asosiy ish beruvchilar roʻyxati

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

• Rasmiy veb-sayti

• Oʻzbekistondagi KFC mobil versiyasi (Wayback Machine saytida 2022-07-05 sanasida arxivlangan)

• KFC Toshkent (Wayback Machine saytida 2022-07-05 sanasida arxivlangan)

• KFC restoranlari tarmogʻi (filiallari) 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=KFC&oldid=3910292" dan olindi