Ivo Senjanin
| Ivo Senjanin | |
|---|---|
| Tavalludi |
1571-yil Senj, Xorvatiya |
| Vafoti | 1612-yil |
| Jang/urush | Vengriyadagi oʻn uch yillik urush |
Ivan Vlatkovich (1571-yil – 1612-yil), folklorda Ivo Senjanin („Senj ivosi“) nomi bilan tanilgan, Usmonlilar imperiyasiga qarshi koʻplab harbiy harakatlarga boshchilik qilgan xorvatiyalik Gabsburg jangchisi. U haqida bir nechta tarixiy manbalarning aksariyati, asosan, oʻrta asr romantizmi bilan uning hayoti va yutuqlari haqida hikoya qiluvchi afsonalar va folklorlarga oid.
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ivan Vlatkovich XVI asrda tugʻilgan[1]. Yugoslav tarixchisi Vaso Chubrilovichning soʻzlariga koʻra, u Novakning oʻgʻli boʻlib, uning oilasi kelib chiqishi Senjning taniqli oilalariga borib taqaladi[2]. Serb yozuvchisi Stoyan Berberning yozishicha, uning ajdodlari asli Gertsegovinadan boʻlgan, Bosniyalik xorvat yozuvchisi Ivo Sivrich maʼlumotlariga koʻra, Senjanin Senj shahrida yoki unga yaqin joyda Gertsegovinadan kelgan muhojirlar oilasida tugʻilgan. Sivrichning soʻzlariga koʻra, uning uchta ukasi, aka-uka Jorj va Nikolay va singlisi Matiya bor edi.
Turk urushi (1593—1606-yillar) davrida Petrinya (1594) va Klisni (1596) ozod qilishda uskoklarga boshchilik qilgan. Keyinchalik u Otočac va Brinje chegara qal’alarida uskok polkining komandiri etib tayinlandi. Uskok qoʻzgʻolonidan soʻng u Senjga qaytib keldi va asosiy uskok boshligʻi boʻldi. Shu davrda u Ahmet-aga Chukarinovichni duelda magʻlub etib, Usmonlilar qoʻl ostidagi hududlarga bir qator ekspeditsiyalar uyushtirdi. Asosan Dalmatiyada hukmronlik qiladi, yaʼni Shibenik maydoni (1598), Solin (1604), Skradin (1605), Trebinye va Gerceg Novi hududlarini boshqaradi. Gersog Ferdidand unga muntazam pul tomondan qarashgan, shuningdek, Gabsburg monarxiyasi bilan urushmayotgan davlatlarning fuqarolarini talon-taroj qilishni va ularga hujum qilishni toʻxtatish sharti bilan unga barcha qarzlarni toʻlashni vaʼda qildi. Bu vaʼda bajarilmaganini hisobga olib, Ivoning qoʻl ostidagilari (Jurisha Senjanin kabi) itoatsiz boʻlib, Venetsiyalik va Usmonli fuqarolariga hujum qilishdi va talon-taroj qilishdi[3].
Usmonli imperiyasi bilan chegarada tinchlikni saqlashga urinishlariga qaramay, u 1611-yilda Senj garnizonining taʼminotini oʻgʻirlaganlikda ayblanib hibsga olingan. Senj zodagonlari, fuqarolari, yepiskop va vitse-kapitanlar tomonidan himoya qilinganiga qaramay, 1612-yil 3-iyulda u oʻlimga hukm qilindi. Keyinchalik u avf etish toʻgʻrisida iltimosnoma bilan murojaat qildi va unda oʻzini „asirga olingan baxtsiz xorvat jangchisi“ deb taʼriflaydi[4]. Oxir-oqibat u 1612-yil 25-iyuldan oldin Karlovakda qatl etilgan.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Sivric, Ivo. The peasant culture of Bosnia and Herzegovina. Franciscan Herald Press, 1982. ISBN 978-0-8199-0850-6.
- Medenica, Radosav. Erlangenski rukopis: zbornik starih srpskohrvatskih narodnih pesama. Univerzitetska riječ, 1987.
- Čubrilović, Vasa. Odabrani istorijski radovi. Narodna knjiga, 1983.
- Бербер, Стојан. Српске јуначке песме Крајине: Антологија. Глас српски, 1997. ISBN 9788671191142.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Kozličić, Mithad. Hrvatsko Brodovlje. Književni krug, 1993Andoza:Page needed
- ↑ (Čubrilović 1983, p. 492): "Ivan Vlatkoviћ, sin Novakov,25 zato chesto sa prezimenom Novako- viћ, bia јe Seњanin po poreklu. Poroditsa mu јe bila viђena u Seњu, "
- ↑ „Senjanin, Ivo | Hrvatska enciklopedija“.
- ↑ Ivo Senjanin USCOCCHORUM DUX, Josip Horvat, pp. 129