Iqtisodiyotning yuqori texnologiya sektori

Iqtisodiyotning yuqori texnologiyali sektori yuqori, oʻrta-texnologik yuqori darajadagi sanoat va yuqori texnologiyalik xizmatlarni oʻz ichiga oladi. Yuqori texnologiyalik sanoatlar ilmiy-tadqiqot va ishlanmalar (ARGE) xarajatlarining yuqori intensivligi, oliy maʼlumotli xodimlarning yuqori ulushi, shuningdek, yuqori innovatsion faollik bilan tavsiflanadi.

OECD tasnifi

Yuqori texnologiyali tarmoqlar OECD tasnifiga koʻra, ar-Ge xarajatlarining qoʻshilgan qiymatga nisbati boʻyicha ajratiladi:

• yuqori texnologiyalik (biotexnologiya va farmatsevtika, samolyot va kosmik kemalar; asbobsozlik; radio, televidenie va aloqa uskunalari; kompyuter texnologiyalari) (8% — 100%);
• oʻrta texnologiyalik yuqori darajali (2,5% — 8%);
• oʻrta texnologiyali past darajali (1% — 2,5%);
• past texnologiyali (0% — 1%).

Rosstat tasnifi

OECD va Eurostat uslubiga asoslangan Rosstatning soʻnggi tasnifiga koʻra:

Yuqori texnologik darajadagi sanoat (OKVED kodi boshida koʻrsatilgan):

• 21 Dori vositalari va tibbiy maqsadlarda ishlatiladigan materiallar ishlab chiqarish;
• 26 Kompyuterlar, elektron va optik mahsulotlar ishlab chiqarish;
• 30.3 Samolyotlar, shu jumladan kosmik kemalar va tegishli jihozlarni ishlab chiqarish.

Yuqori oʻrtacha texnologik darajadagi sanoat tarmoqlari:

1. 20 Kimyoviy moddalar va kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarish;
2. 27 Elektr jihozlarini ishlab chiqarish;
3. 28 Mashina va asbob-uskunalarni ishlab chiqarish, boshqa guruhlarga kiritilmagan;
4. 29 Avtotransport vositalari, tirkamalar va yarim tirkamalar ishlab chiqarish;
5. 30 Boshqa transport vositalari va jihozlarni ishlab chiqarish 30.3;
6. 32.5 Tibbiy asboblar va asbob-uskunalar ishlab chiqarish;
7. 33 Mashina va uskunalarni taʼmirlash va oʻrnatish.

Xizmat koʻrsatish sohasi faoliyati turlarini oʻz ichiga olgan va oliy maʼlumotli xodimlarning maksimal ulushi bilan ajralib turadigan ilm-fanga asoslangan tarmoqlar:

• 50 Suv transporti faoliyati;
• 51 Havo va kosmik transport faoliyati;
• 61 Telekommunikatsiya faoliyati;
• 62 Kompyuter dasturlarini ishlab chiqish, tegishli konsalting xizmatlari va boshqa tegishli xizmatlar;
• 63 Axborot texnologiyalari faoliyati;
• 69 Yuridik va buxgalteriya faoliyati;
• 70 Bosh idoralar faoliyati; boshqaruv maslahati;
• 71 Arxitektura va muhandislik loyihalash sohasidagi faoliyat; texnik sinov, tadqiqot va tahlil;
• 72 Tadqiqot va ishlanmalar;
• 75 Veterinariya faoliyati;
• 78 Bandlik va yollash faoliyati;
• 85 Taʼlim;
• 86 Sogʻliqni saqlash faoliyati;
• 87 Uy-joyni saqlash faoliyati;
• 88 Turar joy bermasdan ijtimoiy xizmatlar koʻrsatish.

OECD metodologiyasini nusxalash turli mamlakatlardagi sanoatning qoʻshilgan qiymatida ar-Ge xarajatlarining haqiqiy ulushidagi farqlarni hisobga olmaydi. Shunday qilib, Rossiyada bir qator tarmoqlar uchun bu ulush belgilangan mezonlardan ancha past.

Iqtisodiyotdagi roli

Rossiyada yuqori texnologiyali sektorning ulushi yalpi ichki mahsulotda 22% ga teng va ishchilar sonidagi 34% dan oshadi. Sektorning zaif, ammo ijobiy dinamikasi va uning Rossiya iqtisodiyotidagi rolining oshishi haqida gapirish mumkin. 2010-yildan beri sektor ulushi davlat xaridlari va daromad soligʻi tushumlari oshdi, lekin jami eksport va yangi firmalar kamaydi.

Boshqa mamlakatlar bilan taqqoslaganda, Rossiya yuqori texnologiyalar sektori oʻrtacha rivojlanish darajasida. Yevropa Ittifoqida (28 ta davlat) oʻrtacha hisobda yuqori texnologiyalar sohasida band boʻlganlar ulushi 45,8%, Rossiyada esa 34,3% ni tashkil qiladi. Dunyodagi yuqori texnologiyali mahsulotlarning 0,5% dan kamrogʻi Rossiyadan eksport qilinadi, bu asosan harbiy texnika sohasida, yuqori texnologiyali import ulushi esa 60% dan oshadi. Ishlab chiqarish sanoatida yuqori texnologiyali va oʻrta texnologiyali faoliyatning ulushi boʻyicha Rossiya dunyoda BRIKSning barcha mamlakatlari va koʻplab Sharqiy Evropa davlatlaridan keyin kamtarona 48-oʻrinni (2016-yilda 44-oʻrin) egallaydi.

Yana qarang

• Yuqori texnologiya
• Bilim iqtisodiyoti
• Innovatsion iqtisodiyot
• Ish boshlash