Imkonsiz shakl

Imkonsiz shakl — optik illyuziya turlaridan biri boʻlib, bir qarashda oddiy uch oʻlchamli ob’ektning proyeksiyasi holida koʻrinadigan figuradir, diqqat bilan oʻrganilganda figura elementlarining bir-biriga zid tomonlari koʻrinadi. Bunday shaklning uch oʻlchamli fazoda boʻlishi mumkin emasligi haqidagi illyuziya yaratiladi.

Oʻziga xosligi va namunalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Darhaqiqat, barcha imkonsiz shakllar real hayotda mavjud boʻlishi mumkin. Shunday qilib, qogʻozga chizilgan barcha ob’ektlar uch oʻlchamli ob’ektlarning proyeksiyalaridir, shuning uchun shunday uch oʻlchamli ob’ektni yaratish mumkinki, uni tekislikdagi proyeksiyasi imkonsizdek koʻrinadi. Bunday ob’ektga maʼlum bir nuqtadan qaralganda, u ham imkonsizdek koʻrinadi, lekin boshqa har qanday nuqtadan qaralganda, imkonsizlik effekti yoʻqoladi.

Eng mashhur imkonsiz shakllar — imkonsiz uchburchak shakli, cheksiz zinapoya, imkonsiz uch uch ayrili nayza shakli va imkonsiz kub shakli.

Sanʼatda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vaqti-vaqti bilan oʻtmish ustalarining polotnolarida imkonsiz shakllar paydo boʻlib turgan, masalan, Piter Breygel (Katta) ning „Dor ustidagi zagʻizgʻon“ (1568) rasmidagi dorlar. XX asrning shved rassomi. Oskar Reutersvard, 1934-yilda gimnaziyada oʻqib yurgan paytida, imkonsiz shakllarni oʻzining badiiy uslubining oʻziga xos xususiyatiga aylantirgan va ixtiro qilgan imkonsiz uchburchakdan boshlab minglab shunday figuralarni tasvirlagan^[1]. Imkonsiz shakllar gollandiyalik rassom M. K. Esherning toshbosmalari tufayli mashhurlikka erishgan.

Tasviriy sanʼatda imkonsiz shakllarni tasvirlashga qaratilgan yoʻnalish imp-art yoki impossibilizm deb ataladi^[1].