Himoyachi (futbol)
Himoyachi (inglizcha: defender; eskirgan nomi bek yoki fulbek, ingliz tilidan back — orqaga) — himoya funksiyalarini bajarishga ixtisoslashgan oʻyinchi. Futbolda darvozabon va yarimhimoyachilar oʻrtasida, asosan maydonning oʻz yarmida va koʻpincha oʻz jarima maydonchasi yonida oʻynaydi. Uning asosiy maqsadi — raqib hujumchilarining gol urishi, toʻp bilan oʻynashi, darvozaga yaqinlashishi, darvozaga zarba berishini oldini olishdir.
Markaziy himoyachi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Markaziy himoyachi (inglizcha: Centre-back yoki centre half yoki central defender yoki stopper), nomidan koʻrinib turibdiki, maydonning markaziy oʻqi yaqinida oʻynaydi. Asosiy maqsadi — darvozani daxlsiz saqlash va umuman hujumchilarni, odatda markaziy hujumchilarni zarba pozitsiyasidan tashqarida ushlab turishdir. Maydon markazi juda muhim hududdir; bu yerda ularga nominal markaziy hujumchilardan tashqari qanot hujumchilari yoki yarimhimoyachilar yordamga kelishi mumkin. Zamonaviy futbolda jamoalarda ikkita, kamdan-kam hollarda uchta markaziy himoyachi oʻynaydi, ular orasida jamoaviy kelishuv muhim ahamiyatga ega.
Ikkita asosiy mudofaa strategiyasi mavjud — himoyachilarning har biri maydonning ma’lum bir maydonni kuzatganda zonali himoya va shaxsiy, har bir himoyachi murabbiy koʻrsatgan hujumchini kuzatganda.
Markaziy himoyachilar odatda jismonan baquvvat, baland boʻyli oʻyinchilar boʻlib, bosh bilan ajoyib harakat qilish va toʻpni olib qoʻyish qobiliyatiga ega. Kuchsiz klublarda ularga faqat himoya vazifasi tushadi. Biroq jiddiy klub uchun bu pozitsiyada malakali, maydonni koʻra oladigan, yaxshi pas bera oladigan, oʻyinni bir zumda himoyadan hujumga aylantira oladigan oʻyinchi boʻlishi juda muhim.
Koʻpincha markaziy himoyachilar burchak toʻplari va jarima zarbalarini ura turib, raqib maydonchasiga kirib ketishadi, chunki ularning bosh bilan harakat qilish qobiliyati va boʻyli gol urishga imkon beradi.
Bu turdagi himoyachilar orasida Bobbi Mur, Paolo Maldini, Fabio Kannavaro tanilganlar[1].
Qanot himoyachisi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qanot himoyachilari maydonning deyarli „chekka“sida joylashgan boʻlib, markaziy himoyachilarning oʻng va chap tomonida harakat qilishadi. Oʻyinda 4 ta himoyachilar oʻz qanotida vaqti-vaqti bilan hujumga oʻtishadi. Ayni paytda ular markaziy oʻyinchilardan biroz oldinda joylashadilar va oʻz rolini qanot yarimhimoyachi roli bilan birlashtiradi, bu ingliz terminologiyasida vingbek deb ataladi (inglizcha: wingback — wing soʻzidan — qanot, an’anaviy inglizchadan farqli oʻlaroq —inglizcha: back).
5-3-2 va 3-5-2 konstruktsiyalarida ular „qosh chiziqlar“ yoki „laterallar“ deb ataladi (italyanchadan. laterale — oldingi) va butun „chekka“ uchun mas’ul boʻlgan katta hajmdagi „yugurish“ ishlarini amalga oshiradilar. Ularning hujumga oʻtishi raqib himoyasini „choʻzish“ uchun maydonning butun kengligidan foydalanish imkonini beradi. Koʻpincha qanotni yorib oʻtish uchun ishlatiladi, buning natijasida jarima maydonchasiga havodan toʻp oshiriladi. Ushbu pozitsiya uchun muhim fazilatlar tezlik va chidamlilikdir.
Bu turdagi himoyachilar orasida Kafu, Roberto Karlos, Xaver Sanetti, Janluka Zambrotta[1] tanilgan.
Erkin himoyachi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Erkin himoyachi yoki sviper (inglizcha: sweeper ingliz tilidan inglizcha: sweep up — supurish), yoki tozalovchi, yoki libero (iitalyancha: libero — erkin) — 1960-yillardagi Italiyaning katenachcho sxemasida qoʻllaniladigan markaziy himoyachi turi[2][3]. Uning asosiy vazifasi — hujumchi u bilan birga darvozaga yaqinlashgan zahoti toʻpni olib qoʻyish va „ushlab turish“. Bunday roldagi futbolchining maydonda aniq oʻrni va „unga qarashli“ oʻyinchisi yoʻq, bu uning nomi bilan ham bogʻliq[4][5]. Qoidaga koʻra, erkin himoyachilar raqib hujumchilariga qarshi shaxsan harakat qiladigan himoya sheriklarining orqasida joylashadilar. Ular faqatgina mudofaa funksiyalarini bajaradilar va „qaytarish buyrugʻini kutib“ oʻynaydilar. Ushbu pozitsiyada maydonni mukammal koʻrish qobiliyatiga ega va rivojlangan oʻyinchilardan foydalanish odatiy holdir, chunki agar libero sherigining xatosini „tozalay“ olmasa, hujumchi oldida faqat darvozabon qoladi.
Frants Bekkenbauer, Franko Baresi[1] bu turdagi himoyachilar orasida tanilgan.
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Positions in Football“ (en). TalkFootball.com. 28-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-mart 2011-yil.
- ↑ BBC Sports Academy
- ↑ „Evolution of the Sweeper“. 24-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-iyul 2022-yil.
- ↑ „DIZIONARIO DI ITALIANO DALLA A ALLA Z: Battitore“ (it). La Repubblica. Qaraldi: 21-aprel 2016-yil.
- ↑ Damele, Fulvio. Calcio da manuale. Demetra, 1998 — 104 bet.