Germaniyada shamol energetikasi
Germaniyada shamol energetikasi oʻrnatilgan quvvat boʻyicha dunyoda Xitoy va AQSHdan keyin uchinchi oʻrinda turadi. 2020-yil yakunida Germaniyadagi shamol elektr stansiyalarining umumiy oʻrnatilgan quvvati 62.7 GVtni tashkil etdi. 2020-yilda shamol energiyasining umumiy elektr ishlab chiqarishdagi ulushi 24.2% ni tashkil etdi. 2022-yilga kelib Germaniyada shamol energiyasining quvvati 66 315 MVtni tashkil etdi[1].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Germaniyada shamol energiyasi Chernobil avariyasidan keyin tez rivojlandi. Germaniya hukumati qayta tiklanadigan manbalardan energiya ishlab chiqarishni rivojlantirishga qaror qildi.
„100 MVt shamol“ deb nomlangan shamol energiyasini qoʻllab-quvvatlash boʻyicha birinchi hukumat dasturi 1989-yilda Germaniyada paydo boʻlgan.
Shamol energiyasining sezilarli oʻsishi „Elektr energiyasini uzatish[1]“boʻyicha qonunining qabul qilinishi bilan boshlandi (qonun 01.01.1991 yil kuchga kirdi)[2].Ushbu qonunga muvofiq, energiya sotuvchi kompaniyalar quyosh va shamol energiyasini ishlab chiqaruvchilardan quvvati 5 MVtgacha boʻlgan elektr energiyasini 16,61 pfennig (boshqa qayta tiklanadigan energiya ob’yektlari uchun – 13,84 pfennig) narxda sotib olishlari shart edi.StromEinspG qonuniga koʻra, gidroelektrostansiyalar energiyani 8 pfennigga sotgan).Energiya taʼminoti korxonalari yuzaga kelgan tanqisligni yakuniy isteʼmolchilar hisobidan qoplashlari kerak[3].Shunday qilib, xuddi shunday model qoʻllaniladigan Daniyada isteʼmolchilar shamol energiyasining koʻtarilgan narxini qoplash uchun 2005-yilda xar bir kVt /soat uchun 1 evrosent koʻproq toʻlagan. StromEinspG dunyoning koʻplab mamlakatlari uchun qayta tiklanadigan energiya manbalarini qoʻllab-quvvatlash uchun namuna boʻldi,19 ta Evropa mamlakatlari, shuningdek,Yaponiya,Braziliya va Xitoy oʻz qonunchiligida uning modelidan foydalangan.1991-yilda ushbu qonunni qoʻllash xarajatlari 50 million marka(Germaniya pul birligi)ni tashkil etdi. Shu bilan birga, shamol generatorlari soni 1991-yildagi 1000 tadan 1999-yilda 10 000 tagacha oshdi, shamol energetikasiga kiritilgan investitsiyalar bir necha milliard nemis markasini tashkil etdi va Germaniya shamol energetikasining raqobatbardoshligiga asos soldi.2006-yilning yozida Leypsig energiya bozorida shamol energiyasini anʼanaviy manbalardan koʻra arzonroq narxda birinchi marta sotdi[4].
2000-yilda Qayta tiklanadigan energiya toʻgʻrisidagi qonun qabul qilindi[2]. 2002-yilda Germaniya shamol energiyasining umumiy quvvati 10 000 MVt ga yetdi.
2010-yillarning boshidan beri Germaniyada shamol stansiyalari tez rivojlanmoqda.
Ishlab chiqarish[tahrir | manbasini tahrirlash]
2014-yilda Germaniyadagi shamol elektr stansiyalari Germaniyada ishlab chiqarilgan barcha elektr energiyasining 8,6 foizini ishlab chiqargan.
2014-yil oxirida Germaniyada umumiy quvvati 38 116 MVt boʻlgan 24 867 shamol turbinasi ishlagan[5].
2006-yilda Germaniyada shamol energetikasi 20,6 mlrd kVt/soat elektr energiyasi ishlab chiqargan. Taqqoslash uchun, xuddi shu yili Germaniyaning butun gidroenergetika sektori 21,6 milliard kVt/soat elektr energiyasi ishlab chiqardi, bu Germaniyaning umumiy elektr energiyasining 3,5 foizini tashkil etadi.
2006-yilda Germaniya shamol energetikasi sanoati 7,2 milliard yevro daromad keltirdi, shundan 5,6 milliard yevro shamol turbinalari va komponentlari(pichoqlar, minoralar va boshqalar) xarajatlaridan kelib chiqdii. Germaniya Shamol Energetikasi Instituti (DEWI) hisob-kitoblariga koʻra, nemis shamol turbinalari va komponentlarini ishlab chiqaruvchilari global bozorning 37% ulushiga ega.2006-yilda Germaniyada shamol energiyasi uskunalarini ishlab chiqarish taxminan 50% ga oshdi. 2007-yilda Germaniya shamol sanoatida 80 000 kishi ish bilan taʼminlangan, shu jumladan tegishli tarmoqlar:qurilish, muhandislik, konsalting, savdo, moliya, taʼlim va boshqalar. Ishlab chiqarilgan asbob-uskunalar va xizmatlarning 71% eksport qilindi, bu uskunalarning umumiy qiymati taxminan 3,5 milliard yevroga teng.
2011-yilda Germaniya elektr energiyasining 8% shamol energiyasidan ishlab chiqarilgan[6].Shamol stansiyalaridan elektr energiyasini ishlab chiqarish ob-havo sharoitlariga juda bogʻliq. Shunday qilib, 2011-yil aprel oyida Germaniyada shamol energiyasining umumiy quvvati 1000 MVt dan 19 000 MVtgacha boʻlgan[6].2011-yil 7-fevralga oʻtar kechasi shamol stansiyalari Germaniya elektr energiyasining 1/3 qismini ishlab chiqardi[7].
Tariflari[tahrir | manbasini tahrirlash]
2007-yilda elektr tarmoqlari kompaniyalari shamol stansiyasi egalariga shamol stansiyasi faoliyatining dastlabki besh yilida elektr energiyasining kVt-soati uchun 0,0836 evro toʻlagan. Tarif har yili 2% ga pasaytiriladi.
Yangilanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Germaniyada „qayta quvvatlantirish“ deb nomlangan jarayon faol davom etmoqda – eski shamol generatorlari kuchliroq va kamroq shovqinlilariga almashtirilmoqda. Mavjud shamol stansiyasi oʻz maydonini koʻpaytirmasdan koʻproq elektr energiyasini ishlab chiqarishni boshlaydi.BWE prognozlariga koʻra, ushbu yangilanish bilan shamol stansiyalaridan elektr energiyasi ishlab chiqarish 90 milliard kVt/soatgacha oshirilishi mumkin.
2008-yilda shamol generatorlarining eng yirik yetkazib beruvchilari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Germaniyaning birinchi dengiz shamol turbinasi 2006-yil mart oyida oʻrnatildi. Turbina Nordex AG tomonidan Rostok sohilidan 500 metr uzoqlikda oʻrnatildi.
Dengizning 2 metr chuqurlikdagi maydonida pichoq diametri 90 metr boʻlgan va bu yerga 2,5 MVt quvvatga ega turbina oʻrnatilgan. Poydevorning diametri 18 metrni tashkil qiladi. Poydevorga 550 tonna qum,500 tonna beton,100 tonna poʻlat yotqizildi. Umumiy balandligi 125 metr boʻlgan inshoot 1750 va 900 m² maydonli ikkita pontondan oʻrnatildi.
Germaniyada Boltiq dengizida 1 ta tijorat shamol stansiyasi mavjud, bu Baltic 1 (uz:Baltic 1 Offshore Wind Farm),Shimoliy dengizda ikkita shamol stansiyasi qurilmoqda – BARD 1 (uz:BARD Offshore 1) va Borkum West 2 (uz:Trianel Windpark Borkum) bular Borkum orolining qirgʻogʻi (Friz orollari)da joylashgan. Shuningdek,Shimoliy dengizda,Borkum orolidan 45 km shimolda,Alpha Ventus shamol sinov maydonchasi (uz:Alpha Ventus Offshore Wind Farm) ham mavjud[8].
2030-yilga kelib Germaniya quvvati 25 ming MVt boʻlgan offshor elektrostansiyalarni Boltiq va Shimoliy dengiz boʻyiga qurishni rejalashtirga[9].
Tariflar[tahrir | manbasini tahrirlash]
2004-yilda shamol elektr stansiyalarining ishlashi atmosferaga 20 million tonnadan ortiq CO 2 chiqishining oldini oldi.
Statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]
1990-yildan beri shamol turbinalarining oʻrnatilgan quvvati va elektr energiyasi quyidagi jadvalda koʻrsatilgan[2]:
| Yil | 2009 yil | 2010 yil | 2011 yil | 2012 yil | 2013 yil | 2014 yil | 2015 yil | 2016 yil | 2017 yil | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Oʻrnatilgan quvvat, MVt | oʻttiz | 80 | 188 | 268 | 622 | 994 | 3297 | 4150 | 5260 | |||
| Elektr energiyasi ishlab chiqarish, GVt | 38 | 176 | 577 | 732 | 918 | 1471 | 8284 | 12365 | 17420 [10] | 19070 [10] | 24744 | 27306 |
| umumiy shamol hosil boʻlishining % | 0.1 | 0,5 | 1.2 | 1.4 | 1.8 | 2.6 | 10.5 | 16.0 | 16.8 | |||
| Foydalanish omili % | 14.5 | 25.1 | 35,0 | 31.2 | 16.9 | 19.9 | 28.7 | 34.0 | 37.8 |
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Enercon
- Qayta quvvat tizimlari
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Источник“. 2023-yil 3-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 3-aprel.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Zeitreihen Erneuerbare Energien“ (de). www.erneuerbare-energien.de. 2014-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-mart.
- ↑ „STROMEINSPEISUNGSGESETZ (STROMEINSPG)“. TopTarif.de. 2019-yil 23-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 23-aprel.
- ↑ Andreas Berchem. „Das unterschätzte Gesetz“. ZEIT ONLINE. Die Zeit (2006-yil 22-sentyabr). 2019-yil 26-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 23-aprel.
- ↑ „Архивированная копия“. 2015-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-yanvar.
- ↑ 6,0 6,1 „Die Energiewende in Deutschland“. 2015-yil 23-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 11-oktyabr.
- ↑ „Paul Gipe New Record for German Renewable Energy in 2010 25 Март 2011 г.“. 2011-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 29-mart.
- ↑ Germaniya „viduvaet“ atomnuyu energetiku vetroparkami
- ↑ „Эльвира Кошкина «Германия переходит на энергию ветра»“. 2008-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 9-sentyabr.
- ↑ 10,0 10,1 „Electricity generation in Germany | Energy Charts“. www.energy-charts.de. Fraunhofer ISE. 2018-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-yanvar.