Garov (hikoya)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Garov („Ertak“) −1889-yilda A. P. Chexovning boy bankir va yosh huquqshunos oʻrtasidagi gʻayrioddiy garov haqidagi hikoyasi birinchi marta nashr etilgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1888-yilning 17-dekabrda S. N. Xudekov Chexovga " Peterburgskaya gazeta " gazetasi uchun hikoya yozishni buyuradi. U Hikoyani yozishni boshlaydi va bu haqida A. S. Suvorin ga yozgan haqida maʼlum qiladi. 1888-yilning 22- dekabrida " Oyoqchi va yovuz ruh " hikoyasi yozildi va 1888-yilning 25-dekabrida „Peterburgskaya gazeta“da chop etildi (№ 355, 2-bet) [1] .

Chexov oʻzining " Novoye Vremya " gazetasi uchun hikoya yozmayotganini bilgan Aleksey Suvorin juda xafa boʻladi , va natijada, Chexov unga „Yangi vaqt“ gazetasining yangi 1889-yil uchun ertak yozishga vaʼda berdi. 1888-yilning 23-dekabrida Chexov Suvoringa „kecha kechqurun“ bu ertakni yozishni boshlaganini va 1888-yilning 30-dekabrida Chexov allaqachon tugallangan hikoyani Suvoringa yuborganini aytadi. 1889-yilning 1-yanvarida „Ertak“ nomi ostida uch qismdan iborat hikoya „Novoye Vremya“ gazetasida chop etildi(4613-son, 1-2-betlar) [2][3] .

1901 yilda A. F. Marksning toʻplangan asarlarining nashri uchun hikoya tayyorlayotganda, Chexov hikoyaning nomini „Garov“ deb oʻzgartiradi va dastlabki ikki bobga koʻplab qisqartmalarni kiritadi [4]. Masalan, u advokat asirlikda oʻqigan kitoblarining yozuvchilarning (Shekspir, Bayron, Gomer, Volter, Gyote) ismlarini „klassiklar“ soʻzi bilan almashtiradi, "U oʻqigan oxirgi kitob Servantesning „Don Kixot“ va Tolstoyning „V chyom moya vera“ kitobi edi" kabi qatorlarini olib tashladi [4]. Biroq, eng muhim oʻzgarish butun uchinchi qismning olib tashlanishi boʻlib, bu hikoyaning butun maʼnosini butunlay oʻzgartirdi [4]. 1903 yilda Chexov nima uchun bunday qilganini tushuntirdi: „Dalillarni oʻqiganimda, menga bu oxiri yoqmadi […], u juda sovuq va qattiq tuyuldi“ [5] .

A. P. Chexov hayotligida bu hikoya bolgar, venger, polyak va serb-xorvat tillariga tarjima qilingan .

Syujet[tahrir | manbasini tahrirlash]

I qism[tahrir | manbasini tahrirlash]

Keksa bankir oʻn besh yil oldin, 1870-yilning 14-noyabrida sodir boʻlgan voqeani esladi. Shu kuni ziyofatda mehmonlar oʻlim jazosi yoki umrbod qamoq jazosining qaysi biri insoniyroq ekanligi haqida bahslashishdi. Uning oʻzi oʻlim jazosi insoniyroq ekanligiga ishongan va mehmonlar orasida boʻlgan taxminan yigirma besh yoshli bir advokat qamoqxonadagi hayot oʻlimdan yaxshiroq ekanligiga qatʼiy ishonar edi. Natijada, agar advokat roppa-rosa oʻn besh yil qamoqda oʻtirsa, bankir unga ikki million rubl berishga garov bogʻlashdi.

Advokat oʻzining ixtiyoriy qamoq jazosini bankir bogʻida qurilgan binolardan birida eng qattiq nazorat ostida oʻtay boshladi. Qamoqdagi advokat kitob oʻqidi, yozdi, pianino chaldi, oʻqidi, sharob ichdi va oʻzini oʻzi tarbiyalash bilan shugʻullandi. Hikoyaning bu qismida A. P. Chexov qamoqxonadagi hayotning turli bosqichlarini tasvirlaydi.

II qism[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kelishilgan oʻn besh yil muddat tugashiga bir necha soat qolganda, bankir agar u yutqazsa, bankrot boʻlishini tushunadi. 15 yil oldin uning uchun mutlaqo ahamiyatsiz boʻlib tuyulgan miqdor endi u uchun juda katta pul edi. Va u pulni toʻlamaslik uchun advokatni oʻldirishga qaror qiladi. Soqchilar ketgandan soʻng, u qoʻshimcha binoga kiradi va uxlab yotgan advokatni topadi. Uning yonida nimlardir yozilgan bir qogʻoz yotardi. Uni oʻldirishdan oldin bankir xatni oʻqiydi. Unda advokat qamoqda oʻtirganida moddiy boylikdan nafratlanishni oʻrgangani va bilim puldan qimmatroq ekanligiga ishonch hosil qilganini, shu maqsadda u 15 yillik muddat tugashiga 5 soat qolganida qamoqni tark etishini va shu tariqa kelishuv boʻyicha vaʼda qilingan ikki milliondan oʻzini mahrum etishini yozadi.

Bularni oʻqib chiqqach bankir yigʻlaydi va uxlab yotgan advokatni u yerda qoldirib, jimgina binoni tark etadi. Ertalab soqchilar unga advokat garov tugashini kutmasdan qamoqxonani tark etgani haqida xabar berishadi. Bankir oʻsha vaqtda oʻzidan nafratlanadi va advokatning voz kechish toʻgʻrisidagi maktubini poʻlat sandiq ichiga qulflaydi.

III qism (1901 yilda Chexov tomonidan oʻchirilgan)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Voqealar advokat asirlikdan ozod etilganidan bir yil oʻtgach sodir boʻladi. Kechki ziyofatda bankir yana bahsga kirishadi va eski millioner bilan kambagʻal bir milliondan osongina voz kechishi mumkinmi, degan savolga 3 millionga yangi garov oʻrnatadi. Garov allaqachon oʻynalgandan soʻng, u advokatning puldan voz kecha olishini koʻrsatish uchun ofisga boradi. Ayni damda unga bir janob uni soʻrayotgani xabar qilinadi. Qabulxonaga chiqib, u advokat bilan uchrashadi, advokat uning tizzasiga yiqilib, koʻz yoshlarini toʻkib: „Men katta xato qildim! […] Kitoblar hayotning zaif soyasi va bu soya meni adashtirdi! […] Men sizdan ikki million soʻramayman, bunga haqqim yoʻq, lekin sizdan iltimos qilaman, menga yuz yoki ikki yuz ming bering! Aks holda oʻzimni oʻldiraman!“ Bankir unga so;ralgan pullarni berishga vaʼda beradi va mehmonlarning oldiga qaytib keladi. U charchagan holda stulga oʻtiradi va : „Siz gʻalaba qozondingiz! Men yutqazdim“ deydi.

Tanqid[tahrir | manbasini tahrirlash]

V. Albov [6] ga koʻra, Chexov 1880-yillarning oxirida „Garov“ hikoyasining qahramoni insoniylikni mensimaganligi uchun „umidsiz, qaygʻuli kayfiyatga tushib qoladi“. A. B. Goldinvayzer 1901-yilning 16-sentyabrida oʻz kundaligida L. N. Tolstoyga „Garov“ qissasi „rejaning oʻziga xosligi va yozish mahorati“ni yoqqanini yozgan [7] .

Ekranizatsiyalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

J. Renoning „Gʻalati garov“ hikoyasi „Butun dunyo“ jurnalida, 1911 yil
  • " Leshleniy solntsa " (1912, rejissyor V. Krivtsov). Film Jozef Renoning „Gʻalati garov“ qissasi asosida suratga olingan boʻlib, u oʻz navbatida A. P. Chexovning „Garov“ hikoyasiga asoslangan [8] .
  • 1953 yil – The Bet (TV) (AQSh), rejissyor Jyul Briken, (Ford televidenie teatri seriyasi)
  • " Molchaniya "(1961, rejissyor B. Sagal; " Twilight Zone " teleserialining 2-mavsumining 25-qismi) [9] .
  • " Aql bovar qilmaydigan garov yoki yuz yil oldin baxtli yakunlangan haqiqiy voqea " („Aql bovar qilmaydigan tikish“ qissasi) (1984 yil, rejissyor V. Ya. Motil).
  • " Garov " (2004, rejissyor A. Boyarskix).
  • " Garov " (2008 yil, rejissyor N. V. Petrova).
  • " Garov " (2011, rejissyor Karo Sarikyan).
  • " Garov " (2014 yil, rejissyor Ivan Perekatov).
  • " Garov " (2015, rejissyor Yuliya Kaplun).

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named sapozhnik
  2. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named pari-prim
  3. ↑ An. Chexovʼ „Skazka“. (Pervoe izdanie rasskaza) // Gazeta „Novoe vremya“, № 4613 ot 1-go (13-go) yanvarya 1889 goda. S. 1-2.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Sravneniya teksta rasskaza v izdanii Marksa i v gazete „Novoe vremya“. // Chexov A. P. Polnoe sobranie sochineniy i pisem v tridsati tomax. Sochineniya. T. 7. – M.: Nauka, 1977. S. 561—566.
  5. ↑ Proxorov G. Istoriya odnogo rasskaza. Neopublikovannoe pismo A. P. Chexova. – „Literaturnaya gazeta“, № 88 ot 14 iyulya 1934.
  6. ↑ Albov V. Dva momenta v razvitii tvorchestva Antona Pavlovicha Chexova…. // „Mir Bojiy“, 1903, № 1.
  7. ↑ "Vblizi Tolstogo". – M., 1959. S. 98.
  8. ↑ Sisoev N. Sluchay s rasskazomAndoza:Недоступная ссылка. // „Ogonyok“, № 28, 1954. S. 32.
  9. ↑ The Silence (1961). // IMDb.com 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Garov_(hikoya)&oldid=4220935" dan olindi