Foydalanuvchi:Jurabek Toshqulov

Сил таснифи

Сил таснифи турлича принципларга асосланган. Ўтган аср бошларида (1902 йил) Турбан-Герхард таснифи тан олинган. У ўпка силининг авжланишига қараб апикокаудал ғояга асосланган. Бунга асосан сил жараёни олдин ўпка чўққисидан бошланади (I босқич). Кейинчалик ўпкаларнинг ўрта бўлакларига тарқалади ( -босқич) ва нихоят бутун ўпкани ёки ҳар иккала ўпкани эгаллайди, деб ҳисобланган. Турбан-Герхард таснифи оддий бўлиб, силнинг тарқалишига эътибор берилган.

Кейинчалик патологоанотомик ва рентгенологик кузатишлар бу ғоянинг нотўғрилигини кўрсатди. Аниқландики, баъзан сил жараёни ўпканинг пастки бўлагидан ҳам бошланиши мумкин, бундан ташқари жараённинг кечиши бирданига оғир шаклда ҳам бўлиши мумкин. Шу сабабли янада мукаммалроқ бошқа тавсия қилинган.

Кўпгина мамлакатларда ўпка силининг деструктив ва нодеструктив шакллари, СМБ ажратувчи ва ажратмайдиганлигини кўрсатадиган таснифдан фойдаланилади. Ҳозирга вақтда дунёнинг кўпчилик мамлакатларида мукаммаллашиб борувчи касалликлар халқаро статистик таснифидан фойдаланилади.

1995 йил Соғлиқни Сақлаш Ташкилоти томонидан ўнинчи бор қайта кўрилган (МКБ-10) тасниф чоп этилган. Унинг асосидаги мухим ғоя ташхис варификацияси даражасини аниқлашдаш иборат. Касалликларнинг халқаро таснифида ташхиснинг сўз билан ифодаланиш ўрнига харф сонли кодлар ишлатилган. Бу орқали дунёнинг хар хил давлатларида касаллик кўрсаткичларини солиштириш имкони таъминланган, маълумотларнинг бу усули компьютерда маълумотларни қайта ишлаш имконини яратади.

МКБ-10 да сил касаллиги А-15, А-19 кодлар билан белгиланган. А-15, А-16 кодлари ўпка сили (СМБ + ва СМБ- билан), А-17 асаб тизими сили, А-18 бошқа аъзолар сили, А-19 милиар сил.

Бизнинг мамлакатимизда патологоанатомлар, фтизиатлар, рентгенологларнинг биргаликдаги жонбозликлари туфайли ўтган асрнинг 30-йилларида сил касаллигининг анча тўлиқ оригинал таснифи яратилди. Кейинчалик уни мукаммаллаштириб ва тўлдириб борилди.

Россияда қабул қилинган таснифда сил ривожланиши, унинг патологик анотомияси ҳар хил сил шаклларининг клиник, рентгенологик кўриниши, унинг кечиш босқичи, эгаллаган жойи ва тарқоқлиги, СМБ бор, йўқлигини, унинг асорати ҳамда силдан тузалгандан кейинги қолдиқ ўзгаришларни асос қилиб олинган.

Силнинг клиник таснифи

(Россия Федерацияси Соғлиқни Сақлаш Вазирлиги тасдиқлаган)

1. Клиник шакллари:

Болалар ва ўсмирларда силдан нафас олиш аъзолари сили:

Бирламчи сил комплекси кўкрак ичи лимфа тугунлар сили ўпкаларнинг тарқоқ сили, ўпкаларнинг милиар сили, ўпкаларнинг ўчоғли сили, ўпкаларнинг яллиғланган сили, казеозли пневмония, ўпка туберкуломаси, ўпканинг ковакли сили, ўпканинг чандиқ-ковакли сили, ўпканинг цирротик сили.

Сил плеврити (шу жумладан эмпиема) бронхлар, кекирдак, юқори нафас олиш йўллари ва бошқа (бурун, оғиз бўшлиғи, ҳиқилдоқ), ўпка силининг ва ўпканинг чанг, касб касалликларибилан кечиши. Бошқа аъзолар ва тизимлар сили мия қобиғи ва МНС сили ичаклар, қорин пардаси ва чарви, лимфа тугунлар сили, суяк ва бўғимлар сили, сийдик ва жинсий аъзолар сили, тери ва тери ости ёғ қавати сили, ташқи лимфа тугунлар сили, кўз сили, бошқа аъзолар сили.

2. Сил жараёнининг таснифи.

Жойлашган жойи ва тарқоқлиги ўпкаларда – бўлакларда, бўғинларда бошқа аъзоларда – жараён жойлашган жойи

Босқичи

Яллиғланиши, емирилиши, тарқалиши, сўрилиши, қаттиқлашиши, чандиқлашиши, оҳакланиш.

СМБ ажратиши:

Сил М.Б. ажратиш билан (СМБ+)

Сил М.Б. ажратмаслиги билан (СМБ-)

3. Асоратлари

Қон туфлаш ва ўпкадан қон кетиш, сионтан пневмоторакс, ўпка-юрак етишмовчилиги, ателоктаз, амилондоз, жигар етишмовчилиги, бронхиал ва торакал оқмалар.

4. силдан тузалгандан кейинги қолдиқ ўзгаришлар.

Нафас аъзолари: чандиқ, фиброз ўчоқ, буллёз-дистрофия, ўпка тўқимасида ва лимфа тугунларда оҳакланиш, плевропневмосклероз, жаррохлик усулдан кейинги ҳолат ва бошқалар.

Бошқа аъзолар: чандиқли ўзгаришлар ва уларнинг оқибати, оҳакланиш, жарроҳлик усулидан кейинги ҳолат.

Бизнинг давлатимизда силнинг эпидемиологик ҳолати жарроҳлик усули билан даволаниши, кўрсатмалар, даволаш натижаларини баҳоланишини ўрганиш учун нафас тизими силининг янада оддий таснифидан фойдаланилади ва у чегараланган, чегараланмаган ва деструктив шаклдаги силларга бўлинади.

Силнинг клиник таснифига асосан амалиётда силга ташҳис қуйидагича асосланади:

- силнинг клиник шакли;

- жараён жойлашган ўрни (ўпкада бўлак ва буғин);

- жараён босқичи;

- СМБ ажратиш (СМБ+) ёки СМБ ажратмаслик(СМБ-);

- асорати.

Мисол тариқасида қуйидаги ташхисни келтириш мумкин:

Ўнг ўпка VI бўғинининг яллиғланиш сили, емирилиши ва тарқалиш босқичида СМБ+, қон туфлаш.